کاربردپذیری پایگاه‌های اطلاعاتی ناپیوسته اسلامی مبتنی بر اصطلاحنامه بر اساس استانداردهای ایزو 9241 و ایزو 16982

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

سید مهدی طاهری ¹ , داود شادپوری ² , مسعود رزمی‌شندی ³ , یعقوب نوروزی ⁴

1 - استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
2 - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه امام صادق(ع)
3 - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه امام صادق(ع
4 - استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم

تاریخ دریافت : 1392/04/20 تاریخ پذیرش : 1392/09/15 تاریخ انتشار : 1392/09/30

کلید واژه: کاربردپذیری, اصطلاحنامه علوم اسلامی, ایزو 9241 و 16982, پایگاه تخصصی علوم قرآنی, پایگاه تخصصی اصول فقه,

چکیده مقاله :

هدف:‌ هدف پژوهش حاضر تعیین میزان کاربردپذیری پایگاه‌های اطلاعاتی ناپیوسته علوم اسلامی مبتنی بر اصطلاحنامه بر اساس استانداردهای ایزو 9241 و ایزو 16982 است. روش پژوهش: روش انجام تحقیق پیمایشی تحلیلی، و جامعه آماری شامل نمونه‌ای از پژوهشگران حوزه علوم اسلامی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است. یافته‌ها:‌ ارزیابی‌کنندگان پایگاه تخصصی اصول فقه، از میان پرسش‌های مربوط به معیار "راهبری"، 2/52 درصد پاسخ بلی، 1/33 درصد پاسخ تا حدودی، و 5/19 درصد پاسخ منفی و در خصوص پرسش‌های مربوط به معیار "جستجو"، 7/40 درصد پاسخ بلی، 2/35 درصد تا حدودی،‌ 9/28 درصد پاسخ منفی داده‌اند. در مورد پایگاه تخصصی علوم قرآنی نیز، پاسخ‌های مربوط به معیار "راهبری" 7/53 درصد پاسخ‌ها بلی، 5/29 درصد تاحدودی، 2/21 درصد منفی و در مورد معیار "جستجو" 8/46 درصد پاسخ‌ها بلی، 6/26 درصد تا حدودی، 9/27 درصد منفی بوده است. نتیجه‌گیری: از دیدگاه کاربران نهایی، پایگاه‌های مورد بررسی تقریباً نیمی از ویژگی‌های مربوط به معیار "جستجو و راهبری" را به صورت کامل پشتیبانی می‌کنند و نیمی دیگر باید برای افزایش کاربردپذیری پایگاه‌های یاد‌شده توسط طراحان پایگاه مد نظر قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The aim of this study was to find out the usability of Islamic thesaurus-based offline databases based on ISO 9241 and ISO 16982. Methods: The research was applied through an analytical survey method. The Statistical population contains 30 researchers of Islamic sciences. To gather information and collect data, the questionnaire technique were used. Findings: The researchers were answered the questions about Figh principles databaseswith the following rating: to those related to criterion “navigation”, 52/2% responded "yes", 33/1% responded "approximately" and 19/5% answered "no" and about questions relating to the criterion "search", 40/7% responded yes, 35/2% responded approximately, and 28/9% answered “no”. About Quranic science database the answers related to criterion “navigation”, have this rating: 53/7% responded "yes", 29/5% responded "approximately" and 21/2% answered "no", and about the criterion "search", 46/8% responded "yes", 26/6% responded "approximately", 27/9% answered "no". Conclusion: From the viewpoint of the researchers, the databases examined support almost half of the features of the search and navigation criteria and the other half should be considered for improving the usability.

منابع و مأخذ:

انتظاریان، ناهید (1387). «بررسی میزان و عوامل مؤثر بر درک کاربران از محیط رابط پایگاه‌های اطلاعاتی براساس مدل نیلسن» پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی.

بهمن آبادی، علیرضا(1380). کاربرد اصطلاحنامه در بازیابی اطلاعات، فصلنامه کتاب،  12 (2)،‌ 77 – 92.

داودیان، فرشته(1386). طراحی واسط‌های کاربر اصطلاحنامه، در مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاحنامه. قم. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی قم، 26-38.

چشمه سهرابی، مظفر، (1378). تاثیر استفاده از اصطلاحنامه در بانکهای اطلاعاتی کتابشناختی بر میزان جامعیت، مانعیت و مدت زمان جستجوی اطلاعات بازیابی شده، پایان‌نامهکارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

خسرویانی، جعفر، (1374). بررسی وضعیت پایگاه‌های اطلاعاتی و معاجم لفظی و موضوعی مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران.

سمیعی، محمد، (1378). بررسی میزان رضایت‌مندی استفاده کنندگان پایگاه‌های اطلاعاتی علوم اسلامی شهر مقدس قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

صیادعبادی،الهام(1386). مطالعهموردیاستفادهپذیریدروب‌سایتکتابخانههایمرکزیسهدانشگاه ایرانازدیدگاهدانشجویانوکتابداران.پایان‌نامه کارشناسیارشد،دانشگاهفردوسی،دانشکدهعلوم تربیتیو روان‌شناسی

طاهری، مهدی(1390)‌. رویکردهای دانش مدار در تدوین اصطلاحنامه جامع علوم اسلامی، کتاب ماه کلیات، شماره 171، 8 – 21.

فتاحی، ر حمت الله، و مهری پریرخ (1379). بررسی و ارزیابی کیفیت نم ایش اطلاعات در فهرست های رایانه ای داخلی و ارائه رهنمودهایی برای بهبود آن. در: فهرست‌های رایانه‌ای: کاربرد و توسعه؛ مجموعه مقالات همایش کاربرد و توسعه فهرست‌های رایانه‌ای در کتابخانه‌های ایران،27و28 آبان 1378، مشهد: دانشگاه فردوسی؛ تهران: مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات علمی جهاد سازندگی،323ـ 352.

نوکاریزی،محسن(1385).تحلیلواژگانمحیط‌رابطدرنرم‌افزارهایجامعکتابخانه‌هایفارسیوقابلیتفهم کاربرانازآنهابهمنظورارائهیکالگویمفهومیمناسب.پایان‌نامهدکتریکتابداریواطلاعرسانی، دانشگاهفردوسیمشهد.

یعقوب‌نژاد، محمدهادی(1386). پیشینه شکل‌گیری اصطلاحنامه علوم اسلامی، در مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاحنامه. قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. 46-58.

-Furnas,G.W., T.K. Landauer,L.M.Gomes, and S.T. Dumais. 1987. The vocabulary problem in human-system communication. Communications of ACM 30(11), 964-971.

Greenberg, Jane (1998). An Examination of the impact of lexical-semantic relationships of retrieval effectiveness during the query expansion process. Ph.D Thesis. University of  Pittsburgh, Department of library and information sciences, school of information sciences

Harrison, Luran D (1998). The impact of Thesauri on Information Retrieval. Ph. D dissertation. The state University of New Jersey, Communication, Information and Library Studies.

ISO 9241-11 (1998) Guidance on Usability

Macgillis,L. and Toms, E.G.(2001). Usability of the Academic Library Web Site:Implications for  Design. College & Research Libraries, 62 (4), 355-367.

Milstead,J.L. 1997. Use of thesauri in the full-text environment. In visualizing subject access for 21^st century information resources: proceedings of the 34^th Annual clinic on library Application of Data Processing, Graduate School of Library and Information Science , 28-38. University of Illinois, Champaign,IL.

Salba, Athena(2005). Semantic Relationship and subject access: do users relally think in terms of rodader, narrower an related term realationship (Abstract online thesis) aveailable at http://Sliswcb.lis.wisc.edu/˷Salba/research.htm

Sihvonen,A.and P.Vakkari.2004.Subject knowledge improves interactive query expansion assisted by a thesaurus.Journal of Documentation 60(6), 673-690.

Shiri, A.A, Revie, C (2000). Thesauri on the Web: current developments and trends.OnlineInformationReview,24(4).AvailableOnlineathttp://www.emeraldinsight.com/10.1108/14684520010350623

Soeregel, D. (1974). Indexing language and thesauri: construction and maintenance. Los  ngeles, CA: Melville