کاربردپذیری پایگاه‌های اطلاعاتی ناپیوسته اسلامی مبتنی بر اصطلاحنامه بر اساس استانداردهای ایزو 9241 و ایزو 16982

الموضوعات : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

سید مهدی طاهری ¹ (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره))
داود شادپوری ² (کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه امام صادق(ع))
مسعود رزمی‌شندی ³ (کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه امام صادق(ع)
یعقوب نوروزی ⁴ (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم)

تاريخ الإرسال : 03 الخميس , رمضان, 1434 تاريخ التأكيد : 03 الجمعة , صفر, 1435 تاريخ الإصدار : 18 السبت , صفر, 1435

الکلمات المفتاحية: کاربردپذیری, اصطلاحنامه علوم اسلامی, ایزو 9241 و 16982, پایگاه تخصصی علوم قرآنی, پایگاه تخصصی اصول فقه,

ملخص المقالة :

هدف:‌ هدف پژوهش حاضر تعیین میزان کاربردپذیری پایگاه‌های اطلاعاتی ناپیوسته علوم اسلامی مبتنی بر اصطلاحنامه بر اساس استانداردهای ایزو 9241 و ایزو 16982 است. روش پژوهش: روش انجام تحقیق پیمایشی تحلیلی، و جامعه آماری شامل نمونه‌ای از پژوهشگران حوزه علوم اسلامی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است. یافته‌ها:‌ ارزیابی‌کنندگان پایگاه تخصصی اصول فقه، از میان پرسش‌های مربوط به معیار "راهبری"، 2/52 درصد پاسخ بلی، 1/33 درصد پاسخ تا حدودی، و 5/19 درصد پاسخ منفی و در خصوص پرسش‌های مربوط به معیار "جستجو"، 7/40 درصد پاسخ بلی، 2/35 درصد تا حدودی،‌ 9/28 درصد پاسخ منفی داده‌اند. در مورد پایگاه تخصصی علوم قرآنی نیز، پاسخ‌های مربوط به معیار "راهبری" 7/53 درصد پاسخ‌ها بلی، 5/29 درصد تاحدودی، 2/21 درصد منفی و در مورد معیار "جستجو" 8/46 درصد پاسخ‌ها بلی، 6/26 درصد تا حدودی، 9/27 درصد منفی بوده است. نتیجه‌گیری: از دیدگاه کاربران نهایی، پایگاه‌های مورد بررسی تقریباً نیمی از ویژگی‌های مربوط به معیار "جستجو و راهبری" را به صورت کامل پشتیبانی می‌کنند و نیمی دیگر باید برای افزایش کاربردپذیری پایگاه‌های یاد‌شده توسط طراحان پایگاه مد نظر قرار گیرد.

المصادر:

انتظاریان، ناهید (1387). «بررسی میزان و عوامل مؤثر بر درک کاربران از محیط رابط پایگاه‌های اطلاعاتی براساس مدل نیلسن» پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی.

بهمن آبادی، علیرضا(1380). کاربرد اصطلاحنامه در بازیابی اطلاعات، فصلنامه کتاب،  12 (2)،‌ 77 – 92.

داودیان، فرشته(1386). طراحی واسط‌های کاربر اصطلاحنامه، در مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاحنامه. قم. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی قم، 26-38.

چشمه سهرابی، مظفر، (1378). تاثیر استفاده از اصطلاحنامه در بانکهای اطلاعاتی کتابشناختی بر میزان جامعیت، مانعیت و مدت زمان جستجوی اطلاعات بازیابی شده، پایان‌نامهکارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

خسرویانی، جعفر، (1374). بررسی وضعیت پایگاه‌های اطلاعاتی و معاجم لفظی و موضوعی مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران.

سمیعی، محمد، (1378). بررسی میزان رضایت‌مندی استفاده کنندگان پایگاه‌های اطلاعاتی علوم اسلامی شهر مقدس قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

صیادعبادی،الهام(1386). مطالعهموردیاستفادهپذیریدروب‌سایتکتابخانههایمرکزیسهدانشگاه ایرانازدیدگاهدانشجویانوکتابداران.پایان‌نامه کارشناسیارشد،دانشگاهفردوسی،دانشکدهعلوم تربیتیو روان‌شناسی

طاهری، مهدی(1390)‌. رویکردهای دانش مدار در تدوین اصطلاحنامه جامع علوم اسلامی، کتاب ماه کلیات، شماره 171، 8 – 21.

فتاحی، ر حمت الله، و مهری پریرخ (1379). بررسی و ارزیابی کیفیت نم ایش اطلاعات در فهرست های رایانه ای داخلی و ارائه رهنمودهایی برای بهبود آن. در: فهرست‌های رایانه‌ای: کاربرد و توسعه؛ مجموعه مقالات همایش کاربرد و توسعه فهرست‌های رایانه‌ای در کتابخانه‌های ایران،27و28 آبان 1378، مشهد: دانشگاه فردوسی؛ تهران: مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات علمی جهاد سازندگی،323ـ 352.

نوکاریزی،محسن(1385).تحلیلواژگانمحیط‌رابطدرنرم‌افزارهایجامعکتابخانه‌هایفارسیوقابلیتفهم کاربرانازآنهابهمنظورارائهیکالگویمفهومیمناسب.پایان‌نامهدکتریکتابداریواطلاعرسانی، دانشگاهفردوسیمشهد.

یعقوب‌نژاد، محمدهادی(1386). پیشینه شکل‌گیری اصطلاحنامه علوم اسلامی، در مجموعه مقالات همایش ملی اصطلاحنامه. قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. 46-58.

-Furnas,G.W., T.K. Landauer,L.M.Gomes, and S.T. Dumais. 1987. The vocabulary problem in human-system communication. Communications of ACM 30(11), 964-971.

Greenberg, Jane (1998). An Examination of the impact of lexical-semantic relationships of retrieval effectiveness during the query expansion process. Ph.D Thesis. University of  Pittsburgh, Department of library and information sciences, school of information sciences

Harrison, Luran D (1998). The impact of Thesauri on Information Retrieval. Ph. D dissertation. The state University of New Jersey, Communication, Information and Library Studies.

ISO 9241-11 (1998) Guidance on Usability

Macgillis,L. and Toms, E.G.(2001). Usability of the Academic Library Web Site:Implications for  Design. College & Research Libraries, 62 (4), 355-367.

Milstead,J.L. 1997. Use of thesauri in the full-text environment. In visualizing subject access for 21^st century information resources: proceedings of the 34^th Annual clinic on library Application of Data Processing, Graduate School of Library and Information Science , 28-38. University of Illinois, Champaign,IL.

Salba, Athena(2005). Semantic Relationship and subject access: do users relally think in terms of rodader, narrower an related term realationship (Abstract online thesis) aveailable at http://Sliswcb.lis.wisc.edu/˷Salba/research.htm

Sihvonen,A.and P.Vakkari.2004.Subject knowledge improves interactive query expansion assisted by a thesaurus.Journal of Documentation 60(6), 673-690.

Shiri, A.A, Revie, C (2000). Thesauri on the Web: current developments and trends.OnlineInformationReview,24(4).AvailableOnlineathttp://www.emeraldinsight.com/10.1108/14684520010350623

Soeregel, D. (1974). Indexing language and thesauri: construction and maintenance. Los  ngeles, CA: Melville