بررسی میزان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

حسن اشرفی‌ریزی ¹ , امیر رمضانی ² , حامد آقاجانی ³ , زهرا کاظم‌پور ⁴

1 - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
2 - دانشجوی کارشناسی کتابداری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
3 - دانشجوی کارشناسی کتابداری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
4 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران و مربی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1391/12/20 تاریخ پذیرش : 1392/03/20 تاریخ انتشار : 1392/03/31

کلید واژه: سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی, دانشجویان, دانشگاه علوم پزشکی اصفهان,

چکیده مقاله :

هدف: هدف این پژوهش تعیین میزان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است. روش: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و از نوع کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بوده که بر اساس متون علمی معتبر و نیز نیاز پژوهشگران تهیه شده است. روایی توسط متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی مورد تأیید قرار گرفت. پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ مقدار 89 درصد به دست آمد. جامعه آماری شامل دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بوده (6000 نفر) که حجم نمونه 361 نفر به دست آمد. روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای است. جهت تجزیه و تحلیل یافته‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (T.test, ANOVA, Tukey ) استفاده شد. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد میانگین سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با استفاده از پرسشنامه ایرانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی 444/0±34/3 است که بالاتر از حد متوسط و نسبتاً مطلوب می‌باشد. بیشترین میانگین مربوط به ارتقای مرتبه علمی ( از جمله مقطع تحصیلی، شغلی، و ...) با 975/0±84/3 و کمترین میانگین مربوط به دشواربودن شروع به کار تحقیق با 08/1±50/2 بوده است. میانگین مولفه استفاده با 608/0±63/3 بیشتر از سایر مولفه‌ها بوده و کمترین میانگین مولفه ها مربوط به مولفه دسترسی با 710/0±90/2 می‌باشد. مقایسه بین جنسیت و سن و میزان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی نشان داد که بین سواد اطلاعاتی بر حسب متغیرهای مذکور تفاوت معنی‌داری وجود ندارد، اما بر حسب مقطع تحصیلی، دانشکده و سطح درآمد خانواده تفاوت معنی‌داری وجود دارد. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد میزان سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بالاتر از حد متوسط و نسبتاً مطلوب است. با این وجود، دانشجویان در زمینه شروع به کار تحقیق، تعریف موضوع برای تحقیق و نیز تعیین اعتبار یک وب‌سایت وضعیت مطلوبی ندارند. در مجموع، لازم است هم دانشجویان و هم دست‌اندکاران امر آموزش به عوامل مؤثر در افزایش سوادرسانه‌ای و اطلاعاتی به عنوان یک قابلیت اساسی در استفاده از رسانه‌های چاپی و الکترونیکی توجه ویژه نمایند.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The purpose of this research was to determine the amount of media and information literacy among Isfahan University of Medical Sciences' students using Iranian Media and Information Literacy Questionnaire (IMILQ). Methods: This is an applied analytical survey research in which the data were collected by a researcher made questionnaire. The questionnaire was provided based on specialists' viewpoints and valid scientific works. Its validity and reliability were confirmed by Library and Information Sciences specialists and Chronbach's alpha (r=0.89) respectively. Statistical population consisted of all students at Isfahan University of Medical Sciences (6000 cases) and the samples were 361. Sampling method was random stratified sampling. Data were analyzed by descriptive and inferential statistics. Results: The findings showed that the mean level of media and information literacy among Isfahan University of Medical Sciences' students was 3.34±0.444 (higher than average). The highest mean was promotion of scientific degree with 3.84±0.975 and the lowest mean was difficulties in starting research with 2.50±1.08. The mean of use dimension was more than others with 3.63±0.608 and the lowest mean of dimensions was for access dimension with 2.90±0.710. Comparison between gender age and the amount of media and information literacy among Isfahan University of Medical Sciences' students showed no significant difference, but there was significant difference between educational degree, college type and family's income and amount of media and information literacy. Conclusions: The results showed that the ratio of media and information literacy among Isfahan University of Medical Sciences' students was higher than average. But students did not have enough skills in starting the research, defining the research subject as well as determining a website validation. In general, all students and education practitioners should pay special attention to factors affecting the improving media and information literacy as a main capability in using printed and electronic media.

منابع و مأخذ:

اکبری داریان، سعیده؛ محمدی، فرناز، و شاکری، صدیقه (1391). سنجش سواد اطلاعاتی مراجعه‌کنندگان سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بر اساس استانداردهای ACRL. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 1(2)، 85- 96.

بختیارزاده، اصغر (1381). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه الزهرا. پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی.

برجیان، مهشید و خسروی، فریبرز (1391). مهارت سواد اطلاعاتی کتابداران و میزان انطباق آن با استاندارد (ACRL) در کتابخانه ملی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 23(2)، 178- 191.

بردستانی، مرضیه (1383). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مجموعه مقالات آموزشی
استفاده­کنندگان و توسعه سواد اطلاعاتی در کتابخانه­ها و مراکز اطلاع­رسانی؛ 1383 خرداد2- 1؛ مشهد: سازمان کتابخانه­ها، موزه­ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی؛ 1383.

بصیریان جهرمی، حسین؛ حقگویی، حسن و صوفی، محمد رشید (1389). تأثیر سواد رسانه‌ای بر تسریع توسعه‌ اجتماعی. بازیابی شده در روزنامه همشهری آنلاین 19/10/1391، قابل دسترس در :  http://www.hamshahritraining.ir/news-3026.aspx.

بیرانوند، علی و دیگران (1388).  بهمن. بررسی تأثیر اجرای برنامه­های آموزش استفاده از کتابخانه بر توانایی استفاده از کتابخانه در بین دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. فصلنامه کتاب،
 (81): 22-6.

پریرخ، مهری (1384). سنجش اثر بخشی کارگاه­های آموزشی مهارت­های سواد اطلاعاتی. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، 2 (10) : 103- 79.

پریرخ، مهری؛ ارسطوپور، شعله؛ نادری، محمدامین (1390). اثربخشی کارگاه­های آموزشی سواد اطلاعاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی با رویکرد زمینه­گرا. پژوهش­نامه کتابداری و اطلاع­رسانی 2: 224-201.

پندپذیر، معصومه و چشمه سهرابی، مظفر. (1389). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه بر اساس مدل شش مهارت بزرگ آیزنبرگ و برکویتز. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی،
 16(2)، 115- 137.

تقی‌زاده، عباس (1390). مطالعه عوامل مؤثر بر رژیم مصرف رسانه‌ای دانش‌آموزان دبیرستانی شهر کرمان. پژوهشگران فرهنگ، 9(28)، 163- 191.

حاجی حیدی، حامد و یزدیان، امیر(1390). سنجش و کاربست الگوی پنج سطحی سواد رسانه‌ای انتقادی: مطالعه موردی دانشجویان دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. مجلهجهانیرسانه- نسخهفارسی، 6(2)، 30- 57.

حسن­زاده، رمضانو اسدی، محمدحسین (1389). بررسی تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تربیتی 11 (11).

راستگو، اعظم ودیگران (1389). بررسی تأثیر آموزش سواد اطلاعاتی اینترنت بر رشد مهارت­های حل مسأله دانشجویان. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، (4) : 22- 1.

سیامک، مرضیه و داورپناه، محمدرضا (1388). ساخت و اعتباریابی پرسشنامه سنجش سواد اطلاعاتی پایه و واقعی دانشجویان مقطع کارشناسی. فصلنامه کتابداری و اطلاع­رسانی، 12 (45): 244-199.

صیفوری، ویدا و غفاری، سعید (1390). سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر دوره کارشناسی دانشگاه رازی کرمانشاه. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 1(1)، 95- 108.

طبیب­نیا، ویدا (1384). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده اقتصاد علامه طباطبایی [ پایان­نامه کارشناسی ارشد]. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.

عقیلی و راسخ محمدی (1386). عوامل موثر در پیشرفت سواد رسانه‌ای دانشجویان دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی تهران. مجله رسانه، فرهنگ و مدیریت، 13: 155-181.

قاسمی، علی­حسین (1385). بررسی وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و انطباق آن با استانداردهای سواد اطلاعاتی ACRL. رساله دکتری تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه­ فردوسی ­مشهد.

کشانی، سمیرا (1390). پژوهشی تحت عنوان بررسی عوامل موثر در ارتقا سواد رسانه‌ای کارشناسان روابط عمومی (مطالعه موردی روابط عمومی مناطق 22 گانه شهرداری تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

میری، الهام و چشمه سهرابی، مظفر (1390). بررسی سواد اطلاعاتی دانشجویان سال آخر کارشناسی دانشگاه علم و صنعت ایران واحد اراک در محیط دیجیتال (88-1387). دانش شناسی، 4(13)، 65- 76.

نصیری، بهاره (1383). بررسی نظرات متخصصان علم ارتباطات پیرامون سواد رسانه‌ای در جامعه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

- نصیری، بهاره. (1391). آموزش سواد رسانه‌اى در کشورهاى کانادا و ژاپن. نوآوری‌های آموزشی، 11(41)، 137- 160.

 

Begum, D. (2012). Promoting Media and Information Literacy: A Case Study of Bangladesh Public Sector. Paper presented at the International Conference on Media and Information Literacy for Knowledge Societies, Moscow, Russian Federation.

Culver Sherri H; Jacobson Thomas (2012). Media literacy and its method to encourage civic engagement 2012;XX(39): 73-80.

Finquelievich, S; Feldman, P; Fischnaller, C. (2012). Public policies on Media and Information Literacy and education in Latin America: overview and policies. Paper presented at the International Conference on Media and Information Literacy for Knowledge Societies, Moscow, Russian Federation.

Jill Boruff T, Thomas Aliki. (2011). Integrating evidence-based practice and information literacy skills in teaching physical and occupational therapy students. Health Infornation and Libraries Journal ; 28(4): 264-272.

Jorosi, B.N.(2008). Information Literacy Skills In Community Junior  Secondary Schools In Gabrone, Botswana. Information Development ; 2: 123- 134.

Lee, Alice Y. L. (2012). Promoting Media and Information Literacy (MIL) in Hong Kong: A Network Model Strategy. Paper presented at the International Conference on Media and Information Literacy for Knowledge Societies, Moscow, Russian Federation.

Mader, S. (2012). Transforming Students into Scholars: Creating MIL Competencies through Communicating Research. Paper presented at the International Conference on Media and Information Literacy for Knowledge Societies, Moscow, Russian Federation.

Moeller, S., Joseph, A., Lau, J., &Carbo, T. (2011). Towards media and information literacy indicators. Paris: UNESCO.

Moscow-declaration-on-media-and-information-literacy. (2012). Retrieved from http://www.ifla.org/publications/moscow-declaration-on-media-and-information-literacy

Piscina, T. Ramirez de la, Basterretxa J. I, Jimenz E. Report about the media literacy situation in the Basque.  School Community 2011;XVII(36): 157-164.

Powell, Carol A, Ahip, M.L.S. &.Case-Smith, Jane (2003). Information literacy skills of occupational therapy graduates: a survey of learning outcomes. Journal of the Medical Library Association, 91(4), 468- 477.

Primack, Brian A;Fine, Danielle; Yang, Christopher, K; Wicket, Dustin, Zickmund, Susan.  Adolescents impressions of antismoking media literacy education. Health Education Research 2009; 24(4): 608-621.

Saleh, I. (2012). Media and Information Literacy in South Africa: Goals and Tools. Comunicar, 20(39), 35- 43.

Singh, J. (2012). Placing Media and Information Literacy at the Core of Instruction. Paper presented at the International Conference on Media and Information Literacy for Knowledge Societies, Moscow, Russian Federation.

UNESCO(2007). Global Framework on MIL Indicators  Retrieved 01/08/2013, 2013, from http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/media-development/media-literacy/global-framework-on-mil-indicators/

Whitworth, A, McIndoe, S, & Whitworth, C. (2011). Teaching Media and Information Literacy to postgraduate students. ITALICS, 10(1), 35- 42.