بررسی سلسله مراتب توسعه یافتگی در شهرستان‌های استان خوزستان با تاکید بر نظریه توسعه پایدار

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

یعقوب مرادی ¹ ()
رضا احمدی ² ()

تاریخ دریافت : 1395/07/27 تاریخ پذیرش : 1395/08/27 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: توسعه, توسعه پایدار, عدالت فضایی, استان خوزستان,

چکیده مقاله :

هدف توسعه پایدار در سطح مناطق برقراری عدالت فضایی و توزیع متعادل امکانات و خدمات مختلف می‌باشد. توسعه در بعد فضایی زمانی می‌تواند در جهت پایداری قرار گیرد که بتواند راهکارهایی مشخص برای تامین مطلوب و عادلانه نیازهای خدماتی ساکنان ارائه نماید. در این تحقیق تلاش شده تا با شناسایی الگوی توزیع فضایی توسعه در شهرستان‌های استان خوزستان به این امر پی برد که آیا این توسعه جهت گیری پایدار دارد یا خیر. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از لحاظ روش بررسی توصیفی- تحلیلی می‌باشد. داده‌های تحقیق از سالنامه آماری استان خوزستان در سال1390 گرداوری شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، که توزیع فضای توسعه در سطح شهرستان‌های استان خوزستان در جهت اهداف و اصول توسعه پایدار نمی‌باشد. همه تحلیل‌ها نشان می‌دهد که توزیع فضایی توسعه در استان بسیار نابرابر بوده و در تضاد کامل با عدالت فضایی مطرح شده از سوی توسعه پایدار می‌باشد. نابرابری در توزیع فضایی توسعه در سطوح مختلف اتفاق افتاده است. نابرابری بین مرکز (اهواز) و شهرستان‌های پیرامون، نابرابری بین شهرستان‌های کم جمعیت و پرجمعیت استان، نابرابری بین بین شهرستان‌های با نرخ شهرنشینی بالا و پایین، نابرابری بین شهرستان‌های شمالی و جنوبی و شرقی و غربی استان. همچنین الگوی توسعه فعلی در سطح استان دیدگاه کل نگری و برخورد سیستمی توسعه پایدار را نقض می‌کند. به گونه‌ای که بخشی نگری در توزیع فضایی توسعه در حال حاضر بسیار روشن و مشخص است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of sustainable development in the regional level is to create spatial justice and to have a balanced distribution of various facilities and services. Whenever development in spatial aspect could provide some certain guidelines for convenient and just satisfaction of service needs of residents, it could be a sustainable one. In this study, by recognizing the pattern of development spatial distribution in Khusetan cities, we try to find out whether they are in a sustainable path or not. The study is a practical one and based on a descriptive-analytical method. Our data have been gathered from Statistical Annual of Khusetan in 2011. The results suggest that development spatial distribution in Khusetan cities are not according to the goals and principles of sustainable development. All analyses show that development spatial distribution in the province is so unequal and completely against the spatial justice rendered by sustainable development. Inequality has been occurred in different levels; Inequality between Ahvaz (center of province) and surrounding cities, between populous and thinly populated cities of the province, and inequality between northern and southern cities in one side and eastern and western ones in the other side. Besides, the current pattern of development in the province is against the wholistic view and systematic conduct of sustainable development in a way that sectional view of spatial development is so clear and evident.  

منابع و مأخذ:

ابراهیم زاده عیسی , رییس پور، کوهزاد، (1390) ، بررسی روند تغییرات درجه توسعه یافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهره گیری از تاکسونومی عددی طی دهه‌های 1385و 1375، جغرافیا و توسعه، شماره 9، صفحات 51-76.

اطاعت، جواد (1390) جمعیت و توسعة پایدار در ایران، فصلنامة رفاه اجتماعی، شماره 42، تهران، 47-37

اعتماد، گیتی، (1363) شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه، چاپ اول، تهران

امکچی، حمیده، (1383) ، شهرهای میانی و نقش آنها در چارچوب توسعه ملی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول، تهران

بزی، خدارحم، (1386) ، تبیین تفاوت‌های فضایی امکانات شهری از طریق سطح بندی نظام شهری در استان سیستان و بلوچستان، فضای جغرافیایی، شماره 20، صفحات22-1

پورفتحی جواد , عاشری امام علی (1389) ، تحلیل نابرابری فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان اهر، مجله فضای جغرافیایی، شماره10، اهر، صفحات 116-95

پیرس، دیوید دبلیو و جرمی جی وارفورد (1377) دنیای بیکران: اقتصاد، محیط زیست و توسعه پایدار، عوض کوچکی، سیاوش دهقانیان، علی کلاهى، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، مشهد

تقوایی، مسعود، حمید رضا وارثی و رضا شیخ بیگلو، (1390) ، تحلیل نابرابری‌های توسعه ناحیه‌ای در ایران، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره78، صفحات 168-153

توکلی مرتضی,فاضل نیا غریب,زارعی یعقوب,نیک آریا مهران، (1390) ، ارزیابی برخی شاخص‌های ابعاد نابرابری منطقه‌ای در ایران، روستا و توسعه، شماره 14، صفحات 101-117

حبیبی، کیومرث، هوشمند علیزلده، واراز مرادی مسیحی، سیوان ولدبیگی، ساسان وفایی (1390) بررسی و تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی شهر سنندج، آرمانشهر، شماره 7، تهران، 113-103

حکمت نیا حسن، میر نجف موسوی (1385) کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، یزد، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد

حکمت نیا، حسن، سعید گیوه چی، نیره حیدری نوشهر، مهری حیدری نوشهر (1390) ، تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی داده ها، تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی (مطالعه‌ی موردی : شهر اردکان)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 77، تهران، 179-165

خاکپور، براتعلی (1385) سنجش میزان توسعه یافتگی شهرستان شیروان به منظور برنامه ریزی ناحیه ای، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 7، ، زاهدان، صفحات 145-133

دراکاکیس اسمیت، دیوید (1377) شهر جهان سومی، ترجمه فیروز جمالی، نشر توسعه، چاپ اول، تهران

دهقان، حسین، (1386) فرصت‌ها و تهدیدها برای آموزش و پرورش در مواجهه با نابرابری فضایی در فن آوری اطلاعات و ارتباطات، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 23، تهران، صفحات 163-125

دیوسالار، اسدالله، علی شیخ اعظمی، (1390) برنامه ریزی فضایی توسعه پایدار شهرهای ساحلی نمونه موردی شهر ساحلی نور، جغرافیا و توسه، شماره21، صفحات 64-43

زاهدی مازندرانی، محمد جواد (1377) توسعه و نابرابری‌های اجتماعی ؛ رساله دکتری جامعه شناسی از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

زیاری، کرامت ا. . . ، سیدمحمود زنجیرچی و کبری سرخ کمال (1390) ، بررسی و رتبه بندی درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان خراسان رضوی با استفاده از تکنیک تاپسیس، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، تهران، 30-17

ضرابی، اصغر , نازنین تبریزی (1390) تعیین سطح توسعه یافتگی شهرستان‌های استان مازندران - رویکرد تحلیل عاملی، نشریه آمایش محیط، شماره 12، صفحات77-63

ضرابی، اصغر، ابراهیم مولوی (1388) ، تحلیل شاخص‌های توسعه در شهرستان‌های استان همدان، نشریه آمایش محیط، شماره5، صفحات 65-51

عندلیب، علیرضا و سید محمد علی ثابت قدم (1388) نقش درآمدهای پایدار توسعه شهری در برنامه ریزی فضایی – کالبدی، نشریه هویت شهر، شماره 5، تهران 98-85

فرید، یدالله (1388 ). جغرافیاوشهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ هفتم، تبریز

قائدرحمتی، صفر و احمدخادم الحسینی (1389) ، تحلیلی بردرجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان سیستان وبلوچستان، نشریه آمایش محیط، شماره 3، ملایر، 113-97

قنبری، ابوالفضل (1390) تحلیل عوامل موثر بر نابرابری در نقاط شهری استان‌های ایران، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی

مرکز آمار ایران، سالنامه آماری استان خوزستان (1390)

ملکی سعید , حسین زاده دلیر، کریم، (1388) رتبه بندی نواحی شهری از نظر شاخص‌های توسعه پایدار با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و تاکسونومی (شهر ایلام) ، جغرافیا و توسعه ناحیه ای، صفحات 45-80

مولایی هشجین، نصراله (1382) ، الگوی بهینه برای برنامه ریزی توسعه خدمات روستایی در ایران (مطالعه موردی: جنوب استان اردبیل) ، نشریه تحقیقات جغرافیایی، شماره 70، تهران، 73-47

مومنی مهدی , صابر الهه (1389) ، تعیین سطح توسعه یافتگی شهر نایین در استان اصفهان، آمایش محیط، شماره 3، صفحات 161-180

مومنی، مهدی (1388) ، تحلیلی از نابرابری و عدم تعادل فضایی توسعه در استان اصفهان، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره1، صفحات42-35

مومنی، مهدی، مجتبی حاتمی، (1389) تحلیل جغرافیایی از نابرابری و عدم تعادل فضایی توسعه در استان اصفهان، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره4، نجف آباد، 25-15

مهرگان، منصوره و اصغر نظریان (1390) ، تحلیل رتبه بندی خدمات اقتصادی - اجتماعی شهرستان‌های استان لرستان و ساماندهی آن با استفاده از مدل اسکالوگرام، نشریه آمایش محیط، شماره12، صفحات 12-1

مهشواری، شریرام (1378) توسعه پایدار و مدیریت دولتی در هند ؛ نشریه مدیریت توسعه، انتشارت مرکز آموزش مدیریت دولتی، شماره 72

نظریان، اصغر (1376 ). جغرافیای شهری ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ اول، تهران

یاسوری، مجید، (1388) بررسی وضعیت نابرابری منطقه‌ای در استان خراسان رضوی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره12، مشهد، صفحات223-201

یانگ، ت و برتون ام. پی (1377) پایداری کشاورزی با تعریف آن در سیاست تجاری و کشاورزی؛ ترجمه محسن تشکری ؛انتشارات مؤسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی وزارت کشاورزی، چاپ اول، تهران

Cheng S, Chan C. W, Huang G. H (2003). An integrated multi-criteria decision analysis and inexact mixed integer linear programming approach for solid waste management, Engineering Applications of Artificial Intelligence; Vol. 16: 543-554.

Kirkpatrick C. & et. Al (2001) Development of criteria to assess the effectiveness of national strategies for sustainable development ; Institute for Development

Soubbotina p. , Sheram A (2001) Beyond ecoonomic growth , The world Bank, Washington D. C

UN (2001) Guidance in preparing national sustainable development strategies; Revised Draft , New York. Policy and Management; University of Manchester

OECD; (2001) The DAC guidelines, strategies for sustainable developmen

UNDP (1994) Human development report ; New York :Oxford Univercity Press