سنجش و ارزیابی تاب‌آوری ساختار کالبدی- فضایی محلات شهری در برابر زلزله (نمونه موردی: محله مینودر شهر قزوین)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

هاله سادات نبوی رضوی ¹ (دانش آموخته دکتری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، ایران.)
منوچهر طبیبیان ² (گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، ایران، (نویسنده مسئول))

تاریخ دریافت : 1400/04/22 تاریخ پذیرش : 1400/06/22 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: تاب آوری, ساختار کالبدی-فضایی, آسیب پذیری, فرم, فعالیت, محله مینودر,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: یک شهر تاب‌آور، شبکه‌ای از سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، روانی و کالبدی پایدار جامعه است. بر اساس نظریات ساختارگرایان، می‌توان ساخت نظام کالبدی-فضائی شهر را، به‌عنوان برآیند نیروهای وارده از سوی سایر نظام‌ها، موردبررسی قرار داد. هدف این پژوهش ارزیابی تاب‌آوری ساختار کالبدی فضایی محله مینودر در برابر زلزله است.روش پژوهش: روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. جهت سنجش میزان آسیب‌پذیری محله مینودر از توزیع 15 پرسشنامه بین متخصصین شهری و زلزله و ایجاد لایه‌های اطلاعاتی در نرم‌افزار GIS استفاده شده است. همچنین جهت سنجش میزان تاب‌آوری ساختار کالبدی فضایی محله مینودر جهت کاهش آسیب‌پذیری در برابر زلزله، علاوه بر نظر کارشناسان، 320 پرسشنامه تکمیل‌شده توسط ساکنان مورد استناد قرار گرفته است.جهت تحلیل سؤالات پژوهش، از آزمون رگرسیون استفاده شده است.یافته‌ها: تحلیل یافته بیانگر این است که ازنظر شاخص‌های معیار فرم، 23% محله دارای آسیب‌پذیری زیاد، 59% آسیب‌پذیری متوسط و 18% محله آسیب‌پذیری کمی در برابر زلزله دارد. به‌علاوه ازنظر شاخص‌های معیار فعالیت، 6% از مساحت محله از آسیب‌پذیری زیاد، 11% از آسیب‌پذیری متوسط و 83% محله از آسیب‌پذیری کمی در برابر زلزله برخوردار است.نتیجه گیری: در آخر این نتیجه حاصل شده است که ارتباط غیرمستقیم بین مؤلفه‌های تاب آوری (تکرارپذیری، انعطاف‌پذیری، تنوع، ارتباط، نیرومندی و پیمون بندی) و آسیب پذیری در برابر زلزله وجود دارد. این ارتباط نشان می دهد در مکان هایی که ارتباطات، تکرارپذیری، انعطاف پذیری، تنوع، نیرومندی و پیمون بندی در ساختار کالبدی- فضایی محله مینودر بیشتر است، آسیب پذیری در برابر زلزله کاهش می یابد. همچنین متغیرهای ارتباط، تکرارپذیری و انعطاف پذیری به ترتیب سهم بیشتری در مقایسه با سایر متغیرها در پیش‌بینی متغیر آسیب پذیری در برابر زلزله دارند.

چکیده انگلیسی:

Introduction & Objective: A resilient city is a network of sustainable social, economic, cultural, political, psychological, and physical systems. The purpose of this study is to measure and evaluate the resilience of the physical spatial structure of the Minodar neighborhood against earthquake, and the research method is descriptive-analytical.Research method: To measure the vulnerability of the Minodar neighborhood in terms of physical-spatial structure, the distribution of 15 questionnaires among urban and earthquake experts and the creation of information layers in GIS software have been used. To measure the resilience of the physical-spatial structure of Minodar neighborhood to reduce vulnerability to earthquakes, in addition to obtaining expert opinions, 320 questionnaires completed by residents have been cited. A regression test was used to analyze the research questions.Findings: The results of this analysis indicate that in terms of form criteria, 23% of neighborhoods have a high vulnerability, 59% moderate vulnerability, and 18% of neighborhoods have a low vulnerability to earthquakes. In addition, in terms of activity benchmarks, 6% of the neighborhood area is highly vulnerable, 11% is moderately vulnerable and 83% of the neighborhood is slightly vulnerable to earthquakes. To measure the resilience of the physical-spatial structure of Minodar neighborhood to reduce vulnerability to earthquakes, in addition to obtaining expert opinions, 320 questionnaires completed by residents have been cited. A regression test was used to analyze the research questions.The findings of this study show that there is an indirect relationship between the components of resilience and vulnerability to earthquakes.Conclusion: The results of this study show that there is an indirect relationship between the components of resilience and vulnerability. This relationship can be analyzed in such a way that in places where communication, reproducibility, flexibility, diversity, strength, and modulation are more in the physical-spatial structure of Minodar neighborhood, earthquake vulnerability decreases. Also, the variables "relevance", "reproducibility" and "flexibility" have a greater share in predicting the earthquake vulnerability variable. 

منابع و مأخذ:

بذرگر، محمد رضا. (1382) . شهرسازی و ساخت اصلی شهر، انتشارات کوشا مهر، شیراز.

جلالی، تارا. (1391). بازسازی تاب آور پس از زلزله 1382 بم از دیدگاه طراحی شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.

حسینیون، سولماز. (1385). راهنما طراحی شهری مقاوم در برابر زلزله، پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.

حمیدی، ملیحه؛ و حبیبی، سید محسن. (1376). استخوانبدی شهر تهران. تهران: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران.

حمیدی، ملیحه. (1372). ارزیابی فرم شهری رودبار  زلزله 1369،ارائه ایده های کلی طراحی شهری برای کاهش آسیب و افزایش کار آیی شهر، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، کتابخانه پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران.

رضایی، محمد رضا. (1389). تبیین تاب آوری اجتماعات شهری به منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی(زلزله)؛ مطالعة موردی: کلانشهر تهران، رساله دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس

 کلانتری خلیل. (1395). پردازش و تحلیل داده ها با نرم افزار spss،انتشارات فرهنگ صبا، تهران، ایران

نهاوندی، آیناز. (1389). فرم شهر مقاوم در بازسازی پس از زلزله، نمونه موردی بم، پایان نامه کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.

Adger, W.N. (2003). ‘Building  Resilience to Promote sustainability: An Agenda for Coping with Globalization and Promoting Justice’. IHDP Update, 2 , PP. 1-3.

Allan, P., & Bryant,  M. (2014).  ‘The attributes of resilience : a tool in evaluation and design of earthquake and design of earthquake- prone cities’. International Journal of disaster Resilience in the Built Environment, 5(2), PP. 109-129.

Allan, P., & Bryant, M (2013). ‘Open Spaces Innovation in Earthquack Affected Cities’. INTECH, chapter 9. PP. 183-204.

Allan, P., & Bryant, M. (2010). ‘The critical role of open space in Earthquake Recovery’. NZSEE Conference, 34, PP. 1-10.

Bahrainy, H. (2003). ‘Natural Disaster Managment in Iran during the 1990s-need for a New structure’. Jurnal of Urban planning & Development, 129(3), PP. 1-23.

Bruneau, M., , Chang, S. E., Eguchi, R. T., Lee, G. C., O'Rourke, T. D., Reinhorn, A. M., & et al. (2003). ‘A Framework to Quantitatively Assess and Enhance the Seismic Resilience of Communities’. Earthquake Spectra, 19(4), PP. 733–752.

Cutter, Susan L., Lindsey Barnes, Melissa Berry, Christopher Burton, Elijah Evans, Eric Tate, and Jennifer Webb. (2008). ‘A place-based model for understanding community resilience to natural disasters’. Global Environmental Change: forthcoming.pp. ) 598–606.

Davis I., Izadkhah, Y. (2006). ‘Building Resilient Urban Communities.

‘Definition of Community Resilience: An Analysis, A CARRI Report, Community & regional Resilience Institue’ (2013).

Desouza, K. C., & Flanery, T. H. (2013). ‘Designing, planning, and managing resilient cities: A conceptual framework’. Cities, 35, PP. 89–99.

Godschalk, D. R. (2003). ‘Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient cities’. Natural Hazard Review, 4(3), PP. 136-143.

Holling, C. S. (1973). ‘Resilience and Stability of Ecological Systems’. Annual Review of Ecology and Systematics, 4(1), 1–23.

Holling, C. S. (1986). ‘The resilience of terrestrial ecosystems: local surprise and global change’. In: clark , W.C. , Munn, R.E. (Eds), sustainable Development of Biosphere. Lodon: Cambridge University Press. PP .292-320.

Klein, R. J., Nicholls, R. J. & Thomalla, F. (2003). ‘Resilience to natural hazards: How useful is this Concept?’ Environmental Hazards, 5(1), PP. 35-45.

Chang, D (2018). ‘Knowledge-Based, Smart and Sustainable Cities : A Provocation for a Conceptual Framework, Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity

Cristina, A, Javier, F and Anelise, D (2014). ‘Expert Systems with Applications Capital System, Creative Economy and Knowledge City Transformation : Insights from Bento Gonçalves, Brazil’. Expert Systems with Applications (12)41:5614-2441

Ergazakis, K, Metaxiotis,K and Psarras, J (2006). ‘Knowledge Cities: The Answer to the Needs of Knowledge-Based Development’. Vine (1)36:67-84.

Esmaeilpoorarabi, N, Yigitcanlar, T and Guaralda, M (2018). Land Use Policy Evaluating Place Quality in Innovation Districts