تحلیل جامعه شناختی سیاست انبوه سازی مسکن مهر و نقش آن بر کاهش نابرابری اجتماعی مورد مطالعه (مسکن مهر فاز جدید هشتگرد و شهرلاهیجان در استان گیلان)

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

فروزان نحاس ¹ , مصطفی ازکیا ² , مهرداد نوابخش ³

1 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصاد و توسعه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - استاد جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استاد جامعه شناسی،گروه علوم اجتماعی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/06/30 تاریخ پذیرش : 1401/08/30 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: مسکن, گروه‏های کم درآمد, مسکن مهر, نابرابری اجتماعی,

چکیده مقاله :

هدف از مطالعه حاضر تحلیل جامعه شناختی سیاست انبوه سازی مسکن مهر و نقش آن بر کاهش نابرابری اجتماعی مورد مطالعه (مسکن مهر فاز جدید هشتگرد و شهرلاهیجان در استان گیلان) بود. روش تحقیق، گراندد تئوری (نظریه داده بنیاد) و جامعه مورد مطالعه، شامل کلیة شهروندان به همراه خانواده ساکن مسکن مهر شهر هشتگرد و شهر لاهیجان در استان گیلان بوده است. نمونه گیری ابتدا به صورت هدفمند و تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. در پژوهش حاضر با 16 خانوار، سرپرست خانوار ساکن مسکن مهر مصاحبه انجام شد. داده های جمع آوری شده، کدبندی، مفهوم سازی و مقوله بندی شدند. سپس کدگذاری محوری و گزینشی انجام گرفت و بر مبنای مفاهیم و مقوله ی هسته ای نمونه های بعدی برای مصاحبه انتخاب شدند. یافته های تحقیق براساس مدل پارادیمی پژوهش در پنج محور (شرایط علی، شرایط مداخله‌گر و شرایط زمینه ای، راهبردها و پیامدها) قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد مشکلات کمی کیفی مسکن مهر، ضعف مکانیابی، مشکلات امنیتی اقتصادی، مشکلات زیست محیطی رفاهی و مشکلات نهادی مهمترین مشکلات مسکن مهر در محدوده مطالعاتی هستند که جملگی ریشه در مدیریت ضعیف مراحل مختلف اجرای پروژه مسکن مهر دارند و در صورت بی توجهی به مشکلات شناسایی شده در آینده نه چندان دور این مساکن اجتماعی، با چالش های پیچیده تر و بحرانی تر مواجه خواهند شد.

منابع و مأخذ:

آقایی، جان احمد؛ ملک مطیعی، ساسان (1399). تاثیر یافته‏های جرم شناسی طراحی محیطی بر کاهش وقوع جرم: مطالعه موردی مسکن مهر شهرستان بندرانزلی. سومین کنفرانس ملی حقوق، علوم اجتماعی و انسانی، روانشناسی و مشاوره، شیروان.

احمدی، ناهید؛ جلیلی، فاطمه (1399). فراتحلیل طرح مسکن مهر در ایران. چهارمین کنفرانس بین المللی علوم انسانی، اجتماعی و سبک زندگی.

اشرف، احمد (1346). جامعه شناسی طبقات اجتماعی در آمریکا. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.

افروغ، عماد (1390). فضا و نابرابری اجتماعی، تهران،انتشارات دانشگاه یترب ت مدرس.

انصاری، ابراهیم. (۱۳9۸). نظریه‏های قشربندی اجتماعی و ساختار تاریخی آن در ایران. انتشارات دانشگاه اصفهان.

اهری، زهرا (1398). تجربه مسکن اجتماعی درکشورهای دیگر، جنبه‏های قابل بررسی درشرایط ایران. مجموعه مقالات سمینار سیاست‏های توسعه مسکن در ایران ، وزارت مسکن و شهرسازی، جلد ۱.

اهری، زهرا؛ حبیبی، سیدمحسن (1300). مسکن حداقل. چاپ دوم. وزارت مسکن و شهرسازی. انتشارات تحقیقات ساختمان و مسکن.

باکاک، رابرت. (1381). مصرف. ترجمه خسرو صبری، تهران: شیرازه.

بوردیو، پیر (1380). تمایز. ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ثالث.

بیدآبادیان، هادی؛ محمود زاده، امیر (1394). آسیب‏شناسی اقتصادی و اجتماعی طرح مسکن مهر، کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز .

پوردیهیمی، شهرام، (1390). «فرهنگ و مسکن»، فصلنامة مسکن و محیط روستا، دورة 30، شمارة 134، تهران.

پورمحمدی، محمدرضا و اسدی، احمد، (1397). «ارزیابی پروژه‌های مسکن مهر شهر زنجان»، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شمارة 33.

پورمحمدی، محمدرضا، اسدی، احمد (1398). ارزیابی پروژه‏های مسکن مهر شهر زنجان، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم، سال 14 ، شمارة 33 . صفحات: 192 - 1.

پیربابایی، محمدتقی؛ مولایی، اصغر؛ صداقتی، عاطفه. (1399). مقایسه ساخت کالبدی-فضایی و اجتماعی-اقتصادی مساکن مهر از منظر ساکنان (مورد مطالعه: شهر جدید سهند تبریز و شهر گلبهار مشهد). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره نهم، شماره 3 (پیاپی 35).

پیمان، سید حسین، (1386). «ویژگی مسکن خانوارهای شهری در طبقه‌های درآمدی». فصلنامة اقتصاد مسکن، وزارت راه و شهرسازی، شمارة 41.

حبیبی، کیومرث؛ بهزادفر، مصطفی؛ ترابی، کمال؛ محکی، وحید (1398). نقد و آسیب شناسی سیاستگذاری و برنامه ریزی عملیاتی مسکن مهر در ایران. فصلنامة آبادی، شمارة 69 : صص 13 –

حجتی، وحیده، مضطرزاده، حامد (1387). مفهوم عدالت و رابطه با آن شهر، جستارهای شهرسازی، شماره و 24 25.

راب، وایت؛ فیونا، هینز (1392). درآمدی بر جرم و جرم‏شناسی. ترجمه علی سلیمی، چاپ پنجم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

زاهدی مازندرانی، محمدجواد (1395). توسعه و نابرابری، تهران، انتشارات اریماز.

زنگنه شهرکی، سعید؛ فرهادی خواه، حسین؛ حیدری، اصغر؛ فتوحی مهربانی، باقر؛ عباسی فلاح، وحید؛ فرهادی، ابراهیم؛ ابدالی، یعقوب (1399). چالش‌های انبوه‌سازی مسکن، ارزیابی نقاط ضعف مسکن مهر در مقیاس ملی. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، شماره 24: 129- 154.

زیاری، کرامت‌اله و همکاران، (1389). تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان‏های استان آذربایجان شرقی (با استفاده از تکنیک TOPSIS و AHP). مجلة آبادی، شمارة 69.

ساروخانی، باقر(1396). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده. تهران: سروش، چاپ 22.

شیعه، ا. (1397). مقدمه ای بر برنامه‏ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.

صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1383). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات). تهران: سمت.

قلی زاده، علی اکبر؛ عقیقی، بهاره (1398). اهرم زمین و نوسان قیمت مسکن در ایران، فصلنامة مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال چهارم، شمارة 41 ، صص 67 - 49.

کوزه گرکالجی، لطفعلی؛ سلیمی سبحان، محمدرضا (1399). انبوه سازی مسکن و رضایتمندی ساکنان فضاهای پیراشهری مورد: پرند و پردیس در استان تهران. مجله توسعه فضاهای پیراشهری. 2(3): 35-50.

کیانی، میلاد؛ اسدی، علی؛ ورمزیاری، حجت و براتی، علی‌اکبر (1395). مدل معادلات ساختاری و تلفیقی علل و پیامدهای مهاجرت روستایی در بخش کیان شهرستان نهاوند. دوره هشتم، شماره 2، صص 358-339.

کمالی، علی (۱۳۹۲). مقدمه ای بر جامعه شناسی نابرابری‏های اجتماعی. چاپ ششم، انتشارات سمت

گرب، ادوارد (1397). نابرابری اجتماعی: دیدگاه‏های نظریه پردازان کلاسیک و معاصر. ترجمه محمد سیاهپوش غروی زاد ، چاپ اول، انتشارات معاصر.

گیدنز؛ آنتونی (۱۳۹۳). جامعه شناسی. ترجمه حسن چاوشیان، چاپ نهم، نشر نی.

لهسایی زاده، عبدالعلی (۱۳9۷). نابرابری و قشربندی اجتماعی. چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شیراز.

مسعودی‌راد، ماندانا، (1388). تحلیل جغرافیایی نسل دوم شهرهای جدید در برنامه‌ریزی شهری ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: ناهید سجادیان، اهواز: دانشگاه شهید چمران.

ملک، ح. (1394). جامعه شناسی قشرها و نابرابری‏های اجتماعی. دانشگاه پیـام نور.

میرمیران، نیلوفرسادات؛ سمیاری، علی (1399). ارزیابی آسیب‏های امنیت اجتماعی مسکن مهر با روش تحلیل مسیر (مورد پژوهی: شهر جدید پردیس). پنجمین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی و دومین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی آسیا.

نسترن، مهین؛ رعنایی، احد (1397). تحلیلی بر مفهوم مشارکت و کار گروهی در پروژه‏های آماده سازی اراضی مسکن مهر. دوفصلنامة معماری و شهرسازی آرمانشهر، شمارة 4 : 123- 1.

نقی زاده، محمد (1396). شهر اسلامی از اندیشه تا ظهور، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، چاپ اول.

Baiden, P. Arku, G. Luginaah, I. & Asiedu, A. B. (2011), An assessment of residents’ housing satisfaction and coping in Accra, Ghana, Journal of Public Health, No. 19, p: 29-37.

Baqutayan S., Ariffin A. & Raji F., (2015). “Describing The Need For Affordable Livable Sustainable Housing Based On Maslow’s Theory of Need”. Published at Mediterranean Journal of Social Sciences, Vol 6 (3), 2015, 369-373.

Bonnefoy, X. (2007), Inadequate housing and health: an overview, Int. J. Environment and Pollution, Vol. 30, No. 3/4, pp: 44-56.

Bredenoord, J. (2016). Sustainable Housing and Building Materials for Lowincome Households. J Archit Eng Tech 5: 158. doi:10.4172/2168-9717.1000158.

Fernandez, R. L. E (2008). Social and Spatial Inquality and Education Policies Madrid: Can Talk about Educational Sdegration? ECPR– Workshop 2008, Workshop4, Metripolitan Governance and Social Inequality.

Francisco, J. C. (2003). Social information processing as a mediator of exposure to community violence and reactive and proactive aggression. Unpublished Master Thesis in Psychology,Virginia Polytechnic Institute and State University.

Ge, J., & Kazunori, H., (2016). Research on Residential Lifestyles in Japanese Cities From the Viewpoints of Residential Preference, Residential Choice and Residential Satisfaction, Landscape and Urban Planning, Vol. 78, No. 3, PP. 165–178.

O, Badyina, A. (2012), Sustainable Housing for sustainable cities. A policy framework for developing countries, UN HABITAT Nairobi.

Iheme, J., Effiong, J. & Ekung, S. (2019). "The Effect of Government Policy on Housing Delivery in Nigeria: A Case Study of Port Harcourt Low Income Housing Programme," Journal of International Letters of Social and Humanistic Sciences, vol. 61, pp. 87-98.

Isik, B. and Tugsad T.(2017). Sustainable Housing in Island Conditions Using ALker- Gypsum – Stabilized, Routledge, London, England.

Kahraman, H. (2013). Dimensions of housing satisfaction: A case study based on perceptions of rural migrants living in Dikmen, Metu JFA, 30 (1) pp:1-27. DOI: 10.4305/METU.JFA.2013.1.1.

Knapp, E. (2017). Housing Problems in Third World, University of Stuttgart, Germany.

Kurappannans, A. & Sivam, A. (2019), Sustainable Development & Sustainable Housing. European Network for Housing Research Conference, Vol. 28, pp: 57-72.

Mustapha, F. H. Al-ped, A. Wild, S. (1995), A model for assessing the effectiveness of public housing in Sana’a (Republic of Yemen). Construction, Management and Economics No. 13, pp: 457-465.

Nastaran, M., & Ranaei, A.(2019). An Analysis of the Concept of Participation and Teamwork in Mehr Housing Land Development Projects, Arman Shahr Architecture and Urban Development, Vol. 4, PP. 111-123. (In Persian).

Parkin, F. (1972). Class Inequality and political order .London: Paladin.

Relph, E. (1976), Place and Placelessness, Pion, London Saelens et al.

Saelens, B. E., Sallis, J. F., Black, J., Chen, D. (2003). Neighborhood-based differences in physical activity: An environment scale evaluation. American Journal of Public Health, 93, 1552-1558.

Sheng Yap, Lay. (2018). Local actors in global arenas: discursive strategies against transnational feminism. In: LSE Research Festival 2018, 2018-02-19 - 2018-02-24, London School of Economics, London, United Kingdom.

Sheykhi, M. (2016). Urban Management and Unplanned Settlements in Tehran Metropolitian Area, Modiriatshahri quarterly, No 7, pp: 47–61 .

Steinfeld, E. and Danford, G. S. (1999) ‘Theory as a basis for research on enabling environments’, in Enabling Environments. Measuring the Impact of Environment on Disability and Rehabilitation, Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York.

Wilkinson, P. Armstrong, B. Landon, M. (2001), Cold Comfort: The Social and Environmental Determinants of Excess Winter Deaths in England, 1986–1996, Policy Press, London.

Zi, CAI. (2017). Analyzing Measurements of Housing Affordability, A thesis for the degree of Master of Urban Planning, University of Washington.