سطح بندی شاخص های توسعه سلامت (مطالعه موردی: استان فارس)
محورهای موضوعی :
مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سمیرا متقی
1
1 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور
تاریخ دریافت : 1397/06/06
تاریخ پذیرش : 1397/06/06
تاریخ انتشار : 1397/06/01
کلید واژه:
توسعه یافتگی,
خدمات بهداشتی و درمانی,
تصمیم گیری چند معیاره,
AHP,
چکیده مقاله :
بهبود شاخص های بخش سلامت و توسعه تجهیزات و امکانات این بخش در سطح خرد و کلان، همچنین، توزیع متوازن امکانات بهداشتی و درمانی در همه مناطق (کیفیت دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی)، یکی از پیش زمینه های دستیابی به توسعه مناطق محسوب شده و عدم دسترسی مناسب به این امکانات، هزینه های بسیاری را حتی در قالب هزینه های کمرشکن و سقوط به ورطه فقر، بر بخشی از جامعه تحمیل می کند. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی علی- مقایسه ای و با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره، همچون روشهای TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه ای، به بررسی وضعیت توسعه یافتگی مناطق بر اساس شاخص های بهداشتی و درمانی پرداخته و به این منظور شهرستانهای استان فارس را (که به سبب برخورداری بی نظیر از امکانات بهداشتی و درمانی، از قطبهای اصلی جذب گردشگر سلامت داخلی و خارجی محسوب می شود) به عنوان نمونه مورد مطالعه موردی انتخاب کند. نتایج حاصله از تحقیق گویای این است که اولاً: بر اساس شاخص های بهداشتی و درمانی، شهرستانهای استان فارس به سه گروه کلی توسعه یافته (شیراز)، در حال توسعه (مرودشت، کازرون، فسا، جهرم و داراب) و فاقد توسعه (سایر) طبقه بندی شدند بعلاوه رتبه گروه دوم و سوم، تفاوت جندانی با هم ندارند. که این حاکی از پراکنش نا همگن امکانات بهداشتی درمانی در استان فارس با نیازهای جمعیتی نواحی مختلف می باشد؛ درثانی: بیشترین برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی در استان فارس، در شهرستان شیراز می باشد در حالی که دیگر شهرستانهای استان فارس، از یک محرومیت کلی در زمینه ی برخورداری از امکانات بهداشتی و سلامت رنج می برند و همین عامل، فاکتوری کاهنده در تبدیل شدن این استان به قطب گردشگری سلامت، می باشد.
چکیده انگلیسی:
Improving the health sector indicators and developing the equipment and facilities of this sector, as well as balanced distribution of health facilities in all regions (quality of access to health services), is one of the foregrounds for achieving development of regions and Lack of proper access to these facilities imposes many costs on a part of the community, even in the form of the costs of destabilizing and falling into poverty. Accordingly, this paper is an attempt to examine the status of development of regions based of health factors. The methodology of this study is descriptive-analytical and using of multi-criteria decision making (MCDM) techniques like combined methods of TOPSIS, AHP and Cluster Analysis. This study aims to examine how such a distributed development is conducted in the province. Among the indicators of development, infrastructure and health facilities opted to investigate the distribution and development of province-level city (14 elected counties in Fars province) is compared. The results showed that: The counties of Fars province classified in 3 groups of developed (Shiraz), developing (Marvdasht, Kazeroon, Safa, Jahrom, Darab), deprived (others) and there is a level of deprivation in the province in terms of health status indicators, and spatial distribution, so that the city of Shiraz, as the political center of the province, is developed most, is a relatively large difference between the development index and other cities.
منابع و مأخذ:
بیات، مقصود.، 1388. سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشهای، فصلنامهی جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 33، سال 20، صص 131-113.
پورطاهری، مهدی.، 1389. کاربرد روشهای تصمیم گیری چند شاخصه ، انتشارات سمت.
حکمت نیا، حسن.، و موسوی، میرنجف.، 1383. بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیهای در استان یزد، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا و توسعه، صص 101-112
دانشیان، بهروز.، پورجعفر، صادق.، کافی، آرش. و دهقان نژاد، پونه.، 1386. تحلیل پوششی داده ها و تحلیل های آماری، مجله ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، سال چهارم، شماره 12، 17-9.
زاهدی اصل، م.، 1381. مبانی رفاه اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی
زبردست، اصغر.، 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10، صص 22-13.
زنگی آبادی، علی.، 1378. تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخصهای توسعه شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر جمعیت، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان
زیاری، کرامتالله.، 1383. مکتبها، نظریهها و مدلهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد
سالنامهی آماری استان فارس، 1392. استانداری استان فارس
شریف زادگان، محمدحسین.، و فتحی، حسن.، 1384. ارزیابی آسیبپذیری زیست محیطی برای برنامهریزی منطقهای در حوزههای سهگانهی زیست محیطی البرز به روش سلسلهمراتبی، فصلنامه علوم محیطی، شمارهی 10، ص 1-20
ضرابی، اصغر.، شیخبیگلو، طاهره.، 1390. مقیاسبندی شاخصهای توسعه سلامت استانهای ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، صص 128-107
فرجی سبکبار، حسنعلی.، رضاعلی، منصور.، 1388. مقایسه مدلهای گسسته و پیوسته مکانی (مطالعه موردی: مکانیابی محل)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، صص 84-69.
متقی، سمیرا، 1393، عوامل مؤثر بر امید به زندگی در کشورهای منتخب اسلامی ( بر اساس گروههای همگن درآمدی)، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 14، شماره 55، شماره پیاپی 4، زمستان 1393، صص 205- 185
میلانی، مهنوش؛ محمدی، تیمور و توسلی، سلاله، عوامل مؤثر بر مخارج سلامت با تدکید بر سالمندی جمعیت: یک مطالعه پانل بین کشوری، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 65، تابستان 1396، صص 50 - 25
Adshead, F., Thorpea, A., and Rutter, J., 2006. Sustainable development and public health: A national perspective, Public Health (120):1102–1105.
Azar A, Gholamrezaei D. [Ranking of country provinces with trend of data envelopment analysis and by human development indicators]. Journal of Economic Research 2006; 27: 153-73. [Persian]
Baldacci E, Teresa MG, De-Mello L. More on the Effectiveness of Public Spending On Health Care and Education. Journal of International Development 2003; 15: 709-25.
Bowen, W., 1993. AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R.et al (Eds), Spreadsheet Model for Urban and Regional Analysis, New Brunswick: Center for Urban policy Research.
Cavallaro, F., 2010. A Comparative Assessment thin–film photovoltaic production processes using the ELECTRE III method, Energy Policy (38): 463- 474.
Clegg, S.R., Kornberger, M., 2006. Space, organizations and management theory. Malmö: Liber.
Conzens, P.M., 2002. Viewpoint Sustainable Urban Development and Grim prevention Through Environmental Desir for the British City, Towards an Effective Urban Ervironmentalism for the 21s century,www.elsevier.com/locat/eiar.
Distaso, A., 2007. Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics (64): 163-180.
Giddens, A., 1984. The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Cambridge: Polity Press
Granovetter, M., 1985. Economic action and economic structure: the problem of embeddedness. American Journal of Sociology, 91, 481-510.
Hernes, T., 2004. The spatial construction of organization. Amsterdam: John Benjamins
Hui, Y.T., Bao, H.H., and Siou, W., 2008. Combining ANP and TOPSIS Concepts for Evaluation the Performance of Property-Liability Insurance Companies, Science Publications, Journal of Social Sciences 4 (1): 56-61.
Hwang, C.L., Masud, A.S., 2008. Multiple Objective Decision Making Methods
Jadidi, T.S. Hong, F. Firouzi, R.M., Yusuff and Zulkifli, N., 2008. TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, University Putra Malaysia, 31(2): 762-769.
Müller, M., 2013. Management of Space, International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences. Second edition. James D. Wright (editor). Elsevier: Amsterdam
Opricovic, S., Tzeng. G.H., 2004. Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156: 445–455.
Philo, C., Parr, H., 2000. Institutional geographies: introductory remarks, GEOFORUM, 31(4), pp. 513-521.
Rogers, T.B., Bruen, M., 1998. a system for weighting environmental ELECTER III, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
Saaty, T.L., 2008. Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors, The Analytic Hierarchy/Network Process02, 251-318.
Soja, E.W., 1971. The Political Organization of Space, Association of American Geographers, Washington, DC. Commission on College Geography.
Trinantaphyllo, E., 2008. Multi-Criteria decision making method: a comparative study, Boston, MA, USA: Kluwer Academic Publishers.
Tsaur, S.H., Chang, T.Y., and Yen, C.H., 2002. The evaluation of airline service quality by fuzzy MCDM, Tourism Management (23): 107 – 115.
Wang, X., Triantaphyllou, S., 2008. Ranking irregularities when evaluating alternatives by using some ELECTRE method, Omega (36): 45- 63.
Weber, M., 1922. Wirtschaft und Gesellschaft. Tübingen: Mohr.
Weick, K., 1979. The social psychology of organizing. Random House: New York
Wu, H.Y., Tzeng, G.H., and Chen, Y.H., 2009. A fuzzy MCDM, approach for evaluating banking performance based on Balanced Scorecard, Expert systems with Applications(36): 10135-10147.
Xia, H.C., Li, D.F., Zhou, J.Y. and Wang, J.M., 2014. Fuzzy Lin Map method for multi – attribute decision making under fuzzy environments, Journal of Operational Research (131): 587- 620.
Zanakis, SH., Soloman, A., Wishart, N and Dulish, S., 1998. Multi-attribute decision making: Assimilation comparison of select methods, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
_||_
بیات، مقصود.، 1388. سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشهای، فصلنامهی جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 33، سال 20، صص 131-113.
پورطاهری، مهدی.، 1389. کاربرد روشهای تصمیم گیری چند شاخصه ، انتشارات سمت.
حکمت نیا، حسن.، و موسوی، میرنجف.، 1383. بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیهای در استان یزد، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا و توسعه، صص 101-112
دانشیان، بهروز.، پورجعفر، صادق.، کافی، آرش. و دهقان نژاد، پونه.، 1386. تحلیل پوششی داده ها و تحلیل های آماری، مجله ریاضیات کاربردی واحد لاهیجان، سال چهارم، شماره 12، 17-9.
زاهدی اصل، م.، 1381. مبانی رفاه اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی
زبردست، اصغر.، 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10، صص 22-13.
زنگی آبادی، علی.، 1378. تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخصهای توسعه شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر جمعیت، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان
زیاری، کرامتالله.، 1383. مکتبها، نظریهها و مدلهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد
سالنامهی آماری استان فارس، 1392. استانداری استان فارس
شریف زادگان، محمدحسین.، و فتحی، حسن.، 1384. ارزیابی آسیبپذیری زیست محیطی برای برنامهریزی منطقهای در حوزههای سهگانهی زیست محیطی البرز به روش سلسلهمراتبی، فصلنامه علوم محیطی، شمارهی 10، ص 1-20
ضرابی، اصغر.، شیخبیگلو، طاهره.، 1390. مقیاسبندی شاخصهای توسعه سلامت استانهای ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، صص 128-107
فرجی سبکبار، حسنعلی.، رضاعلی، منصور.، 1388. مقایسه مدلهای گسسته و پیوسته مکانی (مطالعه موردی: مکانیابی محل)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، صص 84-69.
متقی، سمیرا، 1393، عوامل مؤثر بر امید به زندگی در کشورهای منتخب اسلامی ( بر اساس گروههای همگن درآمدی)، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 14، شماره 55، شماره پیاپی 4، زمستان 1393، صص 205- 185
میلانی، مهنوش؛ محمدی، تیمور و توسلی، سلاله، عوامل مؤثر بر مخارج سلامت با تدکید بر سالمندی جمعیت: یک مطالعه پانل بین کشوری، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 65، تابستان 1396، صص 50 - 25
Adshead, F., Thorpea, A., and Rutter, J., 2006. Sustainable development and public health: A national perspective, Public Health (120):1102–1105.
Azar A, Gholamrezaei D. [Ranking of country provinces with trend of data envelopment analysis and by human development indicators]. Journal of Economic Research 2006; 27: 153-73. [Persian]
Baldacci E, Teresa MG, De-Mello L. More on the Effectiveness of Public Spending On Health Care and Education. Journal of International Development 2003; 15: 709-25.
Bowen, W., 1993. AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R.et al (Eds), Spreadsheet Model for Urban and Regional Analysis, New Brunswick: Center for Urban policy Research.
Cavallaro, F., 2010. A Comparative Assessment thin–film photovoltaic production processes using the ELECTRE III method, Energy Policy (38): 463- 474.
Clegg, S.R., Kornberger, M., 2006. Space, organizations and management theory. Malmö: Liber.
Conzens, P.M., 2002. Viewpoint Sustainable Urban Development and Grim prevention Through Environmental Desir for the British City, Towards an Effective Urban Ervironmentalism for the 21s century,www.elsevier.com/locat/eiar.
Distaso, A., 2007. Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics (64): 163-180.
Giddens, A., 1984. The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Cambridge: Polity Press
Granovetter, M., 1985. Economic action and economic structure: the problem of embeddedness. American Journal of Sociology, 91, 481-510.
Hernes, T., 2004. The spatial construction of organization. Amsterdam: John Benjamins
Hui, Y.T., Bao, H.H., and Siou, W., 2008. Combining ANP and TOPSIS Concepts for Evaluation the Performance of Property-Liability Insurance Companies, Science Publications, Journal of Social Sciences 4 (1): 56-61.
Hwang, C.L., Masud, A.S., 2008. Multiple Objective Decision Making Methods
Jadidi, T.S. Hong, F. Firouzi, R.M., Yusuff and Zulkifli, N., 2008. TOPSIS and fuzzy multi-objective model integration for supplier selection problem, Department of Mechanical and Manufacturing Engineering, University Putra Malaysia, 31(2): 762-769.
Müller, M., 2013. Management of Space, International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences. Second edition. James D. Wright (editor). Elsevier: Amsterdam
Opricovic, S., Tzeng. G.H., 2004. Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156: 445–455.
Philo, C., Parr, H., 2000. Institutional geographies: introductory remarks, GEOFORUM, 31(4), pp. 513-521.
Rogers, T.B., Bruen, M., 1998. a system for weighting environmental ELECTER III, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
Saaty, T.L., 2008. Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors, The Analytic Hierarchy/Network Process02, 251-318.
Soja, E.W., 1971. The Political Organization of Space, Association of American Geographers, Washington, DC. Commission on College Geography.
Trinantaphyllo, E., 2008. Multi-Criteria decision making method: a comparative study, Boston, MA, USA: Kluwer Academic Publishers.
Tsaur, S.H., Chang, T.Y., and Yen, C.H., 2002. The evaluation of airline service quality by fuzzy MCDM, Tourism Management (23): 107 – 115.
Wang, X., Triantaphyllou, S., 2008. Ranking irregularities when evaluating alternatives by using some ELECTRE method, Omega (36): 45- 63.
Weber, M., 1922. Wirtschaft und Gesellschaft. Tübingen: Mohr.
Weick, K., 1979. The social psychology of organizing. Random House: New York
Wu, H.Y., Tzeng, G.H., and Chen, Y.H., 2009. A fuzzy MCDM, approach for evaluating banking performance based on Balanced Scorecard, Expert systems with Applications(36): 10135-10147.
Xia, H.C., Li, D.F., Zhou, J.Y. and Wang, J.M., 2014. Fuzzy Lin Map method for multi – attribute decision making under fuzzy environments, Journal of Operational Research (131): 587- 620.
Zanakis, SH., Soloman, A., Wishart, N and Dulish, S., 1998. Multi-attribute decision making: Assimilation comparison of select methods, European Journal of Operational Research (107): 507-529.
