سازگاری نگرش به مسئولیت اجتماعی با اهداف توسعه پایدار شرکت در صنعت نفت

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

سیدعلی حسینی ¹ , حسین دهقان ² , فیض الله نوروزی ³

1 - دانشجوی دکترا، گروه جامعه شناسی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه جامعه شناسی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه جامعه شناسی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/05 تاریخ پذیرش : 1402/08/06 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: توسعه پایدار شرکت, مسئولیت اجتماعی, صنعت نفت, سازگاری نگرش,

چکیده مقاله :

امروزه مسئولیت پذیری شرکتی به مهم‌ترین رکن در توسعه پایدار تبدیل‌شده است. لذا، این مطالعه با هدف تحلیل رابطه‌ بین ایفای نقش مسئولیت اجتماعی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با توسعه‌ پایدار انجام گرفته است. روش تحقیق از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران، کارکنان و کارمندان رسمی و غیررسمی مرتبط با طرح‌ها و پروژه‌ها و نیز مهندسین، ناظران و عوامل مرتبط با پیاده سازی طرح احداث خط لوله انتقال نفت خام ترش سبز آب-ری (ذینفعان رسمی و سازمانی) بودند. روش نمونه گیری نیز به‌صورت نمونه گیری غیر احتمالی بود. از این رو، 300 نفر از افراد سازمانی به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شدند. نتایج تحلیل مسیر و شاخص های مطلوب برازش مدل ساختاری، بیان کننده معناداری و تبیین و توجیه مناسب کلیه مؤلفه ها برای بررسی مسئولیت اجتماعی شرکتی است. یافته ها نشان می دهد که بین ایفای نقش مسئولیت پذیری شرکتی و توسعه پایدار رابطه معناداری وجود دارد که این ضرایب برای مسئولیت اقتصادی (0.692)، مسئولیت قانونی (0.668) مسئولیت اخلاقی (0.608) و مسئولیت بشردوستانه (0.612) می باشد. ضریب تعیین نیز برابر با 0.326 می باشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی عمدتاً بر بعد اقتصادی مسئولیت های خود تمرکز دارد و با تفکر عقلانی و هزینه/فایده گرایانه منجر به اختلال نهادی و بوم شناختی مناطق تحت نفوذ طرح احداث خط لوله شده است. لذا، نیازمند به‌کارگیری استراتژی هایی هست که بین ابعاد اقتصادی و سایرمولفه های مسئولیت پذیری (قانونی، اجتماعی، اخلاقی و بشردوستانه) تعادل ایجاد کند تا توسعه پایدار منطقه ای را با مخاطرات بیشتری روبرو نسازد.

چکیده انگلیسی:

 Today, corporate responsibility has become the most important pillar in sustainable development.Therefore, this study has been conducted with the aim of analyzing the relationship between the role of socialresponsibility of National Refining Company and the distribution of Iran's petroleum products with sustainabledevelopment. The research method was descriptive and correlational. The statistical population included allmanagers, employees, and official and unofficial employees related to plans and projects, as well as engineers,supervisors, and agents related to the implementation of the Entfal Tarsh Sabz Ab-Ray crude oil pipelineconstruction project (official and organizational stakeholders). The sampling method was non-probabilitysampling. Therefore, 300 people from the organization were selected as available samples. The results of thepath analysis and the desired indicators of the fit of the structural model show the significance and explanationand proper justification of all the components for examining corporate social responsibility. The findings showthat there is a significant relationship between playing the role of corporate responsibility and sustainabledevelopment, and these coefficients are for economic responsibility (0.692), legal responsibility (0.668), moralresponsibility (0.608) and humanitarian responsibility (0.612). . The coefficient of determination is equal to0.326. The results of this study show that the petroleum product refining and distribution company mainlyfocuses on the economic dimension of its responsibilities and with rational and cost/benefit oriented thinkingleads to institutional and ecological disruption in the areas under the influence of the line construction plan.piped Therefore, it is necessary to use strategies that create a balance between the economic dimensions andother components of responsibility (legal, social, moral and humanitarian) so that sustainable regionaldevelopment does not face more risks. 

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، سید نصرالله، آقاسیدجعفرکشفی، مونا. (2016). شناسایی و ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی، اجتماعی، ایمنی، امنیتی و بهداشتی (ESHIA) پروژه‌های بالادستی صنعت نفت و گاز. مطالعات حقوق تطبیقی، 7(1)، 1-22.‎

اسماعیل‌پور، نجما و پیروزمهر، دلارام و اکبری، رضا و اسماعیل‌پور، فاطمه. (1401). تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت ساکنان در بازآفرینی اجتماع محور در بافت های ناکارآمد شهری (موردمطالعه: محله قلعه وکیل آباد شهر مشهد). برنامه‌ریزی فضایی، 12(3)، 1-24.‎

آندرواژ، لیلا و رجبی پور میبدی، علیرضا و قاسمی همدانی، ایمان و زربازو، مارشا. (1400). تاثیرات مسئولیت اجتماعی شرکت و جهت گیری زیست‌محیطی بر عملکرد بازاریابی درشرکتهای صنایع غذایی سلامت محور. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 23(8)، 267-280.‎

حقیقتیان، منصور و هاشمیان فر، سیدعلی و مرادی، گلمراد. (1392) . بررسی تاثیر جامعه پذیری سازمانی بر مسوولیت اجتماعی کارکنان (مورد مطالعه شرکت نفت کرمانشاه). جامعه شناسی کاربردی، 24(3)، 71-96.‎

حقیقتیان، منصور، پورافکاری، نصرالله، جعفری نیا، غلامرضا. (1391). تاثیر رفتارهای اجتماعی زیست‌محیطی برتوسعه اجتماعی موردمطالعه کارکنان پارس جنوبی (عسلویه). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5(1)، 135-151.

درخشان، مسعود، تکلیف، عاطفه. (2015). انتقال و توسعه فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالش‌ها و راهکارها. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 4(14)، 33-88.‎

رفیعی، فاطمه، و شیری، طهمورث. (1396). تحلیل جامعه شناختی شاخص‌های توسعه اقتصادی- اجتماعی در دوره پساتحریم. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 9(2 (مسلسل 34) )، 23-39.

روحی پور، زهره الزهرا و شبیری، سید محمد و لاریجانی، مریم و میکائیلی، علیرضا. (1398). بررسی اثرات تاسیس مدارس طبیعت در زیست پذیری شهری با استفاده از تکنیک دلفی، نمونه موردی پارک پردیسان تهران. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری، 10(19)، 135-150.‎

فارغ، فهیمه و زارع مهرجردی، یحیی و اولیا، محمد صالح. (1401). بررسی عوامل مؤثر بر رضایتمندی مشتری با استفاده از رویکردهای دلفی فازی و پویایی شناسی ‎‍سیستم. مدیریت تولید و عملیات، 13(4)، 1-38.‎

فولادی، الهام، بهبهانی نیا، آزیتا، آزادبخت، بیتا، مطهری، سعید. (1401). تدوین مدل برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه شهری مناسب در راستای ارتقای امنیت زیست‎محیطی)مطالعه موردی شهر تهران (. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 24(3)، 271-287.

کاووسی، اسماعیل. (1392). توسعه سرمایه اجتماعی و نقش آن در تحقق اهداف چشم‌انداز. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(1 (مسلسل 21))، 71-89.

محسنی تبریزی، علیرضا، فرامرزی، فرزانه. (1391). نقش صنعت نفت در توسعه اجتماعی اقتصادی شهر گچساران از دیدگاه شهروندان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4(4)، 35-45.

مظاهری تهرانی، مینا و الوانی، سیدمهدی و واعظی، رضا و زاهدی، شمس السادات و قربانی زاده، وجه الله. (1401). الگوی مدیریت سبز برای سازمان‌های دولتی ایران. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 17(68)، 1-43.‎

مهاجری، لیلا، زاهد، محمدعلی، پاکروان، مرتضی. (1400). منابع هیدروکربنی غیر متعارف: اثرات محیط‌زیستی‌ و چالشهای آینده. پایداری، توسعه و محیط‌زیست، 2(2)، 1-19.

نوروز زاده، عباس، موغلی، مرضیه، خرم بخت، احمدعلی. (1400). بررسی تاثیر زیست‌محیطی و اجتماعی توسعه صنعتی(مطالعه موردی: شهر تهران). علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 23(5)، 112-123.

نیکخواه، هدایت الله، بهزادی، سجاد. (1395). بررسی تاثیرات اقتصادی،اجتماعی و زیست‌محیطی تأسیسات صنعتی برفرایند توسعه (نمونه موردی: شهرستان جم). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 8(4)، 83-99.

 

Abdi، M.، Kordestani، G.، & Rezazade، J. (2019). Designing of Corporates’ Coherent Sustainability Reporting Model. Financial accounting research، 11(4)، 23-44.

Ablo، A. D. (2020). Enterprise development? Local content، corporate social responsibility and disjunctive linkages in Ghana’s oil and gas industry. The Extractive Industries and Society، 7(2)، 321-327.

Abugre، J. B.، & Anlesinya، A. (2020). Corporate social responsibility strategy and economic business value of multinational companies in emerging economies: The mediating role of corporate reputation. Business Strategy & Development، 3(1)، 4-15.

Ahmadi، F.، & Aazami، M. (2021). Investigating the Impact of Corporate Citizenship on Social Capital. Co-Operation and Agriculture، 10(39)، 161-180.

Alemzero، D. A.، Iqbal، N.، Iqbal، S.، Mohsin، M.، Chukwuma، N. J.، & Shah، B. A. (2021). Assessing the perceived impact of exploration and production of hydrocarbons on households perspective of environmental regulation in Ghana. Environmental Science and Pollution Research، 28، 5359-5371.

Anser، M. K.، Zhang، Z.، & Kanwal، L. (2018). Moderating effect of innovation on corporate social responsibility and firm performance in realm of sustainable development. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 25(5)، 799-806.

Ansu-Mensah، P.، Marfo، E. O.، Awuah، L. S.، & Amoako، K. O. (2021). Corporate social responsibility and stakeholder engagement in Ghana’s mining sector: a case study of Newmont Ahafo mines. International Journal of Corporate Social Responsibility، 6(1)، 1-22.

Avtar، R.، Tripathi، S.، Aggarwal، A. K.، & Kumar، P. (2019). Population–urbanization–energy nexus: a review. Resources، 8(3)، 136.

Baumgartner، R. J. (2014). Managing corporate sustainability and CSR: A conceptual framework combining values، strategies and instruments contributing to sustainable development. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 21(5)، 258-271.

Bebbington، J.، & Unerman، J. (2018). Achieving the United Nations Sustainable Development Goals: an enabling role for accounting research. Accounting، Auditing & Accountability Journal، 31(1)، 2-24.

Borowski، P. F. (2021). Digitization، digital twins، blockchain، and industry 4.0 as elements of management process in enterprises in the energy sector. Energies، 14(7)، 1885.

Camilleri، M. A. (2017). Corporate sustainability and responsibility: creating value for business، society and the environment. Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility، 2(1)، 59-74.

Chithambo، L.، Tingbani، I.، Agyapong، G. A.، Gyapong، E.، & Damoah، I. S. (2020). Corporate voluntary greenhouse gas reporting: Stakeholder pressure and the mediating role of the chief executive officer. Business Strategy and the Environment، 29(4)، 1666-1683.

De Stefano، F.، Bagdadli، S.، & Camuffo، A. (2018). The HR role in corporate social responsibility and sustainability: A boundary‐shifting literature review. Human Resource Management، 57(2)، 549-566.

Dinçer، H.، Yüksel، S.، Hacioglu، U.، Yilmaz، M. K.، & Delen، D. (2023). Development of a sustainable corporate social responsibility index for performance evaluation of the energy industry: A hybrid decision-making methodology. Resources Policy، 85، 103940.

Dinçer، H.، Yüksel، S.، Hacioglu، U.، Yilmaz، M. K.، & Delen، D. (2023). Development of a sustainable corporate social responsibility index for performance evaluation of the energy industry: A hybrid decision-making methodology. Resources Policy، 85، 103940.

Dong، X.، Zhang، X.، Zhang، C.، & Bi، C. (2023). Building sustainability education for green recovery in the energy resource sector: A cross country analysis. Resources Policy، 81، 103385.

Du، S.، & Vieira، E. T. (2012). Striving for legitimacy through corporate social responsibility: Insights from oil companies. Journal of business ethics، 110، 413-427.

Durugbo، C.، & Amankwah‐Amoah، J. (2019). Global sustainability under uncertainty: How do multinationals craft regulatory policies?. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 26(6)، 1500-1516.

ElAlfy، A.، Palaschuk، N.، El-Bassiouny، D.، Wilson، J.، & Weber، O. (2020). Scoping the evolution of corporate social responsibility (CSR) research in the sustainable development goals (SDGs) era. Sustainability، 12(14)، 5544.

Fujimoto، Y.، Azmat، F.، & Subramaniam، N. (2019). Creating community-inclusive organizations: Managerial accountability framework. Business & Society، 58(4)، 712-748.

Gallego‐Álvarez، I.، & Quina‐Custodio، I. A. (2017). Corporate social responsibility reporting and varieties of capitalism: An international analysis of state‐led and liberal market economies. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 24(6)، 478-495.

Hang، Y.، Sarfraz، M.، Khalid، R.، Ozturk، I.، & Tariq، J. (2022). Does corporate social responsibility and green product innovation boost organizational performance? a moderated mediation model of competitive advantage and green trust. Economic research-Ekonomska istraživanja، 35(1)، 5379-5399.

Hasan، M. M.، & Habib، A. (2017). Corporate life cycle، organizational financial resources and corporate social responsibility. Journal of Contemporary Accounting & Economics، 13(1)، 20-36.

Hilson، A. (2014). Resource enclavity and corporate social responsibility in Sub-Saharan Africa: the case of oil production in Ghana (Doctoral dissertation، Aston University).

Jamali، D.، & Karam، C. (2018). Corporate social responsibility in developing countries as an emerging field of study. International journal of management reviews، 20(1)، 32-61.

Jamali، D.، & Karam، C. (2018). Corporate social responsibility in developing countries as an emerging field of study. International journal of management reviews، 20(1)، 32-61.

Kumi، E.، Yeboah، T.، & Kumi، Y. A. (2020). Private sector participation in advancing the Sustainable Development Goals (SDGs) in Ghana: Experiences from the mining and telecommunications sectors. The Extractive Industries and Society، 7(1)، 181-190.

Lawrence، J.، Blackett، P.، & Cradock-Henry، N. A. (2020). Cascading climate change impacts and implications. Climate Risk Management، 29، 100234.

Long، W.، Li، S.، Wu، H.، & Song، X. (2020). Corporate social responsibility and financial performance: The roles of government intervention and market competition. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 27(2)، 525-541.

Mohammed، A. S.، Ackah، I.، Tuokuu، F. X.، & Abane، S. (2022). Assessing the corporate social responsibility interventions in the Ghanaian oil and gas industry: Perspectives from local actors. The Extractive Industries and Society، 12، 101145.

Mohammed، A. S.، Ackah، I.، Tuokuu، F. X.، & Abane، S. (2022). Assessing the corporate social responsibility interventions in the Ghanaian oil and gas industry: Perspectives from local actors. The Extractive Industries and Society، 12، 101145.

Montiel، I.، Cuervo-Cazurra، A.، Park، J.، Antolín-López، R.، & Husted، B. W. (2021). Implementing the United Nations’ sustainable development goals in international business. Journal of International Business Studies، 52(5)، 999-1030.

Mousa، G. A.، Desoky، A. M.، & Khan، G. U. (2018). The association between corporate governance and corporate social responsibility disclosure-evidence from gulf cooperation council countries. Academy of Accounting and Financial Studies Journal، 22(4)، 1-19.

Okwelum، C. O. (2022). Oil Communities and New Protests in Corporate Social Responsibility in Nigeria. African Journal of Humanities and Contemporary Education Research، 8(1)، 62-72.

Osei-Kojo، A.، & Andrews، N. (2020). A developmental paradox? The “dark forces” against corporate social responsibility in Ghana’s extractive industry. Environment، Development and Sustainability، 22، 1051-1071.

Quéré، B. P.، Nouyrigat، G.، & Baker، C. R. (2018). A bi-directional examination of the relationship between corporate social responsibility ratings and company financial performance in the European context. Journal of Business Ethics، 148، 527-544.

RAHMAN، M. M.، & MASUM، M. H. (2021). Extent of corporate social responsibility disclosure: evidence from Bangladesh. The Journal of Asian Finance، Economics and Business، 8(4)، 563-570.

Raut، R. D.، Narkhede، B.، & Gardas، B. B. (2017). To identify the critical success factors of sustainable supply chain management practices in the context of oil and gas industries: ISM approach. Renewable and Sustainable Energy Reviews، 68، 33-47.

Schmitz، J.، & Schrader، J. (2015). Corporate social responsibility: A microeconomic review of the literature. Journal of Economic Surveys، 29(1)، 27-45.

Seyfi، S.، Hall، C. M.، & Vo-Thanh، T. (2022). The gendered effects of statecraft on women in tourism: Economic sanctions، women’s disempowerment and sustainability?. Journal of Sustainable Tourism، 30(7)، 1736-1753.

Shabbir، M. S.، & Wisdom، O. (2020). The relationship between corporate social responsibility، environmental investments and financial performance: evidence from manufacturing companies. Environmental Science and Pollution Research، 27، 39946-39957.

Shah، K. U.، Arjoon، S.، & Rambocas، M. (2016). Aligning corporate social responsibility with green economy development pathways in developing countries. Sustainable Development، 24(4)، 237-253.

Sharma، E. (2019). A review of corporate social responsibility in developed and developing nations. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 26(4)، 712-720.

Singh، R. L.، & Singh، P. K. (2017). Global environmental problems. Principles and applications of environmental biotechnology for a sustainable future، 13-41.

Stahl، G. K.، Brewster، C. J.، Collings، D. G.، & Hajro، A. (2020). Enhancing the role of human resource management in corporate sustainability and social responsibility: A multi-stakeholder، multidimensional approach to HRM. Human Resource Management Review، 30(3)، 100708.

Stejskal، V.، Vendl، T.، Aulicky، R.، & Athanassiou، C. (2021). Synthetic and natural insecticides: Gas، liquid، gel and solid formulations for stored-product and food-industry pest control. Insects، 12(7)، 590.

Tarighi، H.، Appolloni، A.، Shirzad، A.، & Azad، A. (2022). Corporate social responsibility disclosure (CSRD) and financial distressed risk (FDR): does institutional ownership matter?. Sustainability، 14(2)، 742.

Tian، J.، Yu، L.، Xue، R.، Zhuang، S.، & Shan، Y. (2022). Global low-carbon energy transition in the post-COVID-19 era. Applied energy، 307، 118205.

Tiwari، M.، Tiwari، T.، Sam Santhose، S.، Mishra، L.، Mr، R.، & Sundararaj، V. (2023). Corporate social responsibility and supply chain: A study for evaluating corporate hypocrisy with special focus on stakeholders. International Journal of Finance & Economics، 28(2)، 1391-1403.

Tsalis، T. A.، Malamateniou، K. E.، Koulouriotis، D.، & Nikolaou، I. E. (2020). New challenges for corporate sustainability reporting: United Nations' 2030 Agenda for sustainable development and the sustainable development goals. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 27(4)، 1617-1629.

Wang، J.، Dong، K.، & Wang، K. (2023). Towards green recovery: Platform economy and its impact on carbon emissions in China. Economic Analysis and Policy، 77، 969-987.

Zhong، M.، & Bazilian، M. D. (2018). Contours of the energy transition: Investment by international oil and gas companies in renewable energy. The Electricity Journal، 31(1)، 82-91.

متن کامل:



رابطه بین ایفای نقش مسئولیت اجتماعی با اهداف توسعه پایدار در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران

 

 

 

 

چکیده

امروزه مسئولیت­پذیری شرکتی به­ مهم‌ترین رکن در توسعه پایدار تبدیل‌شده است. لذا، این مطالعه با هدف تحلیل رابطه‌ بین ايفاي نقش مسئوليت اجتماعي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران با توسعه‌ پايدار انجام گرفته است. روش تحقیق از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران، کارکنان و کارمندان رسمی و غیررسمی مرتبط با طرح‌ها و پروژه‌ها و نیز مهندسین، ناظران و عوامل مرتبط با پیاده­سازی طرح احداث خط لوله انتقال نفت خام ترش سبز آب-ری (ذینفعان رسمی و سازمانی) بودند. روش نمونه­گیری نیز به‌صورت نمونه­گیری غیر احتمالی بود. از این­رو، 300 نفر از افراد سازمانی به­عنوان نمونه در دسترس انتخاب شدند. نتایج تحلیل مسیر و شاخص­های مطلوب برازش مدل ساختاری، بیان­کننده معناداری و تبیین و توجیه مناسب کلیه مؤلفه­ها برای بررسی مسئولیت اجتماعی شرکتی است. یافته­ها نشان می­دهد که بین ایفای نقش مسئولیت­پذیری شرکتی و توسعه پایدار رابطه معناداری وجود دارد که این ضرایب برای مسئولیت اقتصادی (0.692)، مسئولیت قانونی (0.668) مسئولیت اخلاقی (0.608) و مسئولیت بشردوستانه (0.612) می­باشد. ضریب تعیین نیز برابر با 0.326 می­باشد. نتایج این مطالعه نشان می­دهد که شرکت پالایش و پخش فراورده­های نفتی عمدتاً بر بعد اقتصادی مسئولیت­های خود تمرکز دارد و با تفکر عقلانی و هزینه/فایده­گرایانه منجر به اختلال نهادی و بوم­شناختی مناطق تحت نفوذ طرح احداث خط لوله شده است. لذا، نیازمند به‌کارگیری استراتژی­هایی هست که بین ابعاد اقتصادی و سایرمولفه­های مسئولیت­پذیری (قانونی، اجتماعی، اخلاقی و بشردوستانه) تعادل ایجاد کند تا توسعه پایدار منطقه­ای را با مخاطرات بیشتری روبرو نسازد.

کلمات کلیدی: سازگاری نگرش، مسئولیت اجتماعی، توسعه پایدار شرکت، صنعت نفت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

علاقه روزافزون مدیریت شرکت‌های فعال در صنعت نفت و ذینفعان به اهداف توسعه پایدار و مسائل مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، شرکت‌های این حوزه را وادار می‌کند تا برای نشان دادن تعهد بلندمدت خود به دستور کار اهداف توسعه پایدار، مدارک بیشتری از عملکرد مالی و غیرمالی شرکت خود ارائه دهند (الالفی و همکاران، 2020: 3). اهداف توسعه پایدار که هدف آن تضمین انرژی پایدار در سراسر جهان است. در این زمینه، شرکت‌ها بر چالش استخراج نفت و گاز و انتقال آن با تشدید فشار ذینفعان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تمرکز کردند (راوت و همکاران، 2017: 36). برای مقابله با این چالش، اهداف توسعه پایدار سازمان ملل یک چارچوب متنوع و سازگار با محیط‌زیست برای شرکت‌های انرژی ایجاد کرد تا در اجرای استراتژی‌های مؤثر کمک کند (سالیس و همکاران، 2020: 1619). در همین راستا، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌های فعال در صنعت نفت به‌عنوان یک مدل تجاری، نقشی حیاتی در برآوردن انتظارات ذینفعان ایفا می‌کند (دونگ و همکاران، 2023: 5). علاوه بر این، شرکت‌های فعال در صنعت نفت و گاز، انتقال انرژی را به کار گرفتند و از تجربیات خود در بخش نفت و گاز برای پیگیری فرآیند توسعه انرژی پایدار و تجدیدپذیر استفاده کردند (ژانگ و بازیلیان، 2018: 85). در این چارچوب، آن‌ها فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت را اجرا می‌کنند و با انجام اقدامات لازم ازجمله مدیریت پسماند، تولید و مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و راه‌حل‌های فن‌آوری نوآورانه برای کاهش انتشار کربن و حفاظت از محیط‌زیست و جامعه، آگاهانه‌تر در عملیات خود عمل می‌کنند (باوم گارتنر، 2014: 260). این اقدامات همچنین به شرکت‌های فعال در صنعت نفت کمک می‌کند تا شهرت شرکت خود را بهبود بخشند و مزیت‌های رقابتی به دست آورند (تیان و همکاران، 2020: 4). فراتر از این مزایا، سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان از نزدیک بر عوامل محیط‌زیست، اجتماعی و افشای شرکت‌های این صنعت نظارت می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که آن‌ها به رفاه جامعه اهمیت می‌دهند (گالگو آلوارز و کوینا کوستودیو، 2017: 481).

بنابراین، شرکت‌های فعال در صنعت نفت باید یک طرح کلی ترکیبی برای اجرای یک روش استراتژیک، متعادل و عملیاتی برای دستیابی به برتری در مسئولیت اجتماعی شرکت اجرا کنند (دنچر و همکاران، 2023: 4). صنعت نفت نه تنها از جنبه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی، بلکه از منظر اقتصادی نیز اهمیت بالایی دارد و نیازهای مردم آن کشور را برآورده می‌کند و تولید کالاها و خدمات را برای تقویت رونق اقتصادی در جامعه قادر می‌سازد . کمبود عرضه انرژی کشورها را به سمت تجربه مشکلات اجتماعی و اقتصادی سوق می‌دهد (آلمزرو و همکاران، 2021: 5361). از این نظر، پایداری عرضه انرژی برای کاهش مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بسیار مهم است. بنابراین، شرکت‌ها باید سیاست‌های آینده‌نگر و شیوه‌های خوب مسئولیت اجتماعی شرکت را اجرا کنند تا با اهداف توسعه پایدار سازگار باشند تا عملکرد شرکت را افزایش دهند و به اهداف بلندمدت برسند (برووسکی، 2021: 4). آلودگی محیطی و گرمایش جهانی ناشی از استخراج و مصرف نفت به ملاحظات استراتژیک اولیه برای تنظیم‌کننده‌ها و ذینفعان جهانی تبدیل‌شده است (دوروگبو و همکاران ، 2019: 1503). اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد، شرکت‌ها را تشویق می‌کند تا مسئولیت بیشتری را در قبال آسیب‌هایی که ممکن است به محیط‌زیست وارد کنند، بپذیرند و از اعضا می‌خواهد که در مسئولیت اجتماعی فعال‌تر باشند. مسئولیت اجتماعی شرکت به یک استراتژی عملی برای مقابله با وضعیت شدید محیطی فعلی تبدیل‌شده است (ربینگتون و اونرمان، 2018: 6). اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتی به‌طور فزاینده‌ای در حال برجسته شدن می‌باشد و سرمایه‌گذاری در این حوزه به‌تدریج در حال گسترش است (شارما، 2019: 715). بسیاری از شرکت‌ها برای بهبود شهرت و مزیت رقابتی خود، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت را در استراتژی‌های شرکت خود می‌گنجانند. یعنی مسئولیت اجتماعی شرکت به‌تدریج به‌وسیله­ای برای سرمایه‌گذاری شرکتی برای حل تأثیر فعالیت‌های شرکت بر جامعه و محیط‌زیست تبدیل‌شده است (هانگ و همکاران، 2020: 5382). شرکت‌ها می‌توانند این اقدامات را برای مدیریت روابط خود با سهامداران ازجمله تأمین‌کنندگان، مشتریان، سهامداران و محیط‌زیست انجام دهند تا رفتارهای حمایتی بیشتری (مانند خرید، کاریابی، جذب شرکت‌های سرمایه‌گذاری) به دست آورند (چیتامبو و همکاران، 2020: 1668).

كم­توجهي به عوامل انساني، قرار گرفتن ساكنان محلي در موضع اقلیت، مقاومت آنان در برابر اجراي پروژه­ها، آسیب­هاي اجتماعي ناشي از فعالیت­هاي پروژه­ها، امکان بروز ناآرامي­هاي امنیتي- سیاسي را افزایش داد (اسماعیل‌پور و همکاران، 1401: 4). علاوه بر فشارهای زیست­محیطی با برهم­زدن ترکیب جمعیتی و افزایش مهاجرت­ها، نوعی عدم تعادل زیستی/اجتماعی ایجاد کرده است. «مشکلات برجسته­ای درزمینه تولید و مدیریت پسماندهای جامد»، تولید حجم بالای مواد زائد و پراکنده شدن آن در محیط­زیست و نیز تضادهای فرهنگی بین بومیان و کارکنان نیز رخ‌داده است (فولادی و همکاران، 275). لذا، در بیشتر موارد، توسعه صنعتي به توسعه اجتماعي منجر نشده است و در مواقعي باعث به هم ریختن امنیت اجتماعي، تخریب روابط اجتماعي سالم، ایجاد آسیب­هاي اجتماعي، افزایش فاصله طبقاتي، آثار نامناسب ناشي از برهم خوردن نظم اقتصادي منطقه در جهات نامطلوب و تبعیض علیه گروه‌های ضعیف و حاشیه­اي و بومی شده است (نوروز زاده و همکاران، 1400: 116). مسؤولیت اجتماعی همه­جانبه و فراگیر است و باید در حل معضلات اجتماعی جامعه نمود یابد و به‌عنوان ابزاری قدرتمند در جهت توانمند كردن بنگاه‌های اقتصادی مدنظر قرار گیرد از این‌رو، بررسی پیامدهای رویکرد مسئولیت اجتماعی شركت­ها» مستلزم نوعی پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست­محیطی است که از ابعاد توسعه پایدار محسوب می­شوند. مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها با نگرش­های متفاوت روی پایندگی شرکت‌ها تأکید دارد (روحی پور و همکاران، 1398: 140). شرکت‌ها مسئولیت اجتماعی را نوعی استراتژی تجاری می­بینند که باعث می­شود که در فضای کسب‌وکار به‌شدت رقابتی، بر اعتبارشان افزوده شود و سهم آن‌ها در بازار فزونی یابد. همچنین، دولت­ها نیز به مسئولیت اجتماعی از منظر تقسیم وظایف و مسئولیت­ها بین خود و بنگاه‌های اقتصادی و حرکت در جهت توسعه پایدار نگاه می­کنند (احمدی و اعظمی، 1400: 164). لذا، زمانی که شرکت‌ها از نظر پایداری دارای عوارض عمیقی باشند، با چالش­های مهمی از نظر ذینفعان و آحاد جامعه روبرو می­شوند و مزیت رقابتی خود را از دست خواهند داد (مهاجری و همکاران، 1400: 4).

از منظر اهداف توسعه پایدار، اهمیت و ضرورت این مطالعه نیز باید موردتوجه قرار گیرد. توسعه پایدار و در نتیجه مسئولیت اجتماعی به امری فردی/گروهی/سازمانی تبدیل‌شده و به مقوله‌ای جدی و راهبردی در سطح کلان توسعه تبدیل‌شده است. شرکت‌های بزرگ و معتبر جهانی مسئولیت اجتماعی را جزئی از استراتژی‌های بازاریابی و فروش محصولات خود می‌دانند و هرساله گزارشی از عملکرد سالانه خود در این زمینه منتشر می‌کنند. بنابراین بررسی ابعاد این موضوع برای صنعت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران امری راهبردی است که با افق توسعه و همگرایی بین‌المللی ما مرتبط است. بنابراین به‌طورکلی می‌توان ادعا کرد که یکی از عوامل گسترش پایداری شرکت‌ها توجه به مسئولیت اجتماعی شرکت‌هاست. این بدان معناست که سازمان‌ها برای دستیابی به موفقیت در استقرار سیستم پاسخگویی در برابر جامعه و پایداری آن، باید با شناسایی دقیق مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، خود را نسبت به موضوعات مرتبط با مسئولیت اجتماعی در ابعاد مختلف حساس کنند. بر این اساس وقتی موضوع مسئولیت در زندگی اجتماعی ازجمله سازمان‌ها مورد تحلیل قرار می‌گیرد، ملاک عملکرد سازمان‌ها نباید صرفاً حقوق سهامداران و مؤسسان باشد یا حتی صرفاً رعایت چارچوب‌های قانونی که باید رعایت شود. در نظر گرفته شود؛ بلکه مسئولیت‌پذیری را باید امری داوطلبانه و نوعی تعهد و وظیفه از سوی سازمان‌ها دانست. در این صورت است که مشروعیت سازمان از سوی ذینفعان بیرونی (ذینفعان اجتماعی و غیراجتماعی، دولت و مشتریان) به پایداری می‌انجامد و منافع پایدار، ارتقای تعهد و مشارکت فعال ذینفعان حاصل می‌شود. قابل پیش‌بینی. این مطالعه که به‌صورت تلفیقی (کمی و کیفی) انجام می­شود، درصدد طرح و پاسخ به این پرسش است که آیا بین مسئوليت­پذیری اجتماعي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده­هاي نفتي ايران و توسعه پايدار رابطه­ای وجود دارد؟ و ایفای نقش مسئوليت­پذیری اجتماعي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده­هاي نفتي ايران در بستر توسعه پایدار چگونه است؟

ادبیات و چارچوب نظری تحقیق

مسئولیت اجتماعی شرکت به یک استراتژی مهم برای پایداری کسب‌وکارها تبدیل‌شده است. این به دلیل مزایای آن برای شرکت‌ها در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته است (شاه و همکاران، 2016: 241). در واقع، تیواری و همکاران (2023) مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت را به دو دسته تقسیم کرده‌اند. اولاً، مسئولیت اجتماعی شرکتی به ایجاد و اعمال نام تجاری مثبت سازمان‌ها کمک می‌کند. به این معنی که اکثر شرکت‌ها از طریق اقدامات و سابقه خود دارای سابقه مثبت مشخصی هستند که می‌تواند با مسئولیت اجتماعی شرکت افزایش یابد. ازآنجایی‌که شرکت به جامعه وابسته است، این سابقه باید تا حد امکان محافظت و ارتقاء یابد. دوم، مسئولیت اجتماعی شرکت برای ترمیم اعتبار یک شرکت بسیار مهم است. به گفته محمد و همکاران (2022)، شرکت‌ها از مسئولیت اجتماعی شرکت برای مقابله با حوادثی که می‌تواند شهرت آن‌ها را تخریب کند، استفاده می‌کنند. فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی همچنین تأثیر مثبتی بر محیط‌زیست، مدیریت، کارآفرینی و مسیر توسعه کشورهایی که این شرکت‌ها در آن فعالیت می‌کنند دارند (انصار و همکاران 2018: 803). درحالی‌که این مطالعات بینش‌هایی را در مورد مداخلات مسئولیت اجتماعی شرکت در بخش نفت و گاز غنا ارائه کرده است، آن‌ها اغلب بر سمت عرضه یا مشارکت مسئولیت اجتماعی شرکت متمرکز شده‌اند و توجه محدودی به برداشت‌ها و تجربیات جامعه از ابتکارات شرکتی اجتماعی دارند (کومی و همکاران، 2020: 185).

دینچر و همکاران (2023) در توسعه یک شاخص مسئولیت اجتماعی شرکتی پایدار برای ارزیابی عملکرد صنعت انرژی: یک روش تصمیم‌گیری ترکیبی چنین نتیجه‌گیری کردند که پروژه‌های انرژی پاک بالاترین اولویت را برای سرمایه‌گذاران انرژی دارند. نتایج همچنین نشان می‌دهد که گرمایش جهانی را می‌توان با شیوه‌های انرژی مؤثر برای پایداری بلندمدت مدیریت کرد. در نهایت، یافته‌ها نشان می‌دهد که شرکت‌های انرژی باید زیرساخت‌های تکنولوژیکی ضروری و نیروی کار توانمند برای افزایش کارایی سرمایه‌گذاری داشته باشند. محمد و همکاران (2022) نتایج ارزیابی مداخلات مسئولیت اجتماعی شرکتی در صنعت نفت و گاز غنا: دیدگاه‌های بازیگران محلی را چنین بیان نمودند که: ما متوجه شدیم که تأثیر پروژه‌ها بر جوامع از مکانی به مکان دیگر متفاوت است. این تنوع به دلیل سطح مشارکت جوامع در تصور و اجرای پروژه، ظرفیت‌سازی برنامه‌ها، ماهیت مدیریت پس از اجرا و هزینه و آمادگی برای نگهداری پروژه‌ها است. به‌طور خاص، 48 درصد از پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که در تصمیمات مسئولیت اجتماعی شرکت‌های نفت و گاز مشارکت دارند. باوجود این سطح مشارکت، 98 درصد از پاسخ‌دهندگان از هزینه مداخلات ارائه شده توسط شرکت‌های نفت و گاز اطلاعی نداشتند. واضح است، درحالی‌که مشارکت محلی متوسط در تصمیم‌گیری های مسئولیت اجتماعی شرکتی وجود دارد، به نظر می‌رسد عدم تقارن اطلاعاتی در اجرای این فعالیت ها وجود دارد. ما با برخی مفاهیم عملی برای توسعه و اجرای مداخلات مسئولیت اجتماعی شرکتی مؤثر در بخش نفت و گاز در غنا که ممکن است در کشورهای دیگر قابل اجرا باشد، نتیجه‌گیری می کنیم. 

تحقیق اوکولوم (2022) که به دنبال تعیین تأثیر عملیات مسئولیت اجتماعی شرکت آنگلو گولد آشانتی بر روی جامعه اوبوسی بود، کشف کرد که ابتکارات مسئولیت اجتماعی شرکتی این شرکت بر توسعه محلی تأثیر داشته است. آنسو منساه و همکاران (2021) مشارکت‌های مسئولیت اجتماعی پنج شرکت چندملیتی در غنا را بررسی کرد و مشخص کرد که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی نقش عمده‌ای در مشارکت شرکت‌ها در توسعه غنا دارد. 

شبیر و همکاران (2020) بیان کردند که ازآنجایی‌که مسئولیت اجتماعی شرکت ارتباط نزدیکی با ارزش شرکت دارد، ادبیاتی در مورد انگیزه‌ها و عوامل تعیین‌کننده شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در مسئولیت اجتماعی شرکت وجود دارد. آبلو (2020) چنین بیان نمود که بدیهی است که مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت و ارتباط آن با توسعه جوامع برای شرکت‌های بخش نفت و گاز غنا از بین نمی‌رود. این امر منجر به افزایش توجه تحقیقاتی در مورد فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت در این بخش در دهه گذشته شده است. آبوگره و آنلسینا (2020) همچنین فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت را در بخش نفت و گاز غنا مطالعه کردند و دریافتند که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت منجر به پذیرش اجتماعی می‌شود.  بر اساس تحقیق اوسیکوجو و آندریوس (2020)، شرکت‌های نفتی در غنا در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت در آموزش، بهداشت و مدیریت زیست‌محیطی برای بهبود شرایط اجتماعی جوامع یا افزایش شهرت آن‌ها شرکت می‌کنند. علاوه بر این، فوجیموتو و همکاران (2019) توصیه می‌کنند که شرکت‌های نفتی باید در برنامه‌ریزی و اجرای مداخلات مسئولیت اجتماعی شرکت، یک رابطه سودمند متقابل با جوامع محلی ایجاد کنند. این رابطه باید با گفتگوی مستمر، شفافیت و سرمایه‌گذاری جامعه‌محور هدایت شود.  

جمالی و کرم (2018) در مورد انواع شیوه‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی در کشورهای در حال توسعه، توجه داشته باشید که تعداد کمی از اقدامات مسئولیت اجتماعی شرکتی در توسعه انسانی یا در چارچوب توسعه ملی قرار دارند درحالی‌که اکثریت آن‌ها هنوز تحت بشردوستی قرار دارند. جمالی و کرم (2016) با این حال استدلال می‌کنند که مسئولیت اجتماعی شرکت در کشورهای در حال توسعه بیشتر ریشه و دیکته شده توسط "باورهای مذهبی-فرهنگی" است تا به یک هدف توسعه ملی. داستفانو و همکاران (2018) توضیح می‌دهند که فرصت اتصال یا بهره‌برداری از مسئولیت اجتماعی شرکت در راستای یک هدف توسعه ملی یا سایر اهداف مشابه، عمدتاً به دلیل فقدان چارچوب‌های نهادی صریح موجود در کشورهای در حال توسعه برای سازمان‌دهی مشارکت دولت در ارتقای مسئولیت اجتماعی شرکت از دست می‌رود.

در ایران مطالعات متعددی درزمینه توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها انجام شده است. رفیعی و شیری (1396) به تحلیل جامعه‌شناختی شاخص‌های توسعه اجتماعی-اقتصادی در دوره پساتحریم پرداختند. بحث آن‌ها این بود که بحث توسعه یک‌بعدی و یک‌طرفه نیست و همچنین توزیع متوازن و برابر منابع و امکانات و محصول توسعه با توسعه اجتماعی و اقتصادی رابطه مستقیم و معناداری دارد. یافته‌های پژوهش نشان داد که وضعیت ابعاد اجتماعی و اقتصادی و مولفه‌های توسعه (وضعیت فقر، وضعیت تحصیلات، وضعیت تورم، امنیت، اشتغال، واردات، صادرات، مصرف و وضعیت سرمایه‌گذاری) در دوره قبل و بعدازآن تفاوت معنی‌داری دارد. تحریم و به‌طوری که نتیجه نهایی تحقیق حاکی از آن است که نه تنها توسعه اجتماعی و اقتصادی ایران پس از تحریم کاهش نیافته است، بلکه در بسیاری از ابعاد و مولفه­های اجتماعی و اقتصادی توسعه اعم از امنیتی، آموزشی، صادراتی و ... افزایش سرمایه‌گذاری، رشد و ارتقاء بوده و از سوی دیگر فقر و تورم نیز کاهش یافته است.

بهزادی و نیکخواه (1394) به بررسی اثرات (اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی) تأسیسات صنعتی بر توسعه شهرستان جم پرداختند. پژوهش آن‌ها به بررسی آثار و پیامدهای صنعت پالایشگاه بر روند توسعه شهرستان جم در بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی از دیدگاه نخبگان و صاحب‌نظران پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که توسعه صنعتی و پیشرفت‌های فناوری حاصل از راه‌اندازی پالایشگاه در شهرستان جم پیامدهای متناقضی داشته است. از یک‌سو در بعد اقتصادی با ایجاد اشتغال و درآمدهای پایدار و امکانات زیربنایی فرصت‌ها و ظرفیت‌های بسیاری را برای شهر فراهم کرده است و از سوی دیگر پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی زیادی را به وجود آورده است که منجر به وقوع شده است.

کاوسی (1392) نقش توسعه سرمایه اجتماعی در تحقق اهداف چشم‌انداز کشور مورد بررسی قرار گرفت. وی بیان کرد: ازآنجایی‌که سرمایه اجتماعی شامل تمامی الزاماتی است که برای توسعه ضروری است، پرداختن به مباحث نظری و عملی سرمایه اجتماعی و نیز تعیین الزامات نهفته در آن برای توسعه اقتصادی و اجتماعی جالب و ضروری است. شایسته بحث و بررسی توسط کارشناسان کشور است. از سوی دیگر جامعه ما معمولاً هر چند سال یک‌بار شاهد فعالیت‌های علمی و مدیریتی گسترده‌ای در سطح دولت است که با هدف تدوین برنامه‌ای جهت هدایت و اجرای فعالیت‌های شهرک‌سازی کشور صورت می‌گیرد. در اهداف این برنامه‌ها و تلاش دست­اندرکاران در پی توسعه اقتصاد ملی کشور هستند شکی نیست، اما وقتی دستاوردها و نتایج این برنامه‌ها را با دستاوردهای برنامه‌های سازندگی مقایسه می کنیم. از دیگر کشورها به این نتیجه می رسیم که فعالیت‌های توسعه ای کشور با مشکلاتی مواجه است که مانع حرکت جدی به سمت پیشرفت می‌شود. نتایج به‌دست‌آمده از داده‌های جمع‌آوری‌شده از گروه نمونه که از جامعه آماری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در تهران تهیه شده است، حاکی از آن است که بین سرمایه اجتماعی و تحقق اهداف چشم‌انداز رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

حقیقتیان و همکاران (1391) تأثیر رفتارهای اجتماعی محیطی بر توسعه اجتماعی در پارس جنوبی (عسلویه) مورد بررسی قرار دادند. ازآنجایی‌که ایران در حال حاضر یکی از کشورهای در حال توسعه در طبقه‌بندی‌های جهانی به شمار می‌رود، شاید لازم باشد در مسیر دستیابی به افق‌های توسعه به محیط‌زیست توجه کامل داشته و از تخریب و آسیب آن جلوگیری شود، لازم است. ایران با داشتن ذخایر غنی انرژی و منابع طبیعی، همواره به دلیل عدم استفاده آگاهانه از این منابع و درک نادرست آن‌ها با مشکلاتی مواجه بوده است. شاید تغییر رفتار اجتماعی افراد مرتبط با این موضوع هدف اصلی بوده که این تحقیق بر آن استوار است. به نظر می‌رسد با تغییر عادات، افزایش آگاهی و سوق دادن مردم به توجه بیشتر به محیط‌زیست و مسائل مربوط به آن می‌توان راه‌حلی برای این موضوع پیدا کرد. از این‌رو مجموعه عواملی که بر اساس رویکردهای نظری و تحقیقات قبلی می‌توانستند در تبیین رفتار زیست‌محیطی معنادار افراد نقش داشته باشند، در مدل تحلیلی گنجانده شده و شاخص‌های آن‌ها موردتوجه قرار گرفت.

محسنی تبریزی و فرامرزی (1391) نقش صنعت نفت در توسعه اقتصادی اجتماعی شهرستان گچساران از دیدگاه شهروندان این شهرستان بررسی کردند. یکی از نتایج مهم تحقیقات آن‌ها نابرابری در فرصت‌های زندگی است. فرصت‌های زندگی در اصل به معنای امکان رسیدن هر فرد با پایگاه مشخص به اهداف خاص یا شکست‌های خاص است. فرصت‌های زندگی به شکل متمرکز منعکس‌کننده نابرابری‌ها و تبعیض‌های اجتماعی در ساختار نظام‌های اجتماعی است. دسترسی متفاوت گروه‌های مختلف اجتماعی به این فرصت‌ها، زمینه‌های لازم را برای پایداری شکاف‌ها و نابرابری‌های اجتماعی فراهم می‌کند. در واقع اگرچه صنعت نفت باعث توسعه در این شهرستان شده است، اما این توسعه متوازن و هماهنگ نبوده است. در واقع ما شاهد یک توسعه نامتوازن هستیم.

روش شناسی تحقیق

روش تحقیق از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران، کارکنان و کارمندان رسمی و غیررسمی مرتبط با طرح‌ها و پروژه‌ها و نیز مهندسین، ناظران و عوامل مرتبط با پیاده¬سازی طرح احداث خط لوله انتقال نفت خام ترش سبز آب-ری  (ذینفعان رسمی و سازمانی) بودند. روش نمونه-گیری نیز به‌صورت نمونه¬گیری غیر احتمالی بود. از این¬رو، 300 نفر از افراد سازمانی به¬عنوان نمونه در دسترس انتخاب شدند.

به‌منظور عملیاتی­سازی مسئولیت اجتماعی شرکت از پرسشنامه کارول (1991) استفاده شده است. آلفای کرونباخ کل 737/0 به‌دست‌ آمده است. تعداد گویه­های بعد اقتصادی 6 مورد، برای بعد قانونی تعداد گویه­ها 6 مورد، برای بعد اخلاقی 8 گویه طراحی شده است و در نهایت، برای بعد بشردوستانه، 4 گویه در نظر گرفته شده است. به‌منظور عملیاتی­سازی توسعه پایدار، از پرسشنامه محقق ساخت استفاده شده است. این امر به دلیل ساخت متفاوتی است که افراد منطقه تجربه می­کنند. برای این پرسشنامه چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست­محیطی درنظر گرفته شد. این پرسشنامه درمجموع، 20 گویه داشت به نحوی برای سنجش هر یک از ابعاد توسعه پایدار 5 گویه طراحی گردید.

در جدول 1 مقدار ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و متوسط واریانس استخراج شده آورده شده است که نشان دهنده مناسب بودن پایایی متغیرهای تحقیق در کل می­باشد.

 

جدول 1: مقادیر پایایی متغیرهای تحقیق

متغیرها	آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی	متوسط واریانس استخراج شده
بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری	789/0	94/0	83/0
بعد قانونی مسئولیت­پذیری	792/0	96/0	84/0
بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری	791/0	94/0	75/0
بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری	800/0	96/0	92/0
بعد اقتصادی توسعه پایدار	793/0	95/0	85/0
بعد اجتماعی توسعه پایدار	798/0	92/0	84/0
بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار	789/0	91/0	86/0
بعد فرهنگی توسعه پایدار	793/0	93/0	85/0

یافته‌ها

در جدول زیر آمار توصیفی پرسشنامه‌ها اراده گردیده است. همان‌طور که در جدول 2 نشان داد شده است پراکندگی داده‌های پرسشنامه‌ها از توزیع نرمال پیروی می‌کند. بنابراین برای آزمون فرضیه تحقیق می‌توان از روش‌های پارامتریک استفاده نمود.

جدول 2: بررسي توزیع نمرات متغیرها

متغیرها	میانگین	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی
مسئولیت اجتماعی شرکت	3.79	0.413	384.-	1.229
توسعه پایدار	3.46	0.364	477.	0.301

 

شاخص‌های برازش مدل در جدول 3 آورده شده است.

جدول 3: شاخص‌های برازش مدل کلی

مدل کلی	X2/df	RMSEA	NFI	CFI	GFI	IFI	RFI	PRATIO	PNFI	PCFI	SRMR
میزان قابل قبول	3>	1/0>	9/0≤	9/0≤	9/0≤	9/0≤	6/0≤	50/0≤	6/0≤	6/0≤	8/0>
محاسبه شده	553/2	065/0	92/۰	94/۰	95/0	92/۰	71/۰	67/۰	74/۰	69/۰	03/۰

برای بررسی عدم وجود هم­خطی چندگانه از آماره تحمل و عامل افزایش واریانس (VIF) استفاده شد. در پژوهش حاضر آماره‌های تحمل و عامل افزایش واریانس، به ترتیب، برای هیچ‌کدام از متغیرها از 0.1 کوچک‌تر و از ۱۰ بزرگ‌تر نبود. در جدول 4 مقادیر آماره­های تحمل و عامل افزایش واریانس برای هر یک از متغیرهای پیش‌بین ارائه شده است. 

جدول 4: بررسي نتایج هم خطی چندگانه متغیرها

متغیرها	هم خطی چندگانه
	مقدار تحمل	عامل افزایش واریانس (vif)
بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری	0.513	1.764
بعد قانونی مسئولیت­پذیری	0.560	1.368
بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری	0.525	1.512
بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری	0.587	1.621
بعد اقتصادی توسعه پایدار	0.489	1.295
بعد اجتماعی توسعه پایدار	0.525	1.384
بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار	0.624	1.597
بعد فرهنگی توسعه پایدار	0.553	1.692

در شکل 1 مدل تحلیل عاملی این تحقیق که به روش مدل معادلات ساختاری و در محیط نرم‌افزار آموس به‌دست‌آمده ، ارائه شده است. نتایجی که بر روی فلش­ها نشان داده شده مربوط به بارهای عاملی می‌باشد. یافته­ها نشان می­دهد که بین ایفای نقش مسئولیت­پذیری شرکتی و توسعه پایدار رابطه معناداری وجود دارد که این ضرایب برای مسئولیت اقتصادی (0.692)، مسئولیت قانونی (0.668) مسئولیت اخلاقی (0.608) و مسئولیت بشردوستانه (0.612) می­باشد. ضریب تعیین نیز برابر با 0.326 می­باشد.

 

شکل 1: مدل ساختاری در حالت تخمین غیراستاندارد

نتایج آزمون روابط در مدل کلی تحقیق در جدول 5 آورده شده است.

جدول 5: نتایج سطح معناداری رابطه‌ها

ضریب استاندارد	متغیر	تاثیر	متغیر
782/0	بعد اقتصادی توسعه پایدار	<---	بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری
429/0	بعد اقتصادی توسعه پایدار	<---	بعد قانونی مسئولیت­پذیری
522/0	بعد اقتصادی توسعه پایدار	<---	بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری
486/0	بعد اقتصادی توسعه پایدار	<---	بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری
473/0	بعد اجتماعی توسعه پایدار	<---	بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری
569/0	بعد اجتماعی توسعه پایدار	<---	بعد قانونی مسئولیت­پذیری
330/0	بعد اجتماعی توسعه پایدار	<---	بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری
736/0	بعد اجتماعی توسعه پایدار	<---	بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری
689/0	بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار	<---	بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری
581/0	بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار	<---	بعد قانونی مسئولیت­پذیری
543/0	بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار	<---	بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری
642/0	بعد زیست‌محیطی توسعه پایدار	<---	بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری
721/0	بعد فرهنگی توسعه پایدار	<---	بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری
632/0	بعد فرهنگی توسعه پایدار	<---	بعد قانونی مسئولیت­پذیری
746/0	بعد فرهنگی توسعه پایدار	<---	بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری
567/0	بعد فرهنگی توسعه پایدار	<---	بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری

نتایج خروجی نرم­افزار آموس و سطوح معناداری برای تحلیل عاملی در جدول 5 ارائه شده است. نتایج نشان می‌دهد که تمامی ابعاد مسئولیت­پذیری با ابعاد توسعه پایدار از بار عاملی متوسط به بالایی برخوردار بوده و باعث تائید فرضیه تحقیق شده است. قوی‌ترین رابطه‌ها مربوط به رابطه بعد اقتصادی مسئولیت­پذیری با بعد اقتصادی توسعه پایدار، بعد بشردوستانه مسئولیت­پذیری با بعد اجتماعی توسعه پایدار و بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری با بعد فرهنگی توسعه پایدار می‌باشد. رابطه بین بعد اخلاقی مسئولیت­پذیری با بعد اجتماعی توسعه پایدار ضعیف­ترین رابطه­ در مدل این تحقیق می‌باشد. 

نتیجه­گیری

امروزه بررسی نقش مسئولیت شرکتی در توسعه پایدار به موضوعی مهم تبدیل‌شده است. این امر ارتباط شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های صنعتی بسیار بزرگ مانند وزارت نفت (یا فولاد، سیمان، کشاورزی و صنایع و غیره) را در یک رابطه دو سویه با ذینفعان قرار داده است: از یک‌سو، به لحاظ از نظر قانونی باید به جامعه انسانی و جامعه زیستی توجه کنند و منجر به خطرات انسانی و بیولوژیکی نشوند. از طرفی یکی از راه‌های پذیرش جایگاه داخلی و بین‌المللی آن‌ها (از نظر ارتقای استانداردها و جذب مشتریان و ذینفعان مختلف) میزان توجه آن‌ها به مسئولیت‌های خود است. مسئولیت اجتماعی شرکت به‌عنوان امری چندوجهی، امکان حیات شرکت را در جامعه‌ای فراهم می‌کند که توسعه پایدار به یک استراتژی توسعه مهم و اساسی تبدیل‌شده است. مسئولیت شرکتی، شرکت را در مسیری قرار می‌دهد که باید بین امور مختلف سازمانی و غیرسازمانی ارتباط برقرار کند. از منظر سازمانی توجه به استانداردهای اقتصادی و هزینه‌های تولید ثابت و متغیر است. اما، آنچه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران را در وضعیتی قرار می­دهد که باید موازنه بین اهداف خود و شرایط بیرونی قرار دهد، امور غیرسازمانی هستند. به این معنا که باید الزامات و وظایفی بر عهده بگیرد که استانداردهای اقتصادی آن بر محیط بیرونی چیره نشود و اقتصاد بر قانون، اخلاق و انسان مسلط نشود. به این اعتبار، اثبات وجود رابطه بین ایفای نقش مسئولیت­پذیری اجتماعی شركت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و توسعه پایدار ، می­تواند تاثیر بسیار زیادی در برنامه­ریزی مدیران و سیاست‌گذاران شرکت و ارتقا سطح آگاهی­ها نسبت به ایفای نقش مسئولیت اجتماعی و اهمیت دادن به آن در شرایط اقتصادی و اجتماعی در حال گذار ایران داشته باشد. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیق بهزادی و نیکخواه (1394)، نوروز زاده و همکاران (1400)، (روحی پور و همکاران (1398)، (مظاهری تهرانی (1401)، (فارغ و همکاران (1401)، جمالی و کرم (2018)، (شارما (2019)، سالیس و همکاران، (2020)، لورنس و همکاران (2020)، لانگ و همکاران (2020)، سالیس و همکاران (2020)، وانت و همکاران (2023)، مونتیال و همکاران (2021)، فوجیموتو و همکاران (2019)، رحمان و ماسوم (2021)، محمد و همکاران (2022) و دینچر و همکاران (2023)همسو و در یک راستا می‌باشد.

در تبیین نتایج می‌توان گفت اگرچه مسئولیت اجتماعی شرکتی یک ابتکار داوطلبانه توسط شرکت‌ها است، اما ذینفعان در سراسر جهان بر بهبود عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها تأکید فزاینده‌ای دارند. این امر به‌طور فزاینده‌ای منجر به مفهوم "خوب انجام دادن کارها با انجام کارهای خوب" شده است که به‌تدریج در حال تبدیل شدن به روش تجاری رایج‌تر است (کامیلری، 2017: 63).  طرفداران مسئولیت اجتماعی شرکتی این را به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری استراتژیک می‌دانند که مزیت رقابتی را فراهم می‌کند یا مشروعیت اجتماعی که امکان دسترسی به بازارها را فراهم می‌کند. با این حال، مطالعات قبلی شواهد تجربی ارائه می‌دهند که علیت لزوماً از هزینه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت به عملکرد مالی نمی‌رود (لانگ و همکاران، 2020: 528). اما بیشتر موردی است که «شرکت‌ها وقتی خوب عمل می‌کنند، خوب عمل می‌کنند»، زیرا شرکت‌هایی با منابع بیشتر (یعنی محدودیت‌های مالی کمتر) توانایی و انگیزه‌های بیشتری برای هزینه کردن در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت دارند، بنابراین، مطابق با تئوری مبتنی بر منابع هستند. مسئولیت اجتماعی شرکت (حسن و حبیب، 2017: 24). افزایش آگاهی از بحران‌های اجتماعی-اقتصادی و زیست‌محیطی، نیاز فوری به پرداختن به مشکل تغییرات آب‌وهوایی، و تأثیرات بحران مالی اخیر بر اقتصاد جهانی، سؤالاتی را در مورد مقررات محلی سرمایه‌داری و پیچیدگی روابط تجارت و جامعه تشدید کرده است (سالیس و همکاران، 2020: 1620). از دهه 1950، صنایع انرژی و استخراج با هدف افزایش شفافیت، مسئولیت‌پذیری و مدیریت قوی خطرات زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی در کل زنجیره ارزش فعالیت‌های استخراجی، دستخوش تحولات قابل‌توجهی در مسئولیت اجتماعی شرکت شده‌اند (لورنس و همکاران، 2020: 2). با افزایش تقاضا برای پاسخگویی شرکت در سراسر جهان، تحقیقات در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت در کشورهای در حال توسعه در دهه گذشته افزایش یافته است. به‌عنوان مثال، ارتباط بین عملکرد شرکت و مسئولیت اجتماعی شرکت در آفریقای جنوبی و مراکش برجسته شده است (جمالی و کرم، 2018: 36). درحالی‌که شرکت‌ها منافع بلندمدت و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری را دنبال می‌کنند، پیاده‌سازی ابزارهای مسئولیت اجتماعی شرکت نیز هزینه‌هایی را به همراه دارد که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. ازآنجایی‌که بازار چین عمدتاً سیاست‌مدار است، بی‌ثباتی اقتصادی و تغییرات سیاسی ممکن است خطر سرمایه‌گذاری مسئولیت اجتماعی شرکت را افزایش دهد (طریقی و همکاران، 2020: 5). مسئولیت­پذیري اجتماعی، از طریق توسعه سیستم­ها و سیاست­هاي حفاظت از محیط‌زیست و گسترش روابط با جامعه، مشتریان و عرضه­کنندگان، به‌منظور بهره­بردن هم شرکت هم ذينفعان گوناگون که بر شرکت اثر می­گذارند یا تحت تأثیر شرکت قرار دارند، به یک ابزار سه­وجهی اجتماعی، اقتصادي، زیست­محیطی تبدیل‌شده است و با بهبود وضعیت تصمیم­گیري داخلی سازمان [شرکت]، صرفه­جویی در هزینه­ها، ارتقای تصویر مطلوب از شرکت، بالا بردن شناخت و شهرت شرکت و نیز بهبود روابط با ذينفعان، منجر به عملکرد بالا و مطلوب آن درزمینهٔ­های مرتبط با حوزة کاری می­شود (فارغ و همکاران، 1401: 74). زمانی که مسئولیت­پذیری کاهش یابد، خود را در مسائلی همچون آلوده­سازی محیط­زیست، تبعیض­ در جذب و استخدام کارکنان، نپرداختن به فعالیت‌های فرهنگی و اخلاقی، پایین آوردن کیفیت محصول و غیره خود را نشان می­دهد (حقیقتیان و همکاران، 1392: 74). علاوه بر بحران­های محیطی و کاهش پایداری اجتماعی، «مشروعیت اجتماعی سازمان و شرکت کاهش می­یابد و کارایی خود را از دست داده»، سودآوری کمتری داشته، عدم تقارن اطلاعاتی رخ‌داده و اتحاد و همبستگی ذینفعان و سهامداران کاهش می­یابد (عبدی و همکاران، 1398: 27). امروزه، در کشور ما نیز بحث توسعه پایدار و مسئولیت­پذیری اجتماعی وزارت نفت از مسائل عمده به شمار می­رود. عدم مسئولیت‌پذیری اجتماعی در صنعت نفت، از مشکلاتی است که منجر به برخی نارضایتی‌ها در بین مردم ساکن در مناطق هم‌جوار با مناطق عملیاتی نفت و گاز شده است (مظاهری تهرانی، 1401: 4) و با پیامدهای زیست­محیطی، اجتماعی، ایمنی، امنیتی و بهداشتی ازجمله اینکه آلودگی محیط‌زیست بر زنجیره غذایی و بهرۀ انسانی از تنوع زیستی اثر منفی گذاشته و لذا برخی گروه‌ها از فقر و کاهش استانداردهای زندگی­شان که در نتیجه تخریب منابع پایه و نبود جایگزین­های مناسب به وجود می­آید، متضرر می­شوند، همراه بوده است (ابراهیمی و آقاسیدجعفرکشفی، 1395: 5). بررسي­هاي صورت پذیرفته در حوزه­هاي مربوط به پیامدهاي حضور نفت، بیشتر در سطوحي كلان، روندهاي تاریخي مسائل سیاسي و حقوقي را مدنظر قرار داده­اند و از پیامدهاي این حضور بر زندگي ساكنآن‌هم‌جوار تأسیسات نفت و گاز، كمتر سخني به میان آمده است (درخشان و تکلیف، 1394: 37). اشمیتس و شریدر (2015) بیان کردند که هر چه مخارج مسئولیت اجتماعی شرکت بیشتر باشد، عملکرد و شهرت شرکت بهتر خواهد بود. دو و ویرا (2012) چنین نتیجه گرفتند که مدیران مسئولیت اجتماعی شرکتی را به‌عنوان وسیله‌ای استراتژیک برای مبارزه با احساسات منفی عمومی، ایجاد سرمایه شهرت و در نهایت به دست آوردن مشروعیت مورد نیاز برای رفاه بلندمدت خود می‌بینند. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که شرکت‌هایی با نمرات عملکرد مسئولیت‌پذیری اجتماعی بالاتر، منابع بیشتر و محدودیت‌های مالی کمتری دارند، به این معنی که آن‌ها همچنین ظرفیت و انگیزه بیشتری برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت دارند (کوییر و همکاران، 2018: 531). علاوه بر این، موسی و همکاران (2015) نقش مسئولیت اجتماعی شرکت را در صنعت نفت قطر بررسی کرد. چندین مطالعه، مسئولیت اجتماعی شرکتی در بخش انتقال انرژی بنگلادش را نیز مورد بررسی قرار داده‌اند. درحالی‌که این مطالعات سهم روشنگری در ادبیات دارند، تجزیه‌وتحلیل نقش و اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکت در قوانین و عملکردهای بخش استخراج در کشورهای خاورمیانه به‌طور قابل‌توجهی وجود ندارد. سهم مسئولیت اجتماعی شرکت و پتانسیل آن در جهت توسعه ملی در چندین مطالعه برجسته شده است. (رحمان و ماسوم، 2021: 566)

 

یافته­ها و نتایج این مطالعه ، افزون بر اینکه دانش نظری و انباشت علمی ایجاد می­کند، کمک می­کند مشکلات موجود شناسایی و با راهکارهای مناسب به رفع آن‌ها همت گمارد. این مطالعه با هدف تحلیل رابطه‌ بین ايفاي نقش مسئوليت اجتماعي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران و توسعه‌ پايدار (مطالعه­ای در بین ذینفعان سازمانی و غیرسازمانی) انجام گرفت. یافته­های مطالعه حاضر از نظر مبانی و چارچوب نظری/مفهومی و نیز از منظر ملاحظات مربوط به پیشینه تحقیق، نشان­دهنده همسویی و تائید نظریات و فرضیات تحقیق (کمی) است. درمجموع، از حیث تئوریک، یافته­های تحقیق با مبانی و چارچوب نظری همسویی دارد و نشان‌دهنده این است که حمایت نظری خوبی بین نظریات و فرضیات و نیز مفاهیم و مقولات وجود داشته است. از نظر مبانی نظری، یافته­های تحقیق با تائید رابطه بین مسئولیت قانونی و توسعه پایدار، تئوری مشروعیت را تائید می­کند که بر مشروعیت قانونی شرکت تأکید دارد و استدلال می­کند شرکت تنها به شرطی باقی می­ماند که فعالیت و عملیات آن در چارچوب هنجارها و ارزش­های جامعه باشد. رویکرد ابزاری نیز مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکت را ، ابزاری برای دستیابی به اهداف اقتصادی و در نهایت خلق ثروت برای واحد تجاری و سهامداران آن می­دانند. تنها مسئولیت یک واحد تجاری در برابر جامعه، به حداکثر رساندن ثروت سهامداران در راستای موازین قانونی و اخلاقی کشور است. این همسویی در تائید فرضیه مسئولیت اقتصادی و توسعه پایدار خود را نمایان کرده است. تائید این فرضیات نشان می­دهد که هرچه مسئولیت­پذیری اقتصادی و اجتماعی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بالاتر برود، به همان میزان می­توان انتظار داشت که توسعه پایدار در بعد زیست­محیطی نیز حفظ شود.

امروزه اهمیت توجه به مسئولیت‌های اجتماعی سازمان‌ها به حدی رسیده است که امروزه به‌عنوان یکی از مؤلفه‌ها و شاخص‌های اصلی سنجش کیفیت و ارتقای رتبه سازمانی مطرح می‌شود. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران باید نتایج نهایی فعالیت‌ها و پروژه‌های خود را نه تنها از منظر اقتصادی (هزینه در مقابل درآمد)، بلکه از نظر تأثیرگذاری ارزیابی کند. و جنبه‌های زیست‌محیطی شرکت همگرایی و یکپارچگی اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی، انسانی و حقوقی منجر به استقرار مفهوم پایداری - اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی - و دستیابی به اهداف، سیاست‌ها و همچنین ایجاد مشاغل بیشتر مطابق با آرمان‌های شرکت می‌شود. یک شهروند به جامعه کمک می‌کند و نه فقط یک ماشین پول‌ساز. درمجموع، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اجرای پروژه احداث خط لوله نفت خام سبزیاب/ری باید با کاهش ملاحظات صرفاً اقتصادی و اولویت دادن به اقتصاد بر سایر مؤلفه‌ها، از ثبات ضعیف در این حوزه بکاهد. ملاحظات اقتصادی و سودمندی شرط پایداری را بقا و پایداری کل ارزش سرمایه (اعم از سرمایه فیزیکی، دارایی های اجتماعی و مواهب طبیعی) می‌داند و کمتر به محیط طبیعی و انسانی توجه می‌کند. در عوض، باید با ایجاد کانال‌های ارتباطی، ثبات قوی را در اولویت قرار دهد. به‌عبارت‌دیگر با تکیه بر نقش طبیعت و مشارکت انسان، علاوه بر تطبیق با شرایط روزمره، امکان بهره‌برداری طولانی مدت از طبیعت را فراهم می‌کند. 

پیشنهادات کاربردی

در این قسمت بر اساس نتایج به دست آزمون فرضیه، پیشنهادات کاربردی ارائه می­گردد:

- توجه به مولفه­های سیاسی در مسئولیت­پذیری شرکت‌ها مهم و اساسی است. این متغیر در کشورهایی که نفت مهم‌ترین کالای اقتصادی و درآمدی برای کشورها است، نقش بسزایی در کیفیت مسئولیت­پذیری شرکت­ ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران دارد. لذا، پیشنهاد می­شود پژوهشی انجام بشود که تاثیر و وزن این متغیر را در مسئولیت­پذیری شرکت و پایداری زیست­محیطی بررسی کند.

- آگاهی­بخشی زیست­محیطی به‌منظور ارتقای رفتارهای مسئولانه امر مهمی است که در شرکت ملی پالایش و پخش فراورده­های نفتی ایران کمتر دیده می‌شود ، زیرا تفکرات مهندسی کمتر به بسترهای فرهنگی و اجتماعی پروژه­ها توجه دارد. آنچه در مرکز ثقل این تفکر نمایان است، استانداردمحوری و تکنوکراسی است که در مواردی اندیشه­ها و فرهنگ محلی را مانع رشد و توسعه می­داند.

- آنچه مشهود است اینکه در سیاست‌گذاری طرح احداث خط لوله نفت خام ترش سبزآب / ری مردم بیشتر در حین اجرای پروژه درگیر شدند که نوعی مشارکت ابزاری به‌منظور مشروع­سازی این پروژه است. در قبل و بعد از پروژه مردم کمتر دیده می­شوند. لذا، ایجاد سازوکارهایی به‌منظور مشارکت مردم قبل و بعد از اجرای پروژه نیز ضروری به نظر می­رسد.

 

 

 

فهرست منابع

ابراهیمی، سید نصرالله، آقاسیدجعفرکشفی، مونا. (2016). شناسایی و ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی، اجتماعی، ایمنی، امنیتی و بهداشتی (ESHIA) پروژه‌های بالادستی صنعت نفت و گاز. مطالعات حقوق تطبیقی، 7(1)، 1-22.‎

اسماعیل‌پور، نجما و پیروزمهر، دلارام و اکبری، رضا و اسماعیل‌پور، فاطمه. (1401). تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت ساکنان در بازآفرینی اجتماع محور در بافت های ناکارآمد شهری (موردمطالعه: محله قلعه وکیل آباد شهر مشهد). برنامه‌ریزی فضایی، 12(3)، 1-24.‎

آندرواژ، لیلا و رجبی پور میبدی، علیرضا و قاسمی همدانی، ایمان و زربازو، مارشا. (1400). تاثیرات مسئولیت اجتماعی شرکت و جهت گیری زیست‌محیطی بر عملکرد بازاریابی درشرکتهای صنایع غذایی سلامت محور. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 23(8)، 267-280.‎

حقیقتیان، منصور و هاشمیان فر، سیدعلی و مرادی، گلمراد. (1392) . بررسی تاثیر جامعه پذیری سازمانی بر مسوولیت اجتماعی کارکنان (مورد مطالعه شرکت نفت کرمانشاه). جامعه شناسی کاربردی، 24(3)، 71-96.‎

حقیقتیان، منصور، پورافکاری، نصرالله، جعفری نیا، غلامرضا. (1391). تاثیر رفتارهای اجتماعی زیست‌محیطی برتوسعه اجتماعی موردمطالعه کارکنان پارس جنوبی (عسلویه). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5(1)، 135-151.

درخشان، مسعود، تکلیف، عاطفه. (2015). انتقال و توسعه فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالش‌ها و راهکارها. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 4(14)، 33-88.‎

رفیعی، فاطمه، و شیری، طهمورث. (1396). تحلیل جامعه شناختی شاخص‌های توسعه اقتصادی- اجتماعی در دوره پساتحریم. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 9(2 (مسلسل 34) )، 23-39.

روحی پور، زهره الزهرا و شبیری، سید محمد و لاریجانی، مریم و میکائیلی، علیرضا. (1398). بررسی اثرات تاسیس مدارس طبیعت در زیست پذیری شهری با استفاده از تکنیک دلفی، نمونه موردی پارک پردیسان تهران. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری، 10(19)، 135-150.‎

فارغ، فهیمه و زارع مهرجردی، یحیی و اولیا، محمد صالح. (1401). بررسی عوامل مؤثر بر رضایتمندی مشتری با استفاده از رویکردهای دلفی فازی و پویایی شناسی ‎‍سیستم. مدیریت تولید و عملیات، 13(4)، 1-38.‎

فولادی، الهام، بهبهانی نیا، آزیتا، آزادبخت، بیتا، مطهری، سعید. (1401). تدوین مدل برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه شهری مناسب در راستای ارتقای امنیت زیست‎محیطی)مطالعه موردی شهر تهران (. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 24(3)، 271-287.

کاووسی، اسماعیل. (1392). توسعه سرمایه اجتماعی و نقش آن در تحقق اهداف چشم‌انداز. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(1 (مسلسل 21))، 71-89.

محسنی تبریزی، علیرضا، فرامرزی، فرزانه. (1391). نقش صنعت نفت در توسعه اجتماعی اقتصادی شهر گچساران از دیدگاه شهروندان. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4(4)، 35-45.

مظاهری تهرانی، مینا و الوانی، سیدمهدی و واعظی، رضا و زاهدی، شمس السادات و قربانی زاده، وجه الله. (1401). الگوی مدیریت سبز برای سازمان‌های دولتی ایران. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 17(68)، 1-43.‎

مهاجری، لیلا، زاهد، محمدعلی، پاکروان، مرتضی. (1400). منابع هیدروکربنی غیر متعارف: اثرات محیط‌زیستی‌ و چالشهای آینده. پایداری، توسعه و محیط‌زیست، 2(2)، 1-19.

نوروز زاده، عباس، موغلی، مرضیه، خرم بخت، احمدعلی. (1400). بررسی تاثیر زیست‌محیطی و اجتماعی توسعه صنعتی(مطالعه موردی: شهر تهران). علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 23(5)، 112-123.

نیکخواه، هدایت الله، بهزادی، سجاد. (1395). بررسی تاثیرات اقتصادی،اجتماعی و زیست‌محیطی تأسیسات صنعتی برفرایند توسعه (نمونه موردی: شهرستان جم). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 8(4)، 83-99.

Abdi، M.، Kordestani، G.، & Rezazade، J. (2019). Designing of Corporates’ Coherent Sustainability Reporting Model. Financial accounting research، 11(4)، 23-44.

Ablo، A. D. (2020). Enterprise development? Local content، corporate social responsibility and disjunctive linkages in Ghana’s oil and gas industry. The Extractive Industries and Society، 7(2)، 321-327.

Abugre، J. B.، & Anlesinya، A. (2020). Corporate social responsibility strategy and economic business value of multinational companies in emerging economies: The mediating role of corporate reputation. Business Strategy & Development، 3(1)، 4-15.

Ahmadi، F.، & Aazami، M. (2021). Investigating the Impact of Corporate Citizenship on Social Capital. Co-Operation and Agriculture، 10(39)، 161-180.

Alemzero، D. A.، Iqbal، N.، Iqbal، S.، Mohsin، M.، Chukwuma، N. J.، & Shah، B. A. (2021). Assessing the perceived impact of exploration and production of hydrocarbons on households perspective of environmental regulation in Ghana. Environmental Science and Pollution Research، 28، 5359-5371.

Anser، M. K.، Zhang، Z.، & Kanwal، L. (2018). Moderating effect of innovation on corporate social responsibility and firm performance in realm of sustainable development. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 25(5)، 799-806.

Ansu-Mensah، P.، Marfo، E. O.، Awuah، L. S.، & Amoako، K. O. (2021). Corporate social responsibility and stakeholder engagement in Ghana’s mining sector: a case study of Newmont Ahafo mines. International Journal of Corporate Social Responsibility، 6(1)، 1-22.

Avtar، R.، Tripathi، S.، Aggarwal، A. K.، & Kumar، P. (2019). Population–urbanization–energy nexus: a review. Resources، 8(3)، 136.

Baumgartner، R. J. (2014). Managing corporate sustainability and CSR: A conceptual framework combining values، strategies and instruments contributing to sustainable development. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 21(5)، 258-271.

Bebbington، J.، & Unerman، J. (2018). Achieving the United Nations Sustainable Development Goals: an enabling role for accounting research. Accounting، Auditing & Accountability Journal، 31(1)، 2-24.

Borowski، P. F. (2021). Digitization، digital twins، blockchain، and industry 4.0 as elements of management process in enterprises in the energy sector. Energies، 14(7)، 1885.

Camilleri، M. A. (2017). Corporate sustainability and responsibility: creating value for business، society and the environment. Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility، 2(1)، 59-74.

Chithambo، L.، Tingbani، I.، Agyapong، G. A.، Gyapong، E.، & Damoah، I. S. (2020). Corporate voluntary greenhouse gas reporting: Stakeholder pressure and the mediating role of the chief executive officer. Business Strategy and the Environment، 29(4)، 1666-1683.

De Stefano، F.، Bagdadli، S.، & Camuffo، A. (2018). The HR role in corporate social responsibility and sustainability: A boundary‐shifting literature review. Human Resource Management، 57(2)، 549-566.

Dinçer، H.، Yüksel، S.، Hacioglu، U.، Yilmaz، M. K.، & Delen، D. (2023). Development of a sustainable corporate social responsibility index for performance evaluation of the energy industry: A hybrid decision-making methodology. Resources Policy، 85، 103940.

Dinçer، H.، Yüksel، S.، Hacioglu، U.، Yilmaz، M. K.، & Delen، D. (2023). Development of a sustainable corporate social responsibility index for performance evaluation of the energy industry: A hybrid decision-making methodology. Resources Policy، 85، 103940.

Dong، X.، Zhang، X.، Zhang، C.، & Bi، C. (2023). Building sustainability education for green recovery in the energy resource sector: A cross country analysis. Resources Policy، 81، 103385.

Du، S.، & Vieira، E. T. (2012). Striving for legitimacy through corporate social responsibility: Insights from oil companies. Journal of business ethics، 110، 413-427.

Durugbo، C.، & Amankwah‐Amoah، J. (2019). Global sustainability under uncertainty: How do multinationals craft regulatory policies?. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 26(6)، 1500-1516.

ElAlfy، A.، Palaschuk، N.، El-Bassiouny، D.، Wilson، J.، & Weber، O. (2020). Scoping the evolution of corporate social responsibility (CSR) research in the sustainable development goals (SDGs) era. Sustainability، 12(14)، 5544.

Fujimoto، Y.، Azmat، F.، & Subramaniam، N. (2019). Creating community-inclusive organizations: Managerial accountability framework. Business & Society، 58(4)، 712-748.

Gallego‐Álvarez، I.، & Quina‐Custodio، I. A. (2017). Corporate social responsibility reporting and varieties of capitalism: An international analysis of state‐led and liberal market economies. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 24(6)، 478-495.

Hang، Y.، Sarfraz، M.، Khalid، R.، Ozturk، I.، & Tariq، J. (2022). Does corporate social responsibility and green product innovation boost organizational performance? a moderated mediation model of competitive advantage and green trust. Economic research-Ekonomska istraživanja، 35(1)، 5379-5399.

Hasan، M. M.، & Habib، A. (2017). Corporate life cycle، organizational financial resources and corporate social responsibility. Journal of Contemporary Accounting & Economics، 13(1)، 20-36.

Hilson، A. (2014). Resource enclavity and corporate social responsibility in Sub-Saharan Africa: the case of oil production in Ghana (Doctoral dissertation، Aston University).

Jamali، D.، & Karam، C. (2018). Corporate social responsibility in developing countries as an emerging field of study. International journal of management reviews، 20(1)، 32-61.

Jamali، D.، & Karam، C. (2018). Corporate social responsibility in developing countries as an emerging field of study. International journal of management reviews، 20(1)، 32-61.

Kumi، E.، Yeboah، T.، & Kumi، Y. A. (2020). Private sector participation in advancing the Sustainable Development Goals (SDGs) in Ghana: Experiences from the mining and telecommunications sectors. The Extractive Industries and Society، 7(1)، 181-190.

Lawrence، J.، Blackett، P.، & Cradock-Henry، N. A. (2020). Cascading climate change impacts and implications. Climate Risk Management، 29، 100234.

Long، W.، Li، S.، Wu، H.، & Song، X. (2020). Corporate social responsibility and financial performance: The roles of government intervention and market competition. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 27(2)، 525-541.

Mohammed، A. S.، Ackah، I.، Tuokuu، F. X.، & Abane، S. (2022). Assessing the corporate social responsibility interventions in the Ghanaian oil and gas industry: Perspectives from local actors. The Extractive Industries and Society، 12، 101145.

Mohammed، A. S.، Ackah، I.، Tuokuu، F. X.، & Abane، S. (2022). Assessing the corporate social responsibility interventions in the Ghanaian oil and gas industry: Perspectives from local actors. The Extractive Industries and Society، 12، 101145.

Montiel، I.، Cuervo-Cazurra، A.، Park، J.، Antolín-López، R.، & Husted، B. W. (2021). Implementing the United Nations’ sustainable development goals in international business. Journal of International Business Studies، 52(5)، 999-1030.

Mousa، G. A.، Desoky، A. M.، & Khan، G. U. (2018). The association between corporate governance and corporate social responsibility disclosure-evidence from gulf cooperation council countries. Academy of Accounting and Financial Studies Journal، 22(4)، 1-19.

Okwelum، C. O. (2022). Oil Communities and New Protests in Corporate Social Responsibility in Nigeria. African Journal of Humanities and Contemporary Education Research، 8(1)، 62-72.

Osei-Kojo، A.، & Andrews، N. (2020). A developmental paradox? The “dark forces” against corporate social responsibility in Ghana’s extractive industry. Environment، Development and Sustainability، 22، 1051-1071.

Quéré، B. P.، Nouyrigat، G.، & Baker، C. R. (2018). A bi-directional examination of the relationship between corporate social responsibility ratings and company financial performance in the European context. Journal of Business Ethics، 148، 527-544.

RAHMAN، M. M.، & MASUM، M. H. (2021). Extent of corporate social responsibility disclosure: evidence from Bangladesh. The Journal of Asian Finance، Economics and Business، 8(4)، 563-570.

Raut، R. D.، Narkhede، B.، & Gardas، B. B. (2017). To identify the critical success factors of sustainable supply chain management practices in the context of oil and gas industries: ISM approach. Renewable and Sustainable Energy Reviews، 68، 33-47.

Schmitz، J.، & Schrader، J. (2015). Corporate social responsibility: A microeconomic review of the literature. Journal of Economic Surveys، 29(1)، 27-45.

Seyfi، S.، Hall، C. M.، & Vo-Thanh، T. (2022). The gendered effects of statecraft on women in tourism: Economic sanctions، women’s disempowerment and sustainability?. Journal of Sustainable Tourism، 30(7)، 1736-1753.

Shabbir، M. S.، & Wisdom، O. (2020). The relationship between corporate social responsibility، environmental investments and financial performance: evidence from manufacturing companies. Environmental Science and Pollution Research، 27، 39946-39957.

Shah، K. U.، Arjoon، S.، & Rambocas، M. (2016). Aligning corporate social responsibility with green economy development pathways in developing countries. Sustainable Development، 24(4)، 237-253.

Sharma، E. (2019). A review of corporate social responsibility in developed and developing nations. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 26(4)، 712-720.

Singh، R. L.، & Singh، P. K. (2017). Global environmental problems. Principles and applications of environmental biotechnology for a sustainable future، 13-41.

Stahl، G. K.، Brewster، C. J.، Collings، D. G.، & Hajro، A. (2020). Enhancing the role of human resource management in corporate sustainability and social responsibility: A multi-stakeholder، multidimensional approach to HRM. Human Resource Management Review، 30(3)، 100708.

Stejskal، V.، Vendl، T.، Aulicky، R.، & Athanassiou، C. (2021). Synthetic and natural insecticides: Gas، liquid، gel and solid formulations for stored-product and food-industry pest control. Insects، 12(7)، 590.

Tarighi، H.، Appolloni، A.، Shirzad، A.، & Azad، A. (2022). Corporate social responsibility disclosure (CSRD) and financial distressed risk (FDR): does institutional ownership matter?. Sustainability، 14(2)، 742.

Tian، J.، Yu، L.، Xue، R.، Zhuang، S.، & Shan، Y. (2022). Global low-carbon energy transition in the post-COVID-19 era. Applied energy، 307، 118205.

Tiwari، M.، Tiwari، T.، Sam Santhose، S.، Mishra، L.، Mr، R.، & Sundararaj، V. (2023). Corporate social responsibility and supply chain: A study for evaluating corporate hypocrisy with special focus on stakeholders. International Journal of Finance & Economics، 28(2)، 1391-1403.

Tsalis، T. A.، Malamateniou، K. E.، Koulouriotis، D.، & Nikolaou، I. E. (2020). New challenges for corporate sustainability reporting: United Nations' 2030 Agenda for sustainable development and the sustainable development goals. Corporate Social Responsibility and Environmental Management، 27(4)، 1617-1629.

Wang، J.، Dong، K.، & Wang، K. (2023). Towards green recovery: Platform economy and its impact on carbon emissions in China. Economic Analysis and Policy، 77، 969-987.

Zhong، M.، & Bazilian، M. D. (2018). Contours of the energy transition: Investment by international oil and gas companies in renewable energy. The Electricity Journal، 31(1)، 82-91.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The compatibility of the attitude towards social responsibility with the goals of corporate sustainable development in the oil industry

 

 

 

 

Abstract

Today, corporate responsibility has become the most important pillar in sustainable development. Therefore, this study has been conducted with the aim of analyzing the relationship between the role of social responsibility of National Refining Company and the distribution of Iran's petroleum products with sustainable development. The research method was descriptive and correlational. The statistical population included all managers, employees, and official and unofficial employees related to plans and projects, as well as engineers, supervisors, and agents related to the implementation of the Entfal Tarsh Sabz Ab-Ray crude oil pipeline construction project (official and organizational stakeholders). The sampling method was non-probability sampling. Therefore, 300 people from the organization were selected as available samples. The results of the path analysis and the desired indicators of the fit of the structural model show the significance and explanation and proper justification of all the components for examining corporate social responsibility. The findings show that there is a significant relationship between playing the role of corporate responsibility and sustainable development, and these coefficients are for economic responsibility (0.692), legal responsibility (0.668), moral responsibility (0.608) and humanitarian responsibility (0.612). . The coefficient of determination is equal to 0.326. The results of this study show that the petroleum product refining and distribution company mainly focuses on the economic dimension of its responsibilities and with rational and cost/benefit oriented thinking leads to institutional and ecological disruption in the areas under the influence of the line construction plan. piped Therefore, it is necessary to use strategies that create a balance between the economic dimensions and other components of responsibility (legal, social, moral and humanitarian) so that sustainable regional development does not face more risks.

Keywords: attitude compatibility, social responsibility, corporate sustainable development, oil industry

 

---