ساخت‏ شناسی نظام معنایی مطالبات زنانه در گفتمان گروه‏های اپوزیسون جمهوری اسلامی با تمرکز بر شبکۀ اجتماعی توئیتر

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

آرش بیداله خانی ¹ ( استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران )
محبوبه فرخاری ² ( کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران )

تاریخ دریافت : 1401/12/04 تاریخ پذیرش : 1402/03/16 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: زنان, اعتراضات ۱۴۰۱, گفتمان, اپوزیسیون, توئیتر,

چکیده مقاله :

شبکه های اجتماعی از جمله عرصه های اصلی برساخت مخالفت زنانه با فرا روایت های کلان نظام جمهوری اسلامی در حوزۀ زنان است. رسانه های اجتماعی خصوصا شبکه اجتماعی توئیتر به دلیل اهمیت سیاسی آن یکی از بسترهای مهم برای گسترش نظام معنایی و فعالیت جریان های اپوزیسیون تلقی می شود. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی زمینه ی گفتمانی جریان های اپوزیسیون داخلی و خارجی و دال های محوری به کار رفته از سمت آنان در مورد مساله ی زنان به دنبال شناسایی این امر است که این جریان ها در یک بازه ی دوماهه در تابستان و پاییز ۱۴۰۱ در بستر توئیتر چقدر به مطالبات زنانه توجه نشان داده اند و از منظر چه گفتمانی این مسائل را تحلیل کرده اند. نتایج نشان میدهد که جریان اپوزیسیون داخلی بیشتر بر مبنای خرده گفتمان اصلاح طلبی و جریان اپوزیسیون خارجی بیشتر بر مبنای خرده گفتمان فمینیستی مسائل زنان را تحلیل کرده اند و این امر بیانگر این است که توئیت ها با محوریت زنان از سمت جریان اپوزیسیون داخلی تا قبل از ۲۵ شهریور دارای فراوانی کمتری به نسبت جریان اپوزیسیون خارجی می باشد و پیگیری مطالبات زنان از جانب اپوزیسیون داخلی دارای محوریت نیست. اما در بعد از این تاریخ با توجه به حوادث رخ داده در جمهوری اسلامی بعد از مرگ مهسا امینی، علاوه بر افزایش فراوانی توئیت های جریان اپوزیسیون داخلی حوزه ی گفتمانی این دو جریان نیز به هم نزدیک شده است.

چکیده انگلیسی:

 Social media, especially Twitter, is considered one of the important platforms for the expansion of thesemantic system and IR's opposition activities due to its political importance. The research aims to identify thediscourse context of internal and external opposition currents and the central signifiers used by them regardingfemininity. In addition,the research seeks to identify how much these currents have paid attention to women'sdemands on Twitter from August to October 2022 and from what kind of discourse they have analyzed theseissues. The results show that the internal opposition analyzed women's issues mostly based on the reformist subdiscourse and the foreign opposition analyzed and pursing femininity issues mostly based on the feminist subdiscourse. This indicates that the internal opposition has less attention to women's issues because the internalopposition's tweets with femininity topics before September 16th are less frequent than tweets of the foreignopposition and somehow the follow-up of women's demands in internal opposition discourse is not a centralconcern. But after the death of Mehsa Amini and the beginning of street protests, the number of tweets onfemininity topics from internal opposition has increased and their discourse signifiers have become closer to theforeign opposition currents. 

منابع و مأخذ:

• اخلاصی، ابراهیم و فاتحی، ابوالقاسم (1391). گفتمان‏های اجتماعی زنان در پارادایم سنت و نوگرایی؛ چهل تا هجده سال شهر شیراز. معرفت فرهنگی اجتماعی، 3 (11)، 101-122.


• ادیب‌زاده، مجید (1387). زبان، گفتمان و سیاست خارجی. تهران: نشر اختران.


• آقاجری، سید هاشم (1380). دیالوگ سنت و مدرنیته. بازتاب اندیشه، 17.


• بابایی، محمد واحمدی راد، پروانه (1398). تحلیل مضامین توئیت‏های جریان‏های سیاسی. فصلنامه علوم خبری، 30، 126-101.


• برقعی، محمد (1383). سنت و مدرنیته درایران.بازتاب اندیشه، 56 و 55.


• تاجیک، محمد رضا (1383). پادگفتمان وسیاست. تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.


• تاجیک، محمد رضا (۱۳۷۹). گفتمان و تحلیل گفتمانی. نشر فرهنگ گفتمان.


• جعفری هرندی، رضا؛ نصر، احمدرضا و ابراهیم، میرشاه جعفری (1387) «تحلیل محتوا روشی پرکار برد در مطالعات علوم اجتماعی»، حوزه و دانشگاه، سال چهاردهم، 55، 3742.


• حسینی‌زاده، محمدعلی (1383). نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی. علوم سیاسی، 28. 212-181.


• خرمی، قاسم (۱۳۷۷). توسعه نیافتگی فرهنگ سیاسی و ناکارآمدی احزاب سیاسی. پایان نامه کارشناسی ارشد.تهران: دانشگاه تهران، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی.


• دورژه، موریس (1356). احزاب سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی.تهران: فرانکلین.


• زاهد، سعید و خواجه نوری، بیژن. (1384). جنبش زنان در ایران. شیراز: ملک سلیمان.


• شادی طلب، ژاله (1380). زنان ایران مطالبات و انتظارات. نامه علوم اجتماعی، 9( 18)، 62-31.


• ضمیران، محمد (۱۳۷۸). میشل فوکو، دانش و قدرت. تهران: هرمس.


• طالبیان، حامد و طالبیان، سارا (1396). زنان و کنش گری در رسانه‏های اجتماعی (مطالعه موردی: صفحه فیس بوکی «آزادی یواشکی زنان»). زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 15(2)، 205-222.


• علی‌اصغر، سلطانی (1383). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. علوم سیاسی، 28، 155-153


• فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.


• قنبری، آیت (1379). ایران و موج اول مدرنیته. علوم سیاسی، ۱۲.


• کچوئیان، حسین (۱۳۸۷). تطورات گفتمان‏های هویتی ایران، ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد. تهران: نشر نی.


• کسرایی، محمد سالار (۱۳۷۹)، چالش سنت و مدرنیته در ایران، تهران: نشر مرکز.


• کسرایی، محمد سالارو طهماسبی، مریم (1393). گفتمان‏های زنان پس از انقلاب اسلامی (گفتمان اصلاح طلبی، گفتمان سنت‏گرایی فقهی). فصلنامه پژوهش سیاسی و بین المللی.6(22).187-167.


• مقدمی، محمد تقی (1390). نظریة تحلیل گفتمان لاکلا و موف و نقد آن.معرفت فرهنگی اجتماعی، 2(6)، 124-91.


• میلز، سارا (۱۳۸۲). گفتمان، ترجمه فتاح محمدی. تهران: نشر هزاره سوم.


• نش، کیت (۱۳۸۵). جامعه شناسی سیاسی معاصر: جهانی شدن، سیاست و قدرت. ترجمه محمد تقی دلفروز. تهران: کویر.


• هوارث، دیوید (۱۳۷۷). نظریه گفتمان. ترجمه سید علی اصغر سلطانی. فصلنامه علوم سیاسی.


• Afary، Janet (2009). Sexual Politics in Modern Iran.Cambridge University.


• Batmanghelichi, Kristin. Soraya (2021). BEH TOU CHEH? (WHAT’S IT TO YOU?): FEMINIST CHALLENGES IN IRANIAN SOCIAL MEDIA.Producing Inclusive Feminist Knowledge: Positionalities and Discourses in the Global South Advances in Gender Research, Volume 31, 125–146.


• Beidollahkhani, A. (2022). Discourse Formation of Political Dissents via Twitter: Political Sociology of the Subversion Discourse in the Islamic Republic of Iran. Sociological Research Online, 0(0). https://doi.org/10.1177/13607804221122462


• Berleson, B. (1952).Content Analysis in Communication Research, Glencoe.


• Foucault, M. (1972). The Archaeology of Knowledge, Translated by Sheridan.London.


• Geramy, Farideh (1998). Capitalist development and religious orthodoxi the impact of islamic idealogy on the role of wom, New Brunswick, New Jersey.


• Faust, k. & a Fitzhugh, S. (2012). Social Network Analysis: An Introduction, University of North Carolina.


• Kirsten Pepin, Alexis (2006). An examination of the rights and roles of women in contemporary Islamic Iran, Edmonto, Alberta.


• Laclau, E & Mouffe, C. (1985). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London.


• Rainie, L & Wellman, B. (2012). Networked: The New Social Operating System. Cambridge.


• Rosengren, K. E, (1981) "Advances in Scan dinavia content analysis: An introduction, Advances in Content AnalysisBI, In K. E. Rosengren (F.d.), CA: Sage, Beverly Hills, p.9-19.


• RostamPovey, Elaheh (2001).Feminist contestations of institutional domains in Iran. Feminist Review, The Realm of the Possible: Middle Eastern Women in Political and Social Spaces, 44-72.


• Tily, Charles (Adison: Wesley, 1978), From Mobilization to theRevolution.


• (2006) Content analsis (qualitative, thematic) in: http://www.ils.unc.


• Zellig, Harris (1952). Discourse Analysis. In Language, 28: 1-30.


• Zhuravskaya, Ekaterina & Petrova, Maria & Enikolopov, Ruben (2020). Annual Review of Economics Political Effects of the Internet and Social Media.Paris School of Economics, Paris, France.