سازوکار اثرات تکانه‌ای قیمت نفت، عوامل کلان اقتصادی و اثرات سیاسی تحریم بر بازار انرژی، بیکاری، کسری بودجه و ادوار تجاری کشور

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

محمد تقی زاده ¹ ( دانشجوی دکتری اقتصاد نفت و گاز واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
مرجان دامن کشیده ² ( گروه اقتصاد، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
هوشنگ مومنی ³ ( گروه اقتصاد، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
مجید افشاری راد ⁴ ( گروه اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1402/01/22 تاریخ پذیرش : 1402/03/06 تاریخ انتشار : 1402/12/23

کلید واژه: قیمت نفت, عوامل کلان اقتصادی, تحریم, بیکاری, ادوار تجاری,

چکیده مقاله :

مقاله حاضر به تبین اثرگذاری تکانه‌های قیمت نفت، عوامل کلان اقتصادی و اثرات سیاسی تحریم بر بازار انرژی، بیکاری، کسری بودجه و ادوار تجاری کشور برای سال‌های 1363-1399 می پردازد. بر اساس نتایج تخمین مدل SVAR؛ یک تکانه وارده از ناحیه قیمت نفت، به اندازه 13 درصد باعث افزایش شکاف تولید و یک تکانه وارده از ناحیه نرخ ارز باعث افزایش 8 درصدی شکاف تولید می شود. نتایج همچنین گویای این مطلب می باشد که یک تکانه وارده از ناحیه سالهای تحریم در درآمد نفتی کشور، کسری بودجه دولت و نرخ بیکاری، به ترتیب باعث افزایش 1، 4 و 32 درصدی شکاف تولید می شوند. همچنین براساس نتایج تجزیه واریانس، 71/65 درصد شکاف تولید مربوط به تکانه های قیمت نفتی، 08/0 درصد مربوط به تکانه ارزی، 55/5 درصد مربوط به تکانه سالهای تحریم در درآمد نفتی کشور، 34/6 درصد مربوط به تکانه صادرات نفتی، 16/14 درصد مربوط به تکانه کسری بودجه و 24/6 مربوط به تکانه بیکاری بوده است. بنابراین شکاف تولید و عرضه و صادرات نفت در کشور ما در یک جهت حرکت نمی کند. به نظر می رسد ایجاد رابطه نظری مناسب بین متغیرهای مورد بحث در کشور ما بیش از آنکه متاثر از سیاست های اقتصادی جاری دولت باشد، دستخوش تغییرات اساسی در ساختار و شرایط سیاسی و اقتصادی است. بنابراین هرچقدر اثرات تکانه‌ای در کشور افزايش يابد، ميزان سرمايه¬گذاري در بخش توليد كاهش يافته و وضعيت توليد كشور را وخيم تر مي¬كند و موجب فاصله گرفتن تولید از مسیر اصلی می شود، بنابرین توجه دولت برای سرمایه گذاری در بخش‌های تولیدی و صادراتی ضروری می باشد.

چکیده انگلیسی:

This article explains the impact of oil price impulses, macroeconomic factors and the political effects of sanctions on the energy market, unemployment, budget deficit and business periods of the country for the years 1984-2020. Based on the SVAR model estimation results; An impulse from the oil price area increases the production gap by 13% and an impulse from the exchange rate increases the production gap by 8%. The results also show that an impulse from the years of embargo in the country's oil income, the government budget deficit and the unemployment rate increase the production gap by 1, 4 and 32 percent, respectively. Also, based on the results of variance analysis, 65.71% of the production gap is related to oil price impulses, 0.08% is related to foreign exchange impulse, 5.55% is related to the impulse of the sanctions years in the country's oil income, 6.34% is related to the export impulse. Nafti, 14.16 percent was related to budget deficit impulse and 6.24 percent was related to unemployment impulse. Therefore, the gap between production and supply and export of oil in our country does not move in the same direction. It seems that the creation of a suitable theoretical relationship between the discussed variables in our country is more than affected by the current economic policies of the government, it is undergoing fundamental changes in the structure and political and economic conditions. Therefore, the more the impulse effects increase in the country, the amount of investment in the production sector will decrease and it will worsen the country's production situation and cause the production to move away from the main path, so the government's attention to investment in the production and export sectors. It is necessary.

منابع و مأخذ:

- آرمن سيدعزيز، پيرو فرزانه (1394) بررسي عدم تقارن در ادوار تجاري ايران و نقش تکانه هاي نفتي در ايجاد آن، فصلنامه اقتصاد مقداري (فصلنامه بررسيهاي اقتصادي): زمستان 1392، دوره 10 , شماره 4 (پياپي 39)، از صفحه 113 تا صفحه 146.
- افشاری؛ زهرا، نوشین محمودی؛ رضا بوستانی (1393)، ارزیابی مدل رشد نئوکلاسیک در تبیین چرخه‌های تجاری ایران، فصلنامه مطالعات اقتصاد کاربردی ایران، مقاله 11، دوره 3، شماره 9، بهار 1393، صفحه 189-204
- شريفي رناني حسين و سارا قبادی (1391) "اثرات نامتقارن شوک هاي سياست پولي بر سطح توليد واقعي در ايران: رويکرد چرخش مارکوف. مدلسازي اقتصادي" پاييز 1391، دوره 6 شماره 3 (پياپي 19) صص 108-89
- عباسی نژاد حسین، گودرزی قراهانی؛ یزدان و شیوا مشتری دوست (1391)، " آیا نوسانات حجم پول دارای اثرات حقیقی بر اقتصاد می باشد" ، فصلنامه تحقیقات اقتصادی راه اندیشه، بهار 1391. صص 94-69
- فلاحی، فیروز ؛ محسن پور، پورعبادالهان کویچ؛ بهبودی، داوود و فخری سادات محسنی زنوزی. (1392) "بررسی اثرات نامتقارن شوکهای درآمد نفتی بر تولید در اقتصاد ایران با استفاده از مدل مارکوف – سوئیچینگ" فصلنامه اقتصاد انرژی ایران. شماره 7. تابستان 1392. صص 127-103
- ذاکری سید حمیدرضا، میرزا محمدی سعید. (۱۳۹۹) "بررسی تأثیر نوسانات نرخ ارز بر تجارت دوجانبه: مطالعه موردی ایران و چین." فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی. ۸؛ (۲۹) :۸۵-۱۰۹
- مهرگان، نادر و پرویز محمدزاده و محمود حقانی و یونس سلمانی (1392) " بررسی الگوی چند رفتاری رشد اقتصادی در واکنش به نوسانات قیمت نفت خام: کاربردی از مدل های GARCH و رگرسیون چرخشی مارکف" تحقیقات مدل سازی اقتصادی، تابستان 1392، شماره 12، از صفحه 73 تا 101پ
- مزینی قربانی سعید. (1398) "بررسی روند و ماهیت انحراف نرخ ارز واقعی در اقتصاد ایران" تحقیقات اقتصادی، 54 (1)، 173-207.‎
- معیری، زاینده‌رودی، جلایی اسفند آبادی، سید عبدالمجید و مهرابی، بشر آبادی (1395) "بررسی تأثیر جهش پولی نرخ ارز بر وقوع چرخه‌های تجاری در اقتصاد ایران با استفاده از روش تجربی لوکاس" پژوهش در مدیریت صنعتی-دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 11(37)، 117-128
- هژبر کیانی، کامبیز و مرادی علیرضا (1390) تعیین نقاط چرخش در دوره های تجاری اقتصاد ایران با استفاده از الگوی خودبازگشتی سوئیچینگ مارکف. مدلسازی اقتصادی، صص 25-1
ب) لاتین
- Apanisile, O. T & Oloba, O. M (2020) “Asymmetric effect of exchange rate changes on cross-border trade in Nigeria” Future Business Journal, 6(1), 1-9.
- Bahmani-Oskooee, M & Saha, S (2019) “on the effects of policy uncertainty on stock prices” Journal of Economics and Finance, 43(4), 764-778.
- Chang, Roberto (2018), “Foreign Exchange Intervention Redux” International Finance and Macroeconomics, Monetary Economics, NBER Working Paper No. 24463, Issued in March 2018, NBER Program(s): International Finance and Macroeconomics, Monetary Economics
- Hylmun Izhar, Dr. Mehmet Asutay (2007) “the Controllability and Reliability of Monetary Policy in Dual Banking System: Evidence from Indonesia”. Review of Islamic Economics, Vol. 11, No. 2, pp. 17-29, 2007
- Habanabakize, T (2020) “The effect of Economic Growth and Exchange Rate on Imports and Exports the South African Post-2008 financial crises case” International Journal of Economics and Finance Studies, 12(1), 223-238.
- Koop, G. & Onorante, L. (2012), "Estimating Phillips Curves in turbulent times using the ECB’S survey of professionl forecasters". European Central Bank,Working Paper Series, February 2012, NO 1422
- Olomola Philip Akanni (2007),Oil Wealth and Economic Growth in oil Exporting African, Countries, Departement of Economics, Obafemi Awolowo University.
- Olayungbo, D. O., & Umechukwu, C. (2022). Asymmetric oil price shocks and the economies of selected oil-exporting African countries: a global VAR approach. Economic Change and Restructuring, 1-34
- Salina H.Kassim, M.Shabri Abd. Majid and Rosylin Mohd Yousof (2009). “Impact of Monetary policy shoks on the conventional and Islamic banks in a Dual Bnking System: Evidence from Malaysia”. Journal of Economic Cooperation and Development, 30, 1 (2009), 41-58
- Pascal Jacquinot, Mika Kuismanen, Ricardo Mestre and Martin Spitzer, (2009), Assessment Of The Inflationary Impact Of oil Shocks In The Euro Area, the Energy Journal.
- Tan, S.H., & Habibullah, M.S. (2007). “Business cycles and monetary policy asymmetry: An investigation using Markov-Switching models”, physica a, 380: 297-30
- Wellington Madesha, Clainos Chidoko and James Zivanomoyo (2013) “Empirical Test of the Relationship Between Exchange Rate and Inflation in Zimbabwe” Great Zimbabwe University, Department of Economics, Box 1235, Masvingo, Zimbabwe.
- Zmami, M and Ben-Salha, O. (2015) “Exchange rate movements and manufacturing employment in Tunisia: Do different categories of firms react similarly”Econ Change Restruct 48:137–167 DOI 10.1007/s10644-015-9158-6