بررسی رابطه جهت گیری اخلاقی و درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی با گزارشگری مالی متقلبانه
بررسی رابطه جهتگیری اخلاقی و درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی با گزارشگری مالی متقلبانه
محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت
1 - استادیار گروه حسابداری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. (نویسنده مسئول)
کلید واژه: جهت گیری اخلاقی, درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی, گزارشگری مالی متقلبانه.,
چکیده مقاله :
افزایش شمار تقلب در سیستم گزارشگری مالی که طی دهه های اخیر با تأثیرات عظیمی نیز همراه بوده، سیستم حسابداری را برای جلب اعتماد عموم دچار بحران کرده است. این رسوایی های بزرگ شرکتی توجه ها را به مسائل اخلاقی و مسئولیت پذیری معطوف کرده است. لذا، هدف این پژوهش بررسی چگونگی تاثیر جهت گیری اخلاقی و درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی در بروز گزارشگری مالی متقلبانه می باشد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری را دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری حسابداری کل کشور تشکیل می دهند که تعداد 230 نفر آنها با استفاده از روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شده اند. سنجش متغیرهای پژوهش با استفاده از پرسشنامه های استاندارد صورت گرفت. در نهایت داده های جمع آوری شده با استفاده از معادلات ساختاری با کمک نرم افزار لیزرل مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان میدهد ویژگی اخلاقی نسبی گرایی دارای تاثیر مثبت و معناداری بر گزارشگری مالی متقلبانه می باشد. از سویی دیگر ایده آل گرایی اخلاقی تاثیر مستقیم و معناداری بر درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی دارد. این در حالی است که درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی دارای تاثیر معکوس و معناداری بر بروز گزارشگری مالی متقلبانه است. نتایج حاصل از این پژوهش بر لزوم آموزش اصول اخلاقی به منظور ارتقای درک دانشجویان حسابداری از اخلاق حرفه ای و بهبود مسئولیت پذیری اجتماعی دانشجویان در راستای کاهش رفتارهای فرصت طلبانه گزارشگری مالی متقلبانه تاکید می کند.
The increase in the number of frauds in the financial reporting system, which has been associated with huge impacts in recent decades, has caused a crisis in the accounting system to gain public trust. These big corporate scandals have focused attention on ethical issues and responsibility. Therefore, the purpose of this research is to investigate the effect of ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting. This research is applied and descriptive-correlational. The statistical population consists of master's and doctorate accounting students from all over the country, 230 of them were selected using the convenience sampling method. The research variables were measured using standard questionnaires. Finally, the collected data were analyzed using structural equations with the help of Lisrel software. The research findings show that the ethical characteristic of relativism has a positive and significant effect on fraudulent financial reporting. On the other hand, idealism has a direct and significant effect on the perceptions of corporate social responsibility. This is despite the fact that the perceptions of corporate social responsibility has a negative and significant effect on fraudulent financial reporting. The results of this study emphasize the impact of teaching ethical principles to enhance accounting students 'understanding of professional ethics and improve students' social responsibility in reducing the opportunistic behavior of fraudulent financial reporting.
بررسی رابطه جهتگیری اخلاقی و درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی با
گزارشگری مالی متقلبانه
سمانه رفاهی بخش*1
تاريخ دريافت: 18/06/1402 تاريخ پذيرش: 25/09/1402
چکیده
افزایش شمار تقلب در سیستم گزارشگری مالی که طی دهههای اخیر با تأثیرات عظیمی نیز همراه بوده، سیستم حسابداری را برای جلب اعتماد عموم دچار بحران کردهاست. این رسواییهای بزرگ شرکتی توجهها را به مسائل اخلاقی و مسئولیت پذیری معطوف کرده است. لذا، هدف اين پژوهش بررسی چگونگی تاثیر جهتگیری اخلاقی و درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی در بروز گزارشگری مالی متقلبانه ميباشد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی- همبستگی میباشد. جامعه آماری را دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری حسابداری کل کشور تشکیل میدهند که تعداد 230 نفر آنها با استفاده از روش نمونهگيري دردسترس انتخاب شدهاند. سنجش متغیرهای پژوهش با استفاده از پرسشنامههای استاندارد صورت گرفت. در نهایت دادههای جمعآوری شده با استفاده از معادلات ساختاري با كمك نرم افزار ليزرل مورد تحليل قرار گرفتند. يافتههاي پژوهش نشان ميدهد ويژگي اخلاقي نسبيگرايي دارای تاثیر مثبت و معناداری بر گزارشگري مالي متقلبانه ميباشد. از سویی دیگر ایدهآلگرایی اخلاقی تاثیر مستقیم و معناداری بر درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی دارد. این در حالی است که درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی دارای تاثير معکوس و معناداری بر بروز گزارشگری مالی متقلبانه است. نتايج حاصل از اين پژوهش بر لزوم آموزش اصول اخلاقی به منظور ارتقای درک دانشجویان حسابداری از اخلاق حرفهای و بهبود مسئولیتپذیری اجتماعی دانشجویان در راستای کاهش رفتارهای فرصتطلبانه گزارشگری مالی متقلبانه تاکید میکند.
واژگان كليدي: جهتگیری اخلاقی، درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی، گزارشگري مالي متقلبانه.
[1] استادیار گروه حسابداری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. (نویسنده مسئول) samaneh20ag@yahoo.com
1-مقدمه
افزایش صورتهای مالی متقلبانه طی دهههای اخیر و تأثیرات عظیم آنها بر سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و عموم مردم (عمر و همکاران، 2017)، منجر به بحران اعتماد در این حرفه شدهاست (رضایی و همکاران،2004). چراکه صورتهای مالی که واقعیتهای شرکت را پنهان میکنند، خسران زیادی را برای ذینفعان آن فراهم میآورند (زیمبلمن و آلبرچت، 2012) و دنبال آن اعتماد عموم به قابلیت اتکای گزارشهای مالی را نیز از بین میبرند (عمر و همکاران، 2017). تقلب در گزارشگری مالی یک مسئله بسیار مهم در حوزه اخلاق است که تبدیل به یک دغدغه برای حرفه و همچنین یک مسئله مهم برای جامعه شده است. چراکه حتی با وجود رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری، اگر نیت یک تصمیم حسابداری گمراه کردن افراد ذینفع باشد این تصمیم امری غیر اخلاقی تلقی میشود (عباس زاده و همکاران، 1390).در نتیجه ورشکستگی و رسوایی شرکتهای بزرگی مثل انرون موضوع گزارشگری مالی متقلبانه و رفتارهای غیر اخلاقی، نظر پژوهشگران در سایر حوزهها، همچون روان شناسی را نیز به خود جلب کرده است و تحقیقات مختلفی توسط این محققین صورت گرفته تا مفهوم تقلب و زمینههای ارتکاب آن را مورد بررسی قرار دهند. برخی محققین منطبق بر تئوریهای روانشناسی اجتماعی، ازجمله رفتار برنامه ریزی شده، تمایل مدیران برای ارتکاب به تقلب در گزارشگری مالی را مورد بررسی قرار دادند (کارپنتر و ریمرز، 2005). با توجه به اینکه این نظریه، تمایلات رفتاری را به سه عامل نگرش نسبت به رفتار، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتار ادراک شده وابسته میکند (آجزن، 1991)، آنها به این نتیجه رسیدند که این تئوری میتواند در توضیح و پیش بینی تصمیمات اخلاقی یا غیراخلاقی مدیران کمک کند. هر چه یک فرد انجام یک رفتار خاص را مطلوب‌تر ارزیابی کند، احتمال بیشتری دارد که قصد انجام آن رفتار را داشته باشد (فیشبین و آجزن، 1975)؛ بنابراین نگرشها نسبت به رفتارهای مختلف سهم قابل توجهی در پیش بینی نیات دارند (آجزن، 1991). در این میان جهتگیری اخلاقی که به عنوان مسیری براي اندازهگيري رفتار اخلاقي معرفی شده است و طبق یافتههای محققین نقش مهمی در قضاوتهای اخلاقی و تمایلات رفتاری دارد (لیو، 2013)؛ دربرگیرنده چارچوب باورها، نگرشها و ارزشهای فردی است، که بر توانایی حسابداران برای تشخیص یک مسئله اخلاقی تأثیر میگذارد (شاب و همکاران، 1993).فورسایت (1980) جهتگیری اخلاقی را به عنوان زنجیرهای توصیف کرد که یک سمت آن نسبیتگرایی و سمت دیگر آن ایدهآل گرایی است. یافتههای مطالعات نشان میدهد افراد با سطح بالای ایده آل گرایی، کمتر احتمال دارد که انتخاب های غیراخلاقی داشته باشند (کیش گفارت و همکاران، 2010) و نگرش منفی نسبت به تقلب دارند (سولزبری و همکاران، 2011). در مقابل در افراد با نسبی گرایی بالا احتمال انتخابهای غیراخلاقی بیشتر است (کیش گفارت و همکاران، 2010). نتایج یک بررسی در زمینه تاثیر اخلاقیات بر تصمیمگیری هم حاکی از این بود در افرادی با گرایش ایدهآلگرایی اخلاقی احتمال ارتکاب به رفتارهای مدیریت سود کاهش مییابد (گرین فیلد و همکاران،2007).
از سویی دیگر، این رسواییها و شکستهای بزرگ شرکتی توجهها را به موضوع مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی هم معطوف کرده است (مارسیگلیا و فالاوتانو، 2005). شرکتها فراتر از مسئولیت های اقتصادی و قانونی، دارای مسئولیت های اخلاقی و اختیاری هم هستند (کارول، 1979) و موظفند منافع اجتماعی را در نظر بگیرند، زیرا این جامعه است که به شرکتها برای انجام فعالیتهای تجاری خود، مشروعیت و قدرت میدهد (هرجوتو،2017). جنینگز ( 2006) نشان داد که سقوط اخلاقی در شرکتها به دلیل فرهنگی است که به دستیابی هرچه بیشتر سود متمرکز است. در حقیقت امروزه صرف حداکثر سازی سود خالص زیر سوال رفته است و ظهور انتظارات جدید باعث شده که سایر جنبههای عملکرد شرکت در کنار نتایج مالی مورد بررسی قرار گیرد (جمالی و همکاران و 2008). طبق استدلال برخی از محققین شرکتهایی که منابع قابل توجهی را در اجرای مسئولیتپذیری اجتماعی صرف میکنند، تمایل بیشتری به ارائه اطلاعات مالی شفاف دارند که این امر احتمال دستکاری در سود را کاهش میدهد (بوزولان و همکاران، 2015؛ کیم و همکاران، 2012).
با توجه به اینکه در سالهای اخیر در کشور شاهد انواع مختلف تقلب در حوزهی مالی بودهایم. این مهم، هنوز به عنوان یکی از نگرانیهای حرفه میباشد. موضوعات مربوط به گزارشگری مالی متقلبانه برای جامعه علمی و حرفهای کشور به عنوان یک موضوع مورد بحث میباشد. از دیدگاه جامعه شناسی موضوع تقلب در کشور ریشه در اخلاقیات دارد و با موضوعاتی مانند مسئولیتپذیری و پاسخگویی اجتماعی مرتبط است. این مسئله بعد از تشکیل جامعه حسابداران رسمی و همچنین بروز تقلب و فساد در حوزههای مالی و نیز با گسترش و رشد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و نیاز به سرمایهگذاری خارجی، اهمیت خاصی به خود گرفتهاست. عدم مدیریت سود در گزارشگری مالی با ارائه یک تصویر مثبت و قابل اطمینان، میتواند به جذب سرمایهگذاران برای سرمایهگذاری در یک کشور کمک به سزایی کند؛ که در نهایت منجر به یک اقتصاد موفق و قوی میشود (حمید و همکاران، 2012). درحقیقت آگاهی نسبت به مصادیق فساد، نظیر تقلب میتواند افشا و شفافیت اطلاعات در گزارشگری مالی را افزایش دهد.
در این پژوهش سعی بر آن است تا موضوع اخلاق، مسئولیت اجتماعی و گزارشگری متقلبانه در میان دانشجویان حسابداری مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مورد بررسی قرار گیرد. علت بررسی این مسئله میان دانشجویان حسابداری این است که به عقیده بسیاری از محققین آگاهی اخلاقی باید در برنامه درسی حسابداری در دانشگاهها، قبل از ورود دانشجویان به حرفه، گنجانده شود (مسراچیو، 2005). همچنین باید توجه داشت که در حوزه مسئولیت اجتماعی نیز تلاشها، فعالیتها و سیاستگذارایها، به شرکتها محدود نمیشود؛ بلکه انجام این امر توسط موسسات آموزش عالی به عنوان توسعه دهندههای منابع انسانی و کارفرمایان آتی پذیرفته شده است (لیتو و همکاران، 2007) و دانشگاهها میتوانند نقش کلیدی در اتخاذ و یا ارتقای این فعالیتها ایفا کنند. از این رو، در این پژوهش محقق به دنبال پاسخ به آن است که تا چه اندازه گزارشگری مالی متقلبانه متاثر از جهتگیری اخلاقی و درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی است. این نتایج علاوه بر اینکه میتواند موجب بسط مبانی نظری در حوزه گزارشگری مالی متقلبانه شود؛ اطلاعات سودمندی در رابطه با گزارشگری مالی متقلبانه در اختیار مسئولین آموزش عالی و دستاندركاران این حرفه قرار میدهد.
2-مبانی نظری و پیشینه پژوهش
§ گزارشگری مالی متقلبانه
تقلب در گزارشگری مالی، یکی از انواع تقلبها است که به عنوان تقلب رده مدیریتی نیز شناخته میشود (جول و همکاران، 2012) تلاشهای بسیاری در زمینه ارائه یک چارچوب، برای متمایز کردن رفتار مدیریت سود از گزارشگری مالی متقلبانه، صورت گرفته است. اما تا کنون هیچ یک از این تلاشها نتوانسته چارچوبی ارائه دهد که مورد توافق عموم باشد. مرز باریکی بین مدیریت سود و تقلب وجود دارد. بسیاری از محققین معتقدند که مدیریت سود بر خلاف تقلب، میتواند در چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری و قوانین شرکتی صورت گیرد (اریکسون و همکاران، 2006). با این وجود هر دو موضوع اهداف مشابهی دارند و تأثیر مشابهی نیز بر گزارشگری مالی میگذارند. از سویی دیگر، تعیین اینکه آیا برخی از اقدامات صورت گرفته در خصوص مدیریت سود، از حدود قانونی عبور کرده و به تقلب مالی تبدیل شده است، همیشه راحت نیست (آویدات و ولادان، 2013). به طور کلی از آنجایی که تقلب شامل اعمال غیرقانونی عمدی است که با هدف به دست آوردن مزیت ناعادلانه از طریق فریب دادن دیگران انجام میشود؛ گزارشگری مالی متقلبانه شامل تحریف عمدی یا حذف حقایق با اهمیتی است که بر وضعیت مالی شرکتها تأثیر میگذارد (جول و همکاران، 2012) و هدف آن فریب استفادهکنندگان از صورتهای مالی است. تقلب در گزارشهای مالی به کاهش کیفیت اطلاعات حسابداری میانجامد که در نهایت، این امر منجر به از بین رفتن اعتماد سرمایه گذاران میشود (اوزچلیک، 2020). بنابراین مبارزه با اقدامات متقلبانه برای افزایش کیفیت گزارشگری مالی نیازمند به شناسایی و درک عوامل موثر در بروز چنین اقداماتی است.
§ جهت گیری اخلاقی
فورسايت (1980) معتقد است افراد در زمينه اخلاقيات مواضع خاصي اتخاذ ميكنند و اين مواضع بر قضاوتهاي آنان تاثير ميگذارد. مدل او كه بر مبناي پرسشنامه جهتگيري اخلاقي است، بجاي تاكيد بر رشد اخلاقي فرد بيشتر بر مقياسي كامل از لحاظ روانسنجي براي اندازهگيري رفتار اخلاقي تاكيد ميكند و جهتگیری اخلاقی را مسیری برای اندازهگیری رفتار اخلاقی ارائه میدهد. وی پرسشنامه موقعیت اخلاقی را برای اندازه گیری میزان ایده آل گرایی و نسبیگرایی افراد ایجاد کرد. ایدهآلگرایی و نسبیگرایی دو بعد جهتگیری اخلاقی هستند. ايدهآلگرايي بر جنبه رفاه انساني در تصميمگيري تاكيد ميكند و افراد ايدهآلگرا معتقد هستند كه هميشه ميتوان از آسيب رساندن به ديگران جلوگيري كرد (فورسایت، 1988). به عبارتی ايدهآلگراها ترجيح ميدهند تصميمي را كه باعث آسيب ديگري ميشود را اتخاذ ننمايند. در مقابل نسبيگرايي به معناي ميزان اهميتي است كه فرد به دستهاي از قوانين و استانداردهاي كلي ميدهد. افراد بسيار نسبيگرا مجموعه قوانين مرتبط به اعتقادات اخلاقي را رد كرده و نوعاً معتقد هستند كه شرايط، اخلاقي بودن تصميم را تعيين ميكنند.
§ مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها
به عقیده برخی همچون مدرخیموا (2013) هاوارد بوئن اولین کسی بود که در سال 1953 در اثرخود با عنوان " مسئولیت اجتماعی تجار" از عبارت "مسئولیت اجتماعی شرکتی" استفاده کرد. به عقیده محققینی دیگر هم این مفهوم در دهه 1970، زمانی که فعالان محیط زیست، مدافعان حقوق مصرف کننده، انجمنهای حقوق بشر و نمایندگان رسانهها خواستار پاسخگویی اجتماعی شرکتها بودند، به طور جدی پدیدار شد (علی و همکاران، 2016). در دهههای اخیر، مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) به عنوان یک مفهوم، کانون بحثها و تحقیقات بسیاری بوده و اهمیت آن هم از نظر آکادمیک و هم از نظر تجاری افزایش یافته است. در مورد مسئولیت اجتماعی شرکتها تعاریف مختلفی وجود دارد. شورای جهانی کسب و کار برای توسعه پایدار(2005) مسئولیت اجتماعی شرکتی را به عنوان تعهد کسب و کار برای کمک به توسعه اقتصادی و پایدار، همکاری با کارکنان، خانوادههای آنها، جامعه محلی و در نهایت کل جامعه، برای بهبود کیفیت زندگیشان تعریف میکند (تررو دلاروزا و همکاران، 2017). مسئولیت اجتماعی شرکتی را میتوان به عنوان مجموعهای جامع از سیاستها، شیوهها و برنامههایی درنظر گرفت که در عملیات تجاری و فرآیندهای تصمیمگیری در سراسر شرکت ادغام شده و شامل مسئولیت اقدامات فعلی و گذشته و همچنین توجه کافی به اثرات آتی آنها میباشد (زبین، 2013).
با وجود رویکردهای متفاوتی که در مورد مسئولیتهای اجتماعی شرکتها وجود دارد، بررسی ادبیات مربوطه نشان میدهد که تحلیل مفهومی مسئولیت اجتماعی شرکتی کارول (1979)، مورد پذیرش عمومی و گسترده قرار گرفته است (آنودو، 2018). کارول توضیح داد که مسئولیت اجتماعی شرکتی شامل انتظارات اقتصادی، قانونی، اخلاقی و اختیاری است که جامعه از سازمانها در یک مقطع زمانی معین دارد (کارول، 1991). مسئولیت اقتصادی لایه پایهای هرم CSR کارول و شامل سودآوری است. انگیزه اولیه سازمان‌های تجاری، تولید کالاها و ارائه خدمات به جامعه با قیمت مناسب و کسب سود در این فرآیند است. این سود برای بقا و رشد کسب و کار ضروری است (کارول، 2016). لایه دوم هرم مسئولیتپذیری اجتماعی، مسئولیت قانونی است که سازمانها را ملزم میکند در چارچوب قوانین و مقررات اعلام شده و به عبارتی مطابق با قوانین محلی و ایالتی فعالیت کنند. شرکتها با مسئولیت قانونی "قرارداد اجتماعی" که بین واحد تجاری و جامعه میباشد را انجام میدهند (کارول، 1991). قوانین ضروریاند اما کافی نیستند. مسئولیت اخلاقی، جنبه‌هایی فراتر از قانونمندی را در بر میگیرد که شامل مواردی است که کل جامعه آن را منصفانه و صادقانه می‌دانند (آپیو و همکاران، 2018). جامعه از کسب و کارها انتظار دارد که به شیوهای اخلاقی عمل کنند. در نهایت مسئولیت اختیاری که منعکس کننده انتظارات جامعه از شرکتها برای مشارکت فعالانه در اقدامات یا برنامههایی است که به ارتقاء رفاه اجتماعی میانجامد (کارول، 1991).
با توجه به موارد ذکر شده و بر اساس از مطالعات قبلی، نحوه تصمیمگیری یک فرد در مواجهه با دوراهیهای اخلاقی تحت تأثیر جهتگیری اخلاقی او قرار میگیرد. گزارشگری مالی متقلبانه هم یک عمل غیر اخلاقی محسوب میشود و طبق بررسیها در افراد با سطح نسبیگرایی بالا شاهد تصمیمگیریهای غیر اخلاقی هستیم (جوهری و همکاران، 2017). از سویی دیگر تصمیمگیری در زمینه رعایت ابعاد مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی هم در برگیرنده ضوابط رفتاری و اخلاقی میباشد. بنابراین در شرکتهایی با مسئولیتپذیری اجتماعی بالا احتمال تقلب کاهش مییابد (هرجوتو، 2017).
§ پیشینه پژوهش
کرافت (2013) به بررسی تأثیر ایدئولوژی اخلاقی افراد در قضاوت و تصمیمگیری افراد پرداخت. یافتهها نشان میدهد که آرمانگرایی منجر به رفتار اخلاقی و نسبیگرايي منجر به رفتار غیراخلاقی ميشود.
کیم و همکاران (2016) در بخشی از پژوهش خود اثرات چهار جنبه مسئولیتپذیری اجتماعی(مسئولیت اقتصادی، قانونی، اخلاقی و اختیاری) را بر تعهد سازمانی کارکنان مورد بررسی قرار دادند. بررسی دادههای جمعآوری شده از 310 کارمند نشان داد، درک کارکنان از مسئولیتپذیری اجتماعی با تعهد سازمانی رابطه مستقیم و مثبت دارد.
جوهری و همکاران (2017) هم در بخشی از پژوهش خود نشان دادند که در حسابرسانی با سطح نسبیگرایی بالا شاهد تصمیمگیریهای نامناسب و غیر اخلاقی بودند.
هرجوتو (2017) به بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکتها و تقلب پرداخت. نتایج حاکی از آن بود که در شرکتهایی با مسئولیتپذیری اجتماعی بالا احتمال تقلب در آنها پایین است.
لیائو و همکاران (2019) در بررسی تاثیر مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتها بر تقلب مالی، به این نتیجه رسیدند که در شرکتهایی با سطح مسئولیتپذیری اجتماعی بالا، احتمال ارتکاب به تقلب کاهش مییابد.
داماک و همکاران (2022) مطالعهای با هدف بررسی تأثیر رفتار ماکیاولیستی و قضاوتهای اخلاقی حسابداران بر قصد آنها برای گزارش اعمال متقلبانه انجام دادند. نتایج تجزیه و تحلیل دادهها جمعآوری شده از 201 حسابدار حرفهای تونسی با استفاده از روش معادلات ساختاری، حاکی از حمایت قضاوتهای اخلاقی از تمایل به هشداردهی است. با این حال، این رابطه تحت تأثیر رفتار ماکیاولیستی است که افشاگری را به حداقل میرساند.
با توجه به اینکه مطالعات متعدد نشان دادند که دانشگاهها نقش مهمی در ارتقای درک و آگاهی عمومی از پایداری دارند. آگوستینا و همکاران(2022) مطالعهای را با هدف تحلیل چگونگی تأثیر مسئولیت اجتماعی دانشگاه بر مسئولیت اجتماعی شرکتی و خودآگاهی دانشجویان انجام دادند. 704 دانشجوی دوره کارشناسی حسابداری را از هشت دانشگاه مختلف در اندونزی برای محک زدن مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی مورد بررسی قرار دادند. آنها نشان دادند شواهدی وجود دارد که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌هایی با اجرای مسئولیتهای اجتماعی دانشگاهی بالا نسبت به سایرین، مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی بهتری دارند.
ژانگ و سو (2023) اثر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی را بر کنترل داخلی و عملکرد مالی شرکت با ساخت یک مدل رگرسیونی بررسی کردند. نتایج نشان داد که بین مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی و عملکرد مالی واحدها رابطه مثبتی وجود دارد. بنابراین، تحقق CSR به طور موثر عملکرد مالی شرکت را بهبود میبخشد.
صادقیان وهمکاران (1398) پژوهشی را با هدف شناخت ارتباط ویژگی شخصیتی ماکیاولیسم و جهتگیری اخلاقی در بروز گزارشگری مالی متقلبانه انجام دادند. یافتهها با فرض دستکاری با اهمیت و کم اهمیت در سود، نشان داد ایدهآلگرایی تأثیر معناداری بر گزارشگری مالی متقلبانه ندارد اما تأثیر نسبی گرایی بر تمایل به گزارشگری مالی متقلبانه، تنها با فرض دستکاری با اهمیت در سود، معکوس و معنادار است.
اسدیان اوغانی و همکاران (1398) نشان دادند حسابرسان با درجه نسبیگرایی بالا در مقایسه با حسابرسان ایدهآلگرا نسبت به معضلات اخلاقی حساسیت و شدت اخلاقی پایینتری دارند و قضاوتهای خود را بر اساس شرایط میگیرند.
بهشت آیین و همکاران (1398) تأثیر ابعاد مسئولیت اجتماعی را بر احتمال بروز تقلب در شهرداری شیرازمورد بررسی قرار دادند. یافتههای پژوهش نشان داد تاثیرابعاد مسئولیتپذیری اجتماعی بر احتمال بروز تقلب مثبت و معنی دار است.
بر طبق یافتههای حاجی محمدلو و حاجیها (1399) جو اخلاقی خود خواهانه، دلسوزانه و نظام مند اثر مستقیم و معناداری بر حمایت حسابداران از ضوابط اخلاقی و مسئولیت اجتماعی دارد.
کدخدایی الیادرانی و بنی مهد (1400) در پژوهش خود رابطه میان جهت گیری ارزشی، عواطف مثبت و درک از انصاف را با تمایل حسابرسان داخلی به گزارشگری تقلب مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که جهت گیری ارزشی با تمایل حسابرسان داخلی مادی گرا به گزارش تقلب رابطه ای مثبت معنیدار دارد. همچنین عواطف مثبت و انصاف هم، رابطهای معنیدار و مثبت با گزارشگری تقلب دارد.
نژاد تولمی و همکاران (1400) در بخشی از پژوهش خود نشان دادند که وضعیتهای اخلاقی(ایده الگرایی و نسبیگرایی) بر تمایل به افشاگری هر تقلب اثر دارد.
رفاهی بخش (1401) در پژوهش خود رابطه میان جهتگیری اخلاقی با جامعهپذیری حرفهای را مورد بررسی قرار داد. باتوجه به اینکه جامعهپذیری حرفهای منعکس کننده یادگیری اجتماعی هنجارها و رفتار مربوط به حرفه است و ارزشها و هنجارهای حرفهای هم مکانیسمهایی هستند که صرف نظر از نوع حرفه، سازمان و کارفرما بر رفتار افراد و حفظ استانداردها تاثیر میگذارد؛ نتایج این پژوهش تایید کرد ایدهآل گرایی اخلاقی به صورت مثبت و معنیدار و نسبی گرایی اخلاقی به صورت منفی و معنیدار بر جامعه پذیری حرفهای تاثیر میگذارد.
3- فرضیههای پژوهش
منطبق با مبانی نظری و پیشینه پژوهش، فرضیههای پژوهش به شکل زیر نوشته میشود:
فرضیه اول: ایدهآلگرایی اخلاقی بر درک مسئولیت پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معنیداری دارد
فرضیه دوم: نسبیگرایی اخلاقی بر درک مسئولیت پذیری اجتماعی تأثیر منفی و معنیداری دارد.
فرضیه سوم: ایدهآلگرایی اخلاقی بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر منفی و معنیداری دارد.
فرضیه چهارم: نسبیگرایی اخلاقی بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر مثبت و معنیداری دارد.
فرضیه پنجم: درک مسئولیتپذیری اجتماعی بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر منفی و معنیداری دارد.
4-روش شناسی پژوهش
این پژوهش با توجه به ماهیت آن، از نوع پژوهشهای کاربردی به شمار میرود. از نظر روش نیز در زمره پژوهشهای توصیفی - همبستگی میباشد. جامعه آماری در این پژوهش، دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری حسابداری کل کشور در سال 1401 میباشد. برای انتخاب نمونه آماری از روش نمونهگيري دردسترس استفاده گردید. با توجه به اينكه ابزار جمعآوري دادهها و اندازهگيري متغيرها در اين پژوهش پرسشنامههای استاندارد میباشد؛ حجم نمونه بر اساس اصول تعيين حجم نمونه در تحليل رگرسيون چند متغيري، بين 5 تا 15 پاسخدهنده برای هر سوال تعيين میشود (رامینمهر و همکاران، 1394). پرسشنامه داراي 45 گویه ميباشد. در نهایت براي اندازهگيري و سنجش متغيرهاي مورد نظر دادههای 230 پرسشنامه قابل استفاده مورد ارزيابي قرار گرفت.
برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامههای زیر بهره گرفته شد. برای اندازهگیری «جهتگیری اخلاقی» از پرسشنامه فورسایت (1980) با 20 سوال در طیف لیکرت 9 گزینهای استفاده گردید. 10 سوال اول پرسشنامه مذکور برای اندازهگیری ایدهآلگرایی و 10 سوال دوم برای اندازهگیری درجه نسبیگرایی میباشد. متغیر «درک مسئولیت پذیری اجتماعی» از طریق پرسشنامه کارول (1991) با 20 سوال در طیف ليكرت 5 گزينهاي، درک دانشجویان از مسئولیتپذیری اجتماعی را از چهار بعد مسئولیتهای اقتصادی، مسئولیتهای قانونی، مسئولیتهای اخلاقی و مسئولیتهای اختیاری مورد اندازهگیری قرار میدهد. از طریق پرسشنامه یودین و گیلت هممتغیر «گزارشگری مالی متقلبانه» اندازهگیری شده است. این پرسشنامه شامل 5 سناریو میباشد که با هدف ایجاد نتایج قابل تعمیم و کاهش نتایج حاصل از مطالعه یک نوع خاص از گزارشگریمالی متقلبانه استفاده شدهاست. پاسخدهندگان ميزان موافقت يا مخالفت خود را با هر یک از این سناریوها بامقياس ليكرت 7 گزينهاي مشخص مينمايند. هر سه پرسشنامه استاندارد بوده و در پژوهش های قبلی مورد استفاده قرارگرفتهاند؛ لذا از روایی محتوا برخوردار میباشند.
در اين پژوهش، براي تحليل دادههاي بدست آمده از نمونهها و آزمون فرضیههای پژوهش، مدل معادلات ساختاري به کار گرفته شدهاست. براي انجام اين تحليلها از نرمافزار آماري لیزرل استفاده شدهاست.
5-یافتههای پژوهش
شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش شامل میانگین، میانه، انحراف معیار، حداقل و حداکثر در جدول شماره (1) ارائه شده است.
با توجه به اینکه مقدار میانگین ایدهآلگرایی اخلاقی و درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی، بالاتر از میانگین پاسخهای پرسشنامه است؛ بنابراین میتوان اظهار داشت که ایدهآل گرایی اخلاقی و درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی در میان نمونه مورد مطالعه، بالا است.
جدول 1: آمار توصیفی
شرح | ایده آل گرایی | نسبی گرایی | درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی | گزارشگری مالی متقلبانه |
میانگین | 46/7 | 05/5 | 96/3 | 61/3 |
میانه | 70/7 | 5 | 95/3 | 80/3 |
انحراف معیار | 11/1 | 58/1 | 45/0 | 56/1 |
کمینه | 60/2 | 70/1 | 70/2 | 1 |
بیشینه | 9 | 70/8 | 5 | 80/6 |
همچنین اطلاعات جمعیت شناختی اعضای نمونه آماری نشان میدهد که 122 نفر(حدود 53 درصد) از مشارکتکنندگان مرد و 108 نفر(حدود 47 درصد) زن میباشند. از نظر سنی، بیشتر پاسخدهندگان بین 30 تا 40 سال سن داشتند. همچنین 181 نفر(حدود 79 درصد) دارای مدرک کارشناسی ارشد و مابقی مدرک دکتری دارند.
§ نتایج تحلیل عاملی تاییدی متغیرهای پژوهش
در تجزيه تحليل استنباطي، پيش از آزمون فرضيهها ميبايست با استفاده از آزمون تحليل عاملي تاييدي، روايي و پایایی متغیرهای پژوهش را مورد آزمون قرار دهيم. برای اندازهگیری روایی همگرا از روش تحلیل عاملی تاییدی و برای پایایی هم از روشی تحت عنوان پایایی سازه (پایایی ترکیبی(CR))، استفاده شده است. نتایج تحلیل عاملی نهایی متغیرهای پژوهش، بعد حذف سوالات با سنجههای ضعیفتر و انجام مجددا آزمون، نشان میدهد که بار عاملی تمام سوالات باقی مانده برای هر متغیر بیشتر از 4/0 و معنیدار میباشد. از طرفی مقدار میانگین واریانس استخراج شده (AVE)، که به عقیده برخی از پژوهش گران باید بالاتر از 4/0 باشد (مگنر و همکاران، 1996)، هم مورد تایید است. در نهایت بر اساس بالا بودن مقدار پایایی ترکیبی از مقدار 7/0 میتوان ادعا نمود که ابزار پژوهش قابلیت اعتماد دارد.
§ نتایج آزمون فرضیههای پژوهش
در ادامه فرضیههای پژوهش مورد آزمون قرار گرفت. برای آزمون فرضیه پژوهش از روش معادلات ساختاری استفاده شدهاست. در آزمون فرضیهها، ضریب مسیر بیانگر میزان تاثیر و آماره T-Value مربوط به آن ضریب مسیر، بیانگر معنیداری آن است. معادلات ساختاری به منظور آزمون مدل پژوهش، در حالت استاندارد و معنیداری در نمودار1 نشان داده شده است.
نمودار1- نتیجه آزمون فرضیههای پژوهش در حالت استاندارد و معنیداری
نتایج آزمون فرضیهها نشان میدهد تاثیر مثبت (73/0) ایدهآلگرایی اخلاقی بر درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی به دلیل آماره T-Value بزرگتر از 96/1 معنیدار است. به عبارتی هرچه سطح ایدهآلگرایی اخلاقی بالاتر رود، درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی نیز افزایش مییابد. اما تاثیر منفی نسبیگرایی اخلاقی بر درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی به دلیل اینکه مقدار T-Value آن برابر با (22/0-) میباشد؛ معنیدار نیست. در مورد تاثیر جهتگیری اخلاقی بر گزارشگری متقلبانه طبق نتایج تحلیل آماری، سطح بالای نسبیگرایی اخلاقی تاثیر مثبت و معنیدار بر بروز گزارشگری مالی متقلبانه دارد. این درحالی است که تاثیر منفی ایدهآلگرایی اخلاقی بر گزارشگری مالی متقلبانه، به دلیل بزرگتر بودن T-Value آن از مقدار 96/1- نشان دهنده عدم معنیدار بودن این تاثیر میباشد. در نهایت نتایج نشان میدهد افزایش درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی تاثیر منفی و معنیداری بر گزارشگری مالی متقلبانه دارد.
6-نتیجهگیری و بحث
در این پژوهش تاثیر جهتگیری اخلاقی بر مسئولیتپذیری اجتماعی و در نهایت بر گزارشگری مالی متقلبانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل آماری دادهها، فرضیههای اول، چهارم و پنجم را به صورت زیر تایید کرد.
مطابق با مباني تئوريك، ایدهآلگرایی منجر به رفتار اخلاقی و نسبیگرايي منجر به رفتار غیر اخلاقی ميشود. بنابر يافتههاي پژوهش حاضر کسب امتیاز بیشتر در مولفه نسبيگرايي با احتمال بیشتری منجربه گزارشگری مالی متقلبانه میشود. با توجه به اینکه گزارشگری مالی متقلبانه یک عمل غیر اخلاقی محسوب میشود، میتوان یافته پژوهش حاضر را منطبق با مبانی نظری و مشابه یافتههای پژوهشهای پیشین همچون کرافت (2013) و جوهری و همکاران(2017) قلمداد کرد که نشان دادند جهتگیری اخلاقی بر روند تصمیمگیری اخلاقی تاثیرگذار است. موضوع دیگر درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی است، که به عنوان مسئولیتی فراتر از ملاحظات اقتصادی تعریف میشود. از آنجاییکه ايدهآلگراها ترجيح ميدهند تصميمي را كه باعث آسيب ديگري ميشود را اتخاذ ننمايند؛ نتایج نشان میدهد اخلاق توجه افراد را به درک و رعایت جنبههای مختلف مسئولیت اجتماعی جلب میكند و در افراد با ایدهآلگرایی اخلاقی بالا شاهد درک مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی بالایی نیز هستیم. در نهایت تاثیر منفی و معنیدار درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی بر گزارشگری مالی متقلبانه، حاکی از آن است که مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتها برای جلوگیری از بروز تقلب در سازمانها امری ضروری میباشد. این نتیجه منطبق با مبانی نظری و پژوهشهای پیشین همچون لیائو (2019) میباشد. در حقیقت سطح بالای ارزشهای اخلاقی مدیران که منعکس کننده مسئولیتپذیری اجتماعی بالای آنهاست، به احتمال زیاد انجام رفتارهای فریبکاری و نیز شدت تقلب را کمتر میکند. مطابق با يافتههاي پژوهش حاضر، جامعه نمونه از نگرش خود در قضاوتهاي حرفهاي استفاده مينمايند كه اين مورد بايد مورد توجه مسئولین آموزش عالی و دستاندركاران حرفه حسابداری قرار گیرد و نسبت به آموزش اصول اخلاقی در دوران تحصیل اهتمام بیشتری داشته باشند. از سویی دیگر با توجه به تاثیر معکوس و معنادار مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتی بر گزارشگری مالی متقلبانه که تحت تاثیر ویژگیهای اخلاقی افراد نیز است؛ پیشنهاد میشود سیستم آموزشی بهبود درک و پایبندی به مسئولیتپذیری اجتماعی را در برنامههای آموزشی مورد توجه قرار دهد و همچنین به منظور کاهش رفتارهای فرصتطلبانه در گزارشگری مالی، نظارت کافی توسط سیاستگذاران و قانونگذاران از جمله مجامع عمومی صاحبان سهام شرکتها، بر رفتار مدیران شرکتها در انجام مسئولیتهای اجتماعی خود، در راستای کاهش تقلب، اعمال گردد.
7- فهرست منابع
اسدیان اوغانی، اصغر، حاجیها، زهره، رویایی، رمضانعلی، وکیلی فرد، حمیدرضا (۱۳۹۸). تحلیل رابطه جهتگیریهای اخلاقی با شدت و حساسیت اخلاقی. اخلاق در علوم و فنّاوری، 14(3): ۱۳۷-۱۴۱.
بهشت آیین، مهدی، عطایی، احمد، اسمعیلی، حلیمه (1399). بررسی تأثیر ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی بر احتمال بروز تقلب شهرداری شیراز. فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(15):163-176.
حاجی محمدلو، بهاره، حاجیها، زهره (1399). ارتباط بین جو اخلاقی، مسئولیت پذیری اجتماعی و مدیریت سود. اخلاق در علوم و فناوری، 15(2): 100-107.
رامینمهر، حمید، چارستاد، پروانه (1394). روش تحقیق کمی با کاربرد مدل سازی معادلات ساختاری، انتشارات ترمه، چاپ دوم.
رفاهی بخش، سمانه (1401). رابطه جهت گیری اخلاقی با جامعه پذیری حرفه ای دانشجویان حسابداری مقاطع تحصیلات تکمیلی، اخلاق در علوم و فناوری، 17(3): 89-96.
صادقيان، مسعود، بني مهد، بهمن، جهانگيرنيا، حسين، غلامي جمكراني، رضا (1398). ماكياوليسم، جهت گيري اخلاقي و گزارشگري مالي متقلبانه. بررسیهاي حسابداري و حسابرسي، 26(3): 413-434.
عباس زاده، محمدرضا، جفائی رهنی، منیر (1390). بررسی تأثیر جهتگیری اخلاقی و تعهد حرفهای بر رفتار مدیریت سود، نهمین همایش سراسری حسابداری ایران، زاهدان، ايران.
کدخدایی الیادرانی، مژده، بنی مهد، بهمن (1400). رابطه جهت گیری ارزشی، عواطف مثبت و درک از انصاف با تمایل حسابرسان داخلی به گزارشگری تقلب. دو فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 6(11): 67-91.
نژادتولمی، بابک، رهنمای رودپشتی، فریدون، نیکومرام، هاشم(1400). الگوسازی تمایل به افشاگری تقلب های حسابداری مبتنی بر صفات شخصیتی، وضعیت اخلاقی و عدالت سازمانی درک شده. حسابداری مدیریت، 14(50): 29-44.
Agustina, L., Meyliana, M., & Hanny, H. )2022(. Constructing CSR student self-consciousness through university social responsibility implementation: evidence in Indonesia. Social Responsibility Journal. Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/SRJ-05-2020-0170
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 55, 179–211.
Ali, I., & Ali, M. (2016). University Students’ Perceptions of Social Responsibility Initiatives by Universities in Pakistan. Journal of Sustainable Development, 9(5), 130.
Amodu, N. (2018). Corporate Social Responsibility as Catalyst for Development: Prospects and Challenges in Nigeria. Developments in Corporate Governance and Responsibility, 207–228. doi:10.1108/s2043-0523201800000140
Appio, J., Passaúra Madruga, B., & Natalino Frizon, N. (2018). Corporate Social Responsibility: A Case Study Based on Archie Carroll’s Pyramidal Conception. Electronic Journal of Management & System, 12(3), 394-401.
Awidat, M., & Vladan, P. (2013). Earnings Management VS Financial Reporting Fraud – Key Features For Distinguishing. Economics and Organization, 10(1), 39-47.
Bozzolan, S., Fabrizi, M., Mallin, C. A., & Michelon, G. (2015). Corporate social responsibility and earnings quality: international evidence. The International Journal of Accounting, 50, 361–396.
Carpenter, T. D., & Reimers, J. L. (2005). Unethical and Fraudulent Financial Reporting: Applying the Theory of Planned Behavior. Journal of Business Ethics, 60(2), 115–129. doi:10.1007/s10551-004-7370-9.
Carroll, A. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate social performance. Academy of Management Review, 4, 497-505.
Carroll, A.B. (2016). Carroll’s pyramid of CSR: taking another look. Int J Corporate Soc Responsibility 1, 3. https://doi.org/10.1186/s40991-016-0004-6
Craft, J. L. ( 2013). A Review of the Empirical Ethical Decision-Making Literature: 2004–2011. Journal of Business Ethics, 117(2), 221–259.
Dammak, S., Mbarek, S., & Jmal, M. (2022). The Machiavellianism of Tunisian accountants and whistleblowing of fraudulent acts. Journal of Financial Reporting and Accounting, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JFRA-09-2021-0296
Erickson, M., Hanlon, M., & Maydew, E.L. (2006). Is There a Link between Executive Equity Incentives and Accounting Fraud? Journal of Accounting Research, 44(1), 113-143.
Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theoryand research. Boston: Addison-Wesley.
Forsyth, D. (1980). A taxonomy of ethical ideologies. Journal of Personality and Social Psychology, 39(1), 175–184.
Forsyth, D. R., Nye, J. L., & Kelley, K. (1988). Idealism, Relativism, and the Ethic of Caring. The Journal of Psychology, 122(3), 243–248.
Goel, S., & Gangolly, J. (2012). Beyond the numbers: mining the annual reports for hidden cues indicative of financial statement fraud. Intelligent Systems in Accounting, Finance, and Management, 19, 75-89. Retrieved from http://www.wileyonlinelibrary.comAccessed 03/02/2016.
Greenfield, A. C., Norman, C. S., & Wier, B. (2007). The Effect of Ethical Orientation and Professional Commitment on Earnings Management Behavior. Journal of Business Ethics, 83(3), 419–434.
Hamid, F., Hashim, H. A., & Salleh, Z. (2012). Motivation for Earnings Management among Auditors in Malaysia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 65, 239–246.
Harjoto, M. A. (2017). Corporate social responsibility and corporate fraud. Social Responsibility Journal, 13(4), 762–779.
Jamali, D., Safieddine, A. M., & Rabbath, M. (2008). Corporate Governance and Corporate Social Responsibility Synergies and Interrelationships. Corporate Governance: An International Review, 16(5), 443–459. doi:10.1111/j.1467-8683.2008. 00702.x
Jennings, M. M. (2006). The seven signs of ethical collapse. European Business Forum, 25: 32-38.
Johari, R. J., Mohd-Sanusi, Z. and Chong, V. K. (2017). Effects of Auditors’ Ethical Orientation and Self-Interest Independence Threat on the Mediating Role of Moral Intensity and Ethical Decision-Making Process. International Journal of Auditing, 21(1), 38–58.
Kim, J. (Sunny), Song, H. J., & Lee, C. K. (2016). Effects of corporate social responsibility and internal marketing on organizational commitment and turnover intentions. International Journal of Hospitality Management, 55, 25–32.
Kim, Y., Park, M. S., & Wier, B. (2012). Is earnings quality associated with corporate social responsibility? The Accounting Review, 87, 761–796.
Kish-Gephart, J., Harrison, D. A., & Trevin˜o, L. K. (2010). Bad apples, bad cases, and bad barrels: Meta-analytic evidence about sources of unethical decisions at work. Journal of Applied Psychology, 95(1), 1–31.
Leitão, J., & Silva, M. (2007). CSR and Social Marketing: What is the Desired Role for Universities in Fostering Public Policies? MPRA Paper 2954. University Library of Munich. Germany.
Liao, L., Chen, G., & Zheng, D. (2019). Corporate Social Responsibility and Financial Fraud: Evidence from China. Accounting and Finance. Accounting and Finance Association of Australia and New Zealand, 59(5), 3133-3169.
Liu, M. (2013). Effect of guanxi and ethical orientations on Chinese auditors’ ethical reasoning. Managerial Auditing Journal, 28(9), 815–837. doi:10.1108/maj-01-2013-0801 .
Madrakhimova. F. (2013). History of Development of Corporate Social Responsibility. Journal of Business and Economics, 4(6), 509-520.
Magner, N., Welker, R.B., & Campbell, T.L. (1996). Testing a model of cognitive budgetary participation processes in a latent variable structural equation’s framework. Accounting and Business Research, 27(1), 41-50.
Marsiglia, E., & Falautano, I. (2005). Corporate social responsibil-
ity and sustainability challenges for a Bancassurance Company.
The Geneva Papers, 30, 485–97.
Mastracchio, J.r., & Nicholas J. (2005). Teaching CPAs About Serving the Public Interest. CPA Journal,75,1, 6,8f.
Omar, N., Johari, Z., & Smith, M. (2017). Predicting fraudulent financial reporting using artificial neural network. Journal of Financial Crime, 24 (2), 362–387.
Ozcelik, H. (2020). An Analysis of Fraudulent Financial Reporting Using the Fraud Diamond Theory Perspective: An Empirical Study on the Manufacturing Sector Companies Listed on the Borsa Istanbul. Contemporary Issues in Audit Management and Forensic Accounting, 131–153.
Rezaee, Z., Crumbley, D. L., & Elmore, R. C. (2004). Forensic accounting education. Advances in Accounting Education: Teaching and Curriculum Innovations, 6, 193-231.
Saulsbury, M. D., Brown, U. J., Heyliger, S. O., & Beale, R. L. (2011). Effect of dispositional traits on pharmacy students’ attitude toward cheating, American Journal of Pharmaceutical Education, 75(4), 69.
Shaub, M. K., Finn, D. W., & Munter, P. (1993). The effects of auditors’ ethical orientation on commitment and ethical sensitivity. Behavioral Research in Accounting, 5, 145.
Terrero-De La Rosa, A., Santiago-Ortega, R., Medina-Rivera, Z., & Berrios-Lugo, J. (2017). Corporate Social Responsibility Practices and Programs as a Key Strategic Element in Organizational Performance. Corporate Social Responsibility and Corporate Governance, 223–247. doi:10.1108/s2043-052320170000011011
Uddin, N., & Gillett, P. R. (2002). The Effects of Moral Reasoning and Self-Monitoring on CFOIntentions to Report Fraudulently on Financial Statements. Journal of Business Ethics, 15–32.
Zabin, I. (2013). An Investigation of Practicing Carroll’s Pyramid of Corporate Social Responsibility in Developing Countries: an Example of Bangladesh Ready-made Garments, IOSR Journal of Business and Management, 12(4), 75-81.
Zhang, L., & Su, W. (2023). Corporate social responsibility, internal control, and firm financial performance. Frontiers in Psychology, 13. 977996. 10.3389/fpsyg.2022.977996.
Zimbelman, M. F., & Albrecht, C. C. (2012). Forensic Accounting. Canada: South-Western Cengage Learning.
Investigating of the relationship between ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting
Samaneh Refahi Bakhsh*1
Abstract
The increase in the number of frauds in the financial reporting system, which has been associated with huge impacts in recent decades, has caused a crisis in the accounting system to gain public trust. These big corporate scandals have focused attention on ethical issues and responsibility. Therefore, the purpose of this research is to investigate the effect of ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting. This research is applied and descriptive-correlational. The statistical population consists of master's and doctorate accounting students from all over the country, 230 of them were selected using the convenience sampling method. The research variables were measured using standard questionnaires. Finally, the collected data were analyzed using structural equations with the help of Lisrel software. The research findings show that the ethical characteristic of relativism has a positive and significant effect on fraudulent financial reporting. On the other hand, idealism has a direct and significant effect on the perceptions of corporate social responsibility. This is despite the fact that the perceptions of corporate social responsibility has a negative and significant effect on fraudulent financial reporting. The results of this study emphasize the impact of teaching ethical principles to enhance accounting students 'understanding of professional ethics and improve students' social responsibility in reducing the opportunistic behavior of fraudulent financial reporting.
Keywords: Ethical Orientation, Perceptions of Corporate Social Responsibility, Fraudulent Financial Reporting.
[1] Assistant Professor, Department of Accounting, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran. (corresponding. author). samaneh20ag@yahoo.com
