Investigating of the relationship between ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting

Investigating of the relationship between ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting

Subject Areas : Management Accounting

Samaneh Refahi Bakhsh ¹

1 - Assistant Professor, Department of Accounting, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran. (corresponding. author).

Received: 2023-09-09 Accepted : 2023-12-16 Published : 2025-01-13

Keywords: Ethical Orientation, Perceptions of Corporate Social Responsibility, Fraudulent Financial Reporting,

Abstract :

The increase in the number of frauds in the financial reporting system, which has been associated with huge impacts in recent decades, has caused a crisis in the accounting system to gain public trust. These big corporate scandals have focused attention on ethical issues and responsibility. Therefore, the purpose of this research is to investigate the effect of ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting. This research is applied and descriptive-correlational. The statistical population consists of master's and doctorate accounting students from all over the country, 230 of them were selected using the convenience sampling method. The research variables were measured using standard questionnaires. Finally, the collected data were analyzed using structural equations with the help of Lisrel software. The research findings show that the ethical characteristic of relativism has a positive and significant effect on fraudulent financial reporting. On the other hand, idealism has a direct and significant effect on the perceptions of corporate social responsibility. This is despite the fact that the perceptions of corporate social responsibility has a negative and significant effect on fraudulent financial reporting. The results of this study emphasize the impact of teaching ethical principles to enhance accounting students 'understanding of professional ethics and improve students' social responsibility in reducing the opportunistic behavior of fraudulent financial reporting.

Full-Text:



نشریـه علمـی حسابداري مدیریت دوره 17 / شماره 62 /  پاییز 1403 صفحه 116  تا 128

 

 

بررسی رابطه جهت­گیری اخلاقی و درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی با

گزارشگری مالی متقلبانه

 

سمانه رفاهی بخش*¹

 

تاريخ دريافت: 18/06/1402 تاريخ پذيرش: 25/09/1402

چکیده

افزایش شمار تقلب در سیستم گزارشگری مالی که طی دهه­های اخیر با تأثیرات عظیمی نیز همراه بوده، سیستم حسابداری را برای جلب اعتماد عموم دچار بحران کرده­است. این رسوایی­های بزرگ شرکتی توجه­ها را به مسائل اخلاقی و مسئولیت پذیری معطوف کرده است. لذا، هدف اين پژوهش بررسی چگونگی تاثیر جهت­گیری اخلاقی و درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی در بروز گزارشگری مالی متقلبانه مي­باشد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع توصیفی- همبستگی می­باشد. جامعه آماری را دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری حسابداری کل کشور تشکیل می­دهند که تعداد 230 نفر آن­ها با استفاده از روش نمونه­گيري دردسترس انتخاب شده­اند. سنجش متغیرهای پژوهش با استفاده از پرسش­نامه­های استاندارد صورت گرفت. در نهایت داده­های جمع­آوری شده با استفاده از معادلات ساختاري با كمك نرم افزار ليزرل مورد تحليل قرار گرفتند. يافته­هاي پژوهش نشان ­مي­دهد ويژگي اخلاقي نسبي­گرايي دارای تاثیر مثبت و معناداری بر گزارشگري مالي متقلبانه مي­باشد. از سویی دیگر ایده­آل­گرایی اخلاقی تاثیر مستقیم و معناداری بر درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی دارد. این در حالی است که درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی دارای تاثير معکوس و معناداری بر بروز گزارشگری مالی متقلبانه است. نتايج حاصل از اين پژوهش بر لزوم آموزش اصول اخلاقی به منظور ارتقای درک دانشجویان حسابداری از اخلاق حرفه­ای و بهبود مسئولیت­پذیری اجتماعی دانشجویان در راستای کاهش رفتارهای فرصت­طلبانه گزارشگری مالی متقلبانه تاکید می­کند.

  

واژگان كليدي: جهت­گیری اخلاقی، درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی، گزارشگري مالي متقلبانه.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  استادیار گروه حسابداری، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. (نویسنده مسئول)  [e-mail] 

1-مقدمه

افزایش صورت­های مالی متقلبانه طی دهه­های اخیر و تأثیرات عظیم آن­ها بر سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و عموم مردم (عمر و همکاران، 2017)، منجر به بحران اعتماد در این حرفه شده­است (رضایی و همکاران،2004). چراکه صورت­های مالی که واقعیت­های شرکت را پنهان می­کنند، خسران زیادی را برای ذینفعان آن فراهم می­آورند (زیمبلمن و آلبرچت، 2012) و دنبال آن اعتماد عموم به قابلیت اتکای گزارش­های مالی را نیز از بین می­برند (عمر و همکاران، 2017). تقلب در گزارشگری مالی یک مسئله بسیار مهم در حوزه اخلاق است که تبدیل به یک دغدغه برای حرفه و همچنین یک مسئله مهم برای جامعه شده­ است. چراکه حتی با وجود رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری، اگر نیت یک تصمیم حسابداری گمراه کردن افراد ذینفع باشد این تصمیم امری غیر اخلاقی تلقی می­شود (عباس زاده و همکاران، 1390).در نتیجه ورشکستگی و رسوایی­ شرکت­های بزرگی مثل انرون موضوع گزارشگری مالی متقلبانه و رفتارهای غیر اخلاقی، نظر پژوهشگران در سایر حوزه­­ها، همچون روان شناسی را نیز به خود جلب کرده است و تحقیقات مختلفی توسط این محققین صورت گرفته تا مفهوم تقلب و زمینه­های ارتکاب آن را مورد بررسی قرار دهند. برخی محققین منطبق بر تئوری­های روانشناسی اجتماعی، ازجمله رفتار برنامه ریزی شده، تمایل مدیران برای ارتکاب به تقلب در گزارشگری مالی را مورد بررسی قرار دادند (کارپنتر و ریمرز، 2005). با توجه به اینکه این نظریه، تمایلات رفتاری را به سه عامل نگرش نسبت به رفتار، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتار ادراک شده وابسته می­کند (آجزن، 1991)،  آن­ها به این نتیجه رسیدند که این تئوری می­تواند در توضیح و پیش بینی تصمیمات اخلاقی یا غیراخلاقی مدیران کمک کند. هر چه یک فرد انجام یک رفتار خاص را مطلوب‌تر ارزیابی کند، احتمال بیشتری دارد که قصد انجام آن رفتار را داشته باشد (فیشبین و آجزن، 1975)؛ بنابراین نگرش­ها نسبت به رفتارهای مختلف سهم قابل توجهی در پیش بینی نیات دارند (آجزن، 1991). در این میان جهت­گیری اخلاقی که به عنوان مسیری براي اندازه­گيري رفتار اخلاقي معرفی شده است و طبق یافته­های محققین نقش مهمی در قضاوت‌های اخلاقی و تمایلات رفتاری دارد (لیو، 2013)؛ دربرگیرنده چارچوب باورها، نگرش‌ها و ارزش‌های فردی است، که بر توانایی حسابداران برای تشخیص یک مسئله اخلاقی تأثیر می‌گذارد (شاب و همکاران، 1993).فورسایت (1980) جهت­گیری اخلاقی را به عنوان زنجیره­ای توصیف کرد که یک سمت آن نسبیت­گرایی و سمت دیگر آن ایده­آل گرایی است. یافته­های مطالعات نشان می­دهد افراد با سطح بالای ایده آل گرایی، کمتر احتمال دارد که انتخاب های غیراخلاقی داشته باشند (کیش گفارت و همکاران، 2010) و نگرش منفی نسبت به تقلب دارند (سولزبری و همکاران، 2011). در مقابل در افراد با نسبی گرایی بالا احتمال انتخاب­های غیراخلاقی بیشتر است (کیش گفارت و همکاران، 2010). نتایج یک بررسی در زمینه تاثیر اخلاقیات بر تصمیم­گیری هم حاکی از این بود در افرادی با گرایش ایده­آل­گرایی اخلاقی احتمال ارتکاب به رفتارهای مدیریت سود کاهش می­یابد (گرین فیلد و همکاران،2007).

از سویی دیگر، این رسوایی­ها و شکست­های بزرگ شرکتی توجه­ها را به موضوع مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی هم معطوف کرده است (مارسیگلیا و فالاوتانو، 2005). شرکت­ها فراتر از مسئولیت های اقتصادی و قانونی، دارای مسئولیت های اخلاقی و اختیاری هم هستند (کارول، 1979) و موظفند منافع اجتماعی را در نظر بگیرند، زیرا این جامعه است که به شرکت‌ها برای انجام فعالیت­های تجاری خود، مشروعیت و قدرت می‌دهد (هرجوتو،2017). جنینگز ( 2006) نشان داد که سقوط اخلاقی در شرکت­ها به دلیل فرهنگی است که به دستیابی هرچه بیشتر سود متمرکز است. در حقیقت امروزه صرف حداکثر سازی سود خالص زیر سوال رفته است و ظهور انتظارات جدید باعث شده که سایر جنبه­های عملکرد شرکت در کنار نتایج مالی مورد بررسی قرار گیرد (جمالی و همکاران و 2008). طبق استدلال برخی از محققین شرکت­هایی که منابع قابل توجهی را در اجرای مسئولیت­پذیری اجتماعی صرف می­کنند، تمایل بیشتری به ارائه اطلاعات مالی شفاف دارند که این امر احتمال دستکاری در سود را کاهش می­دهد (بوزولان و همکاران، 2015؛ کیم و همکاران، 2012). 

با توجه به اینکه در سال­های اخیر در کشور شاهد انواع مختلف تقلب در حوزه­ی مالی بوده­ایم. این مهم، هنوز به عنوان یکی از نگرانی­های حرفه می­باشد. موضوعات مربوط به گزارشگری مالی متقلبانه برای جامعه علمی و حرفه­ای کشور به عنوان یک موضوع مورد بحث می­باشد. از دیدگاه جامعه شناسی موضوع تقلب در کشور ریشه در اخلاقیات دارد و با موضوعاتی مانند مسئولیت­پذیری و پاسخ­گویی اجتماعی مرتبط است. این مسئله بعد از تشکیل جامعه حسابداران رسمی و همچنین بروز تقلب و فساد در حوزه­های مالی و نیز با گسترش و رشد شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و نیاز به سرمایه­گذاری خارجی، اهمیت خاصی به خود گرفته­است. عدم مدیریت سود در گزارشگری مالی با ارائه یک تصویر مثبت و قابل اطمینان، می­تواند به جذب سرمایه­گذاران برای سرمایه­گذاری در یک کشور کمک به سزایی کند؛ که در نهایت منجر به یک اقتصاد موفق و قوی می­شود (حمید و همکاران، 2012). درحقیقت آگاهی نسبت به مصادیق فساد، نظیر تقلب می­تواند افشا و شفافیت اطلاعات در گزارشگری مالی را افزایش دهد. 

در این پژوهش سعی بر آن است تا موضوع اخلاق، مسئولیت اجتماعی و گزارشگری متقلبانه در میان دانشجویان حسابداری مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مورد بررسی قرار گیرد. علت بررسی این مسئله میان دانشجویان حسابداری این است که به عقیده بسیاری از محققین آگاهی اخلاقی باید در برنامه درسی حسابداری در دانشگاه­ها، قبل از ورود دانشجویان به حرفه، گنجانده ­شود (­مسراچیو، 2005). همچنین باید توجه داشت که در حوزه مسئولیت اجتماعی نیز تلاش­ها، فعالیت­ها و سیاست­گذارای­ها، به شرکت­ها محدود نمی­شود؛ بلکه انجام این امر توسط موسسات آموزش عالی به عنوان توسعه دهنده­های منابع انسانی و کارفرمایان آتی پذیرفته شده است (لیتو و همکاران، 2007) و دانشگاه­ها می­توانند نقش کلیدی در اتخاذ و یا ارتقای این فعالیت­ها ایفا کنند. از این رو، در این پژوهش محقق به دنبال پاسخ به آن است که تا چه اندازه گزارشگری مالی متقلبانه متاثر از جهت­گیری اخلاقی و درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی است. این نتایج علاوه بر اینکه می­تواند موجب بسط مبانی نظری در حوزه گزارشگری مالی متقلبانه شود؛ اطلاعات سودمندی در رابطه با گزارشگری مالی متقلبانه در اختیار مسئولین آموزش عالی و دست­اندركاران این حرفه قرار می­دهد. 

2-مبانی نظری و پیشینه پژوهش 

§       گزارشگری مالی متقلبانه

تقلب در گزارشگری مالی، یکی از انواع تقلب­ها است که به عنوان تقلب رده مدیریتی نیز شناخته می­شود (جول و همکاران، 2012) تلاش­های بسیاری در زمینه ارائه یک چارچوب، برای متمایز کردن رفتار مدیریت سود از گزارشگری مالی متقلبانه، صورت گرفته است. اما تا کنون هیچ یک از این تلاش­ها نتوانسته چارچوبی ارائه دهد که مورد توافق عموم باشد. مرز باریکی بین مدیریت سود و تقلب وجود دارد. بسیاری از محققین معتقدند که مدیریت سود بر خلاف تقلب، می­تواند در چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری و قوانین شرکتی صورت ­گیرد (اریکسون و همکاران، 2006). با این وجود هر دو موضوع اهداف مشابهی دارند و تأثیر مشابهی نیز بر گزارشگری مالی می­گذارند. از سویی دیگر، تعیین اینکه آیا برخی از اقدامات صورت گرفته در خصوص مدیریت سود، از حدود قانونی عبور کرده و به تقلب مالی تبدیل شده است، همیشه راحت نیست (آویدات و ولادان، 2013). به طور کلی از آنجایی که تقلب شامل اعمال غیرقانونی عمدی است که با هدف به دست آوردن مزیت ناعادلانه از طریق فریب دادن دیگران انجام می­شود؛ گزارشگری مالی متقلبانه شامل تحریف عمدی یا حذف حقایق با اهمیتی است که بر وضعیت مالی شرکت­ها تأثیر می­گذارد (جول و همکاران، 2012) و هدف آن فریب استفاده­کنندگان از صورت­های مالی است. تقلب در گزارش­های مالی به کاهش کیفیت اطلاعات حسابداری می­انجامد که در نهایت، این امر منجر به از بین رفتن اعتماد سرمایه گذاران می­شود (اوزچلیک، 2020). بنابراین مبارزه با اقدامات متقلبانه برای افزایش کیفیت گزارشگری مالی نیازمند به شناسایی و درک عوامل موثر در بروز چنین اقداماتی است. 

§       جهت گیری اخلاقی

فورسايت (1980) معتقد است افراد در زمينه اخلاقيات مواضع خاصي اتخاذ مي­كنند و اين مواضع بر قضاوت­هاي آنان تاثير مي­­گذارد. مدل او كه بر مبناي پرسشنامه جهت­گيري اخلاقي است، بجاي تاكيد بر رشد اخلاقي فرد بيشتر بر مقياسي كامل از لحاظ روانسنجي براي اندازه­گيري رفتار اخلاقي تاكيد مي­كند و جهت­گیری اخلاقی را مسیری برای اندازه­گیری رفتار اخلاقی ارائه می­دهد. وی پرسشنامه موقعیت اخلاقی  را برای اندازه گیری میزان ایده آل گرایی و نسبی­گرایی افراد ایجاد کرد. ایده­آل­گرایی و نسبی­گرایی دو بعد جهت­گیری اخلاقی هستند. ايده­آل­گرايي بر جنبه رفاه انساني در تصميم­گيري تاكيد مي­كند و افراد ايده­آل­گرا معتقد هستند كه هميشه مي­توان از آسيب رساندن به ديگران جلوگيري كرد (فورسایت، 1988). به عبارتی ايده­آل­گراها ترجيح مي­دهند تصميمي را كه باعث آسيب ديگري مي­شود را اتخاذ ننمايند. در مقابل نسبي­گرايي به معناي ميزان اهميتي است كه فرد به دسته­اي از قوانين و استانداردهاي كلي مي­دهد. افراد بسيار نسبي­گرا مجموعه قوانين مرتبط به اعتقادات اخلاقي را رد كرده و نوعاً معتقد هستند كه شرايط، اخلاقي بودن تصميم را تعيين مي­كنند.

§       مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت­ها

به عقیده برخی همچون مدرخیموا (2013) هاوارد بوئن اولین کسی بود که در سال 1953 در اثرخود با عنوان " مسئولیت اجتماعی تجار" از عبارت "مسئولیت اجتماعی شرکتی" استفاده کرد. به عقیده محققینی دیگر هم این مفهوم در دهه 1970، زمانی که فعالان محیط زیست، مدافعان حقوق مصرف کننده، انجمن­های حقوق بشر و نمایندگان رسانه­ها خواستار پاسخگویی اجتماعی شرکت­ها بودند، به طور جدی پدیدار شد (علی و همکاران، 2016). در دهه­های اخیر، مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR)  به عنوان یک مفهوم، کانون بحث­ها و تحقیقات بسیاری بوده و اهمیت آن هم از نظر آکادمیک و هم از نظر تجاری افزایش یافته است. در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت­ها تعاریف مختلفی وجود دارد. شورای جهانی کسب و کار برای توسعه پایدار(2005) مسئولیت اجتماعی شرکتی را به عنوان تعهد کسب و کار برای کمک به توسعه اقتصادی و پایدار، همکاری با کارکنان، خانواده­های آنها، جامعه محلی و در نهایت کل جامعه، برای بهبود کیفیت زندگی­شان تعریف می­کند (تررو دلاروزا و همکاران، 2017). مسئولیت اجتماعی شرکتی  را می­توان به عنوان مجموعه­ای جامع از سیاست­ها، شیوه­ها و برنامه­هایی درنظر گرفت که در عملیات تجاری و فرآیندهای تصمیم­گیری در سراسر شرکت ادغام شده و شامل مسئولیت اقدامات فعلی و گذشته و همچنین توجه کافی به اثرات آتی آن­ها می­باشد (زبین، 2013).

با وجود رویکردهای متفاوتی که در مورد مسئولیت­های اجتماعی شرکت­ها وجود دارد، بررسی ادبیات مربوطه نشان می­دهد که تحلیل مفهومی مسئولیت اجتماعی شرکتی کارول (1979)، مورد پذیرش عمومی و گسترده قرار گرفته است (آنودو، 2018). کارول توضیح داد که مسئولیت اجتماعی شرکتی شامل انتظارات اقتصادی، قانونی، اخلاقی و اختیاری است که جامعه از سازمان­ها در یک مقطع زمانی معین دارد (کارول، 1991). مسئولیت اقتصادی لایه پایه­ای هرم CSR کارول و شامل سودآوری است. انگیزه اولیه سازمان‌های تجاری، تولید کالاها و ارائه خدمات به جامعه با قیمت مناسب و کسب سود در این فرآیند است. این سود برای بقا و رشد کسب و کار ضروری است (کارول، 2016). لایه دوم هرم مسئولیت­پذیری اجتماعی، مسئولیت­ قانونی است که سازمان­ها را ملزم می­کند در چارچوب قوانین و مقررات اعلام شده و به عبارتی مطابق با قوانین محلی و ایالتی فعالیت کنند. شرکت­ها با مسئولیت قانونی "قرارداد اجتماعی" که بین واحد تجاری و جامعه می­باشد را انجام می­دهند (کارول، 1991).  قوانین ضروری­اند اما کافی نیستند.  مسئولیت اخلاقی، جنبه‌هایی فراتر از قانونمندی را در بر می‌گیرد که شامل مواردی است که کل جامعه آن را منصفانه و صادقانه می‌دانند (آپیو و همکاران، 2018). جامعه از کسب و کارها انتظار دارد که به شیوه­ای اخلاقی عمل کنند. در نهایت مسئولیت اختیاری که منعکس کننده انتظارات جامعه از شرکت­ها برای مشارکت فعالانه در اقدامات یا برنامه­هایی است که به ارتقاء رفاه اجتماعی می­انجامد (کارول، 1991).

با توجه به موارد ذکر شده و بر اساس از مطالعات قبلی، نحوه تصمیم­گیری یک فرد در مواجهه با دوراهی­های اخلاقی تحت تأثیر جهت­گیری اخلاقی او قرار می­گیرد. گزارشگری مالی متقلبانه هم یک عمل غیر اخلاقی محسوب می­شود و طبق بررسی­ها در افراد با سطح نسبی­گرایی بالا شاهد تصمیم­گیری­های غیر اخلاقی هستیم (جوهری و همکاران، 2017).  از سویی دیگر تصمیم­گیری در زمینه رعایت ابعاد مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی هم در برگیرنده ضوابط رفتاری و اخلاقی می­باشد. بنابراین در شرکت­هایی با مسئولیت­پذیری اجتماعی بالا احتمال تقلب کاهش می­یابد (هرجوتو، 2017).

§       پیشینه پژوهش­ 

کرافت (2013) به بررسی تأثیر ایدئولوژی اخلاقی افراد در قضاوت و تصمیم­گیری افراد پرداخت. یافته­ها نشان می­دهد که آرمان­گرایی منجر به رفتار اخلاقی و نسبی­گرايي منجر به رفتار غیراخلاقی مي­شود. 

کیم و همکاران (2016) در بخشی از پژوهش خود اثرات چهار جنبه مسئولیت­پذیری اجتماعی(مسئولیت اقتصادی، قانونی، اخلاقی و اختیاری) را بر تعهد سازمانی کارکنان مورد بررسی قرار دادند. بررسی داده­های جمع­آوری شده از 310 کارمند نشان داد، درک کارکنان از مسئولیت­پذیری اجتماعی با تعهد سازمانی رابطه مستقیم و مثبت دارد.

جوهری و همکاران (2017) هم در بخشی از پژوهش خود نشان دادند که در حسابرسانی با سطح نسبی­گرایی بالا شاهد تصمیم­گیری­های نامناسب و غیر اخلاقی بودند.

هرجوتو (2017) به بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت­ها و تقلب پرداخت. نتایج حاکی از آن بود که در شرکت­هایی با مسئولیت­پذیری اجتماعی بالا احتمال تقلب در آن­ها پایین است. 

لیائو و همکاران (2019) در بررسی تاثیر مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکت­ها بر تقلب مالی، به این نتیجه رسیدند که در شرکت­هایی با سطح مسئولیت­پذیری اجتماعی بالا، احتمال ارتکاب به تقلب کاهش می­یابد.

داماک و همکاران (2022) مطالعه­ای با هدف بررسی تأثیر رفتار ماکیاولیستی و قضاوت‌های اخلاقی حسابداران بر قصد آن‌ها برای گزارش اعمال متقلبانه انجام دادند. نتایج تجزیه و تحلیل داده­ها جمع­آوری شده از 201 حسابدار حرفه­ای تونسی با استفاده از روش معادلات ساختاری،  حاکی از حمایت قضاوت‌های اخلاقی از تمایل به هشداردهی است. با این حال، این رابطه تحت تأثیر رفتار ماکیاولیستی است که افشاگری را به حداقل می­رساند.

با توجه به اینکه مطالعات متعدد نشان دادند که دانشگاه‌ها نقش مهمی در ارتقای درک و آگاهی عمومی از پایداری دارند. آگوستینا و همکاران(2022) مطالعه­ای را با هدف تحلیل چگونگی تأثیر مسئولیت اجتماعی دانشگاه بر مسئولیت اجتماعی شرکتی و خودآگاهی دانشجویان انجام دادند. 704 دانشجوی دوره کارشناسی حسابداری را از هشت دانشگاه مختلف در اندونزی برای محک زدن مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی مورد بررسی قرار دادند. آن­ها نشان دادند شواهدی وجود دارد که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌هایی با اجرای مسئولیت‌های اجتماعی دانشگاهی بالا نسبت به سایرین، مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی بهتری دارند. 

ژانگ و سو (2023) اثر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی را بر کنترل داخلی و عملکرد مالی شرکت با ساخت یک مدل رگرسیونی بررسی کردند. نتایج نشان داد که بین مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی و عملکرد مالی واحدها رابطه مثبتی وجود دارد. بنابراین، تحقق CSR به طور موثر عملکرد مالی شرکت را بهبود می­بخشد.

صادقیان وهمکاران (1398) پژوهشی را با هدف شناخت ارتباط ویژگی شخصیتی ماکیاولیسم و جهت­گیری اخلاقی در بروز گزارشگری مالی متقلبانه انجام دادند. یافته­ها با فرض دستکاری با اهمیت و کم اهمیت در سود، نشان داد ایده­آل­گرایی تأثیر معناداری بر گزارشگری مالی متقلبانه ندارد اما تأثیر نسبی گرایی بر تمایل به گزارشگری مالی متقلبانه، تنها با فرض دستکاری با اهمیت در سود، معکوس و معنادار است. 

اسدیان اوغانی و همکاران (1398) نشان دادند حسابرسان با درجه نسبی­گرایی بالا در مقایسه با حسابرسان ایده­آل­گرا نسبت به معضلات اخلاقی حساسیت و شدت اخلاقی پایین­تری دارند و قضاوت­های خود را بر اساس شرایط می­گیرند.

بهشت آیین و همکاران (1398) تأثیر ابعاد مسئولیت اجتماعی را بر احتمال بروز تقلب در شهرداری شیرازمورد بررسی قرار دادند. یافته­های پژوهش نشان داد تاثیرابعاد مسئولیت­پذیری اجتماعی بر احتمال بروز تقلب مثبت و معنی دار است.

بر طبق یافته­های حاجی محمدلو و حاجیها (1399) جو اخلاقی خود خواهانه، دلسوزانه و نظام مند اثر مستقیم و معناداری بر حمایت حسابداران از ضوابط اخلاقی و مسئولیت اجتماعی دارد.

کدخدایی الیادرانی و بنی مهد (1400) در پژوهش خود رابطه میان جهت گیری ارزشی، عواطف مثبت و درک از انصاف را با تمایل حسابرسان داخلی به گزارشگری تقلب مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که جهت گیری ارزشی با تمایل حسابرسان داخلی مادی گرا به گزارش تقلب  رابطه ای مثبت معنی­دار دارد. همچنین عواطف مثبت و انصاف هم، رابطه­ای معنی­دار و مثبت با گزارشگری تقلب  دارد.

نژاد تولمی و همکاران (1400) در بخشی از پژوهش خود نشان دادند که وضعیت­های اخلاقی(ایده ال­گرایی و نسبی­گرایی) بر تمایل به افشاگری هر تقلب اثر دارد.

رفاهی بخش (1401) در پژوهش خود رابطه میان جهت­گیری اخلاقی با جامعه­پذیری حرفه­­ای را مورد بررسی قرار داد. باتوجه به اینکه جامعه­پذیری حرفه­ای منعکس کننده یادگیری اجتماعی هنجارها و رفتار مربوط به حرفه است و ارزش­ها و هنجارهای حرفه­ای هم مکانیسم­هایی هستند که صرف نظر از نوع حرفه، سازمان و کارفرما بر رفتار افراد و حفظ استانداردها تاثیر می­گذارد؛ نتایج این پژوهش تایید کرد ایده­آل­ گرایی اخلاقی به صورت مثبت و معنی­دار و نسبی­ گرایی اخلاقی به صورت منفی و معنی­دار بر جامعه ­پذیری حرفه­ای تاثیر می­گذارد. 

 3- فرضیه­های پژوهش

منطبق با مبانی نظری و پیشینه پژوهش، فرضیه­های پژوهش به شکل زیر نوشته می­شود:

فرضیه اول:  ایده­آل­گرایی اخلاقی بر درک مسئولیت پذیری اجتماعی تأثیر مثبت و معنی­داری دارد
فرضیه دوم:  نسبی­گرایی اخلاقی بر درک مسئولیت پذیری اجتماعی تأثیر منفی و معنی­داری دارد. 

فرضیه سوم: ایده­آل­گرایی اخلاقی بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر منفی و معنی­داری دارد.
فرضیه چهارم:  نسبی­گرایی اخلاقی بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر مثبت و معنی­داری دارد. 

فرضیه پنجم:  درک مسئولیت­پذیری اجتماعی بر گزارشگری مالی متقلبانه تأثیر منفی و معنی­داری دارد.

4-روش شناسی پژوهش

این پژوهش با توجه به ماهیت آن، از نوع پژوهش­های کاربردی به شمار می­رود. از نظر روش نیز در زمره پژوهش­های توصیفی - همبستگی می­باشد. جامعه آماری در این پژوهش، دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری حسابداری کل کشور در سال 1401 می­باشد. برای انتخاب نمونه آماری از روش نمونه­گيري دردسترس استفاده گردید. با توجه به اينكه ابزار­ جمع­آوري داده­ها و اندازه­گيري متغيرها در اين پژوهش پرسشنامه­های استاندارد می­باشد؛ حجم نمونه  بر اساس اصول تعيين حجم نمونه در تحليل رگرسيون چند متغيري، بين 5 تا 15 پاسخ­دهنده برای هر سوال تعيين می­شود (رامین­مهر و همکاران، 1394). پرسش­نامه داراي 45 گویه مي­باشد. در نهایت براي اندازه­گيري و سنجش متغيرهاي مورد نظر داده­های 230 پرسشنامه قابل استفاده مورد ارزيابي قرار گرفت.

برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامه­های زیر بهره گرفته شد. برای اندازه­گیری «جهت­گیری اخلاقی» از پرسشنامه­ فورسایت (1980) با 20 سوال در طیف لیکرت 9 گزینه­ای استفاده گردید. 10 سوال اول پرسش­نامه مذکور برای اندازه­گیری ایده­آل­گرایی و 10 سوال دوم برای اندازه­گیری درجه نسبی­گرایی می­باشد. متغیر «درک مسئولیت پذیری اجتماعی» از طریق پرسشنامه کارول (1991) با 20 سوال در طیف ليكرت 5 گزينه­اي، درک دانشجویان از مسئولیت­پذیری اجتماعی را از چهار بعد مسئولیت­های اقتصادی، مسئولیت­های قانونی، مسئولیت­های اخلاقی و مسئولیت­های اختیاری مورد اندازه­گیری قرار می­دهد. از طریق پرسش­نامه یودین و گیلت  هممتغیر «گزارشگری مالی متقلبانه­» اندازه­گیری شده است. این پرسشنامه شامل 5 سناریو می­باشد که با هدف ایجاد نتایج قابل تعمیم و کاهش نتایج حاصل از مطالعه یک نوع خاص از گزارشگری­مالی متقلبانه استفاده شده­است. پاسخ­دهندگان ميزان موافقت يا مخالفت خود را با هر یک از این سناریوها بامقياس ليكرت 7 گزينه­اي مشخص مي­نمايند. هر سه پرسشنامه­ استاندارد بوده و در پژوهش های قبلی مورد استفاده قرارگرفته­اند؛ لذا از روایی محتوا برخوردار می­باشند.

در اين پژوهش، براي تحليل داده­هاي بدست آمده از نمونه­ها و آزمون فرضیه­های پژوهش، مدل معادلات ساختاري به کار گرفته شده­است. براي انجام اين تحليل­ها از نرم­افزار آماري لیزرل استفاده شده­است.

5-یافته­های پژوهش

شاخص­های توصیفی متغیرهای پژوهش شامل میانگین، میانه، انحراف معیار، حداقل و حداکثر در جدول شماره (1) ارائه شده است.

با توجه به اینکه مقدار میانگین ایده­آل­گرایی اخلاقی و درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی، بالاتر از میانگین پاسخ­های پرسشنامه است؛ بنابراین می­توان اظهار داشت که ایده­آل گرایی اخلاقی و درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی در میان نمونه مورد مطالعه، بالا است.

 

جدول 1: آمار توصیفی

شرح	ایده آل گرایی	نسبی گرایی	درک مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی	گزارشگری مالی متقلبانه
میانگین	46/7	05/5	96/3	61/3
میانه	70/7	5	95/3	80/3
انحراف معیار	11/1	58/1	45/0	56/1
کمینه	60/2	70/1	70/2	1
بیشینه	9	70/8	5	80/6

 

همچنین اطلاعات جمعیت شناختی اعضای نمونه آماری نشان می­دهد که 122 نفر(حدود 53 درصد) از مشارکت­کنندگان مرد و 108 نفر(حدود 47 درصد) زن می­باشند. از نظر سنی، بیشتر پاسخ­دهندگان بین 30 تا 40 سال سن داشتند. همچنین 181 نفر(حدود 79 درصد) دارای مدرک کارشناسی ارشد و مابقی مدرک دکتری دارند.

§       نتایج تحلیل عاملی تاییدی متغیرهای پژوهش

در تجزيه تحليل استنباطي، پيش از آزمون فرضيه­ها مي­بايست با استفاده از آزمون تحليل عاملي تاييدي، روايي و پایایی متغیرهای پژوهش را مورد آزمون قرار دهيم. برای اندازه­گیری روایی همگرا از روش تحلیل عاملی تاییدی و برای پایایی هم از روشی تحت عنوان پایایی سازه (پایایی ترکیبی(CR))، استفاده شده است. نتایج تحلیل عاملی نهایی متغیرهای پژوهش، بعد حذف سوالات با سنجه­های ضعیف­تر و انجام مجددا آزمون، نشان می­دهد که بار عاملی تمام سوالات باقی مانده برای هر متغیر بیشتر از 4/0 و معنی­دار می­باشد. از طرفی مقدار میانگین واریانس استخراج شده (AVE)، که به عقیده برخی از پژوهش گران باید بالاتر از 4/0 باشد (مگنر و همکاران، 1996)، هم مورد تایید است. در نهایت بر اساس بالا بودن مقدار پایایی ترکیبی از مقدار 7/0  می­توان ادعا نمود که ابزار پژوهش قابلیت اعتماد دارد.

§       نتایج آزمون فرضیه­های پژوهش

 در ادامه فرضیه­های پژوهش مورد آزمون قرار گرفت. برای آزمون فرضیه پژوهش از روش معادلات ساختاری استفاده شده­است. در آزمون فرضیه­ها، ضریب مسیر بیانگر میزان تاثیر و آماره T-Value مربوط به آن ضریب مسیر، بیانگر معنی­داری آن است. معادلات ساختاری به منظور آزمون مدل پژوهش، در حالت استاندارد و معنی­داری در نمودار1 نشان داده شده است.

 

 

نمودار1- نتیجه آزمون فرضیه­های پژوهش در حالت استاندارد و معنی­داری

 

نتایج آزمون فرضیه­ها نشان می­دهد تاثیر مثبت (73/0) ایده­آل­گرایی اخلاقی بر درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی به دلیل آماره T-Value بزرگتر از 96/1 معنی­دار است. به عبارتی هرچه سطح ایده­آل­گرایی اخلاقی بالاتر رود، درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی نیز افزایش می­یابد. اما تاثیر منفی نسبی­گرایی اخلاقی بر درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی به دلیل اینکه مقدار T-Value آن برابر با (22/0-) می­باشد؛ معنی­دار نیست. در مورد تاثیر جهت­گیری اخلاقی بر گزارشگری متقلبانه طبق نتایج تحلیل آماری، سطح بالای نسبی­گرایی اخلاقی تاثیر مثبت و معنی­دار بر بروز گزارشگری مالی متقلبانه دارد. این درحالی است که تاثیر منفی ایده­آل­گرایی اخلاقی بر گزارشگری مالی متقلبانه، به دلیل بزرگتر بودن T-Value آن از مقدار 96/1- نشان دهنده عدم معنی­دار بودن این تاثیر می­باشد. در نهایت نتایج نشان می­دهد افزایش درک مسئولیت ­پذیری اجتماعی شرکتی تاثیر منفی و معنی­داری بر گزارشگری مالی متقلبانه دارد. 

6-نتیجه­گیری و بحث

در این پژوهش تاثیر جهت­گیری اخلاقی بر مسئولیت­پذیری اجتماعی و در نهایت بر گزارشگری مالی متقلبانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل آماری داده­ها، فرضیه­های اول، چهارم و پنجم را به صورت زیر تایید کرد.

مطابق با مباني تئوريك، ایده­آل­گرایی منجر به رفتار اخلاقی و نسبی­گرايي منجر به رفتار غیر اخلاقی مي­شود. بنابر يافته­هاي پژوهش حاضر کسب امتیاز بیشتر در مولفه نسبي­گرايي با احتمال بیشتری منجربه گزارشگری مالی متقلبانه می­شود. با توجه به اینکه گزارشگری مالی متقلبانه یک عمل غیر اخلاقی محسوب می­شود، می­توان یافته پژوهش حاضر را منطبق با مبانی نظری و مشابه یافته­های پژوهش­های پیشین همچون کرافت (2013) و جوهری و همکاران(2017) قلمداد کرد که نشان دادند جهت­گیری اخلاقی بر روند تصمیم­گیری اخلاقی تاثیرگذار است. موضوع دیگر درک مسئولیت­­پذیری اجتماعی شرکتی است، که به عنوان مسئولیتی فراتر از ملاحظات اقتصادی تعریف می­شود. از آنجاییکه ايده­آل­گراها ترجيح مي­دهند تصميمي را كه باعث آسيب ديگري مي­شود را اتخاذ ننمايند؛ نتایج نشان می­دهد اخلاق توجه افراد را به درک و رعایت جنبه­های مختلف مسئولیت اجتماعی جلب می­كند و در افراد با ایده­آل­گرایی اخلاقی بالا شاهد درک مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی بالایی نیز هستیم. در نهایت تاثیر منفی و معنی­دار درک مسئولیت ­پذیری اجتماعی شرکتی بر گزارشگری مالی متقلبانه، حاکی از آن است که مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکت­ها برای جلوگیری از بروز تقلب در سازمان­ها امری ضروری می­باشد. این نتیجه منطبق با مبانی نظری و پژوهش­های پیشین همچون لیائو (2019) می­باشد. در حقیقت سطح بالای ارزش­های اخلاقی مدیران که منعکس کننده مسئولیت­پذیری اجتماعی بالای آنهاست، به احتمال زیاد انجام رفتارهای فریبکاری و نیز شدت تقلب را کمتر می­کند. مطابق با يافته­هاي پژوهش حاضر، جامعه نمونه از نگرش خود در قضاوت­هاي حرفه­اي استفاده مي­نمايند كه اين مورد بايد مورد توجه مسئولین آموزش عالی و دست­اندركاران حرفه حسابداری قرار گیرد و نسبت به آموزش اصول اخلاقی در دوران تحصیل اهتمام بیشتری داشته باشند. از سویی دیگر با توجه به تاثیر معکوس و معنادار مسئولیت­پذیری اجتماعی شرکتی بر گزارشگری مالی متقلبانه که تحت تاثیر ویژگی­های اخلاقی افراد نیز است؛ پیشنهاد می­شود سیستم آموزشی بهبود درک و پایبندی به مسئولیت­پذیری اجتماعی را در برنامه­های آموزشی مورد توجه قرار دهد و همچنین به منظور کاهش رفتارهای فرصت­طلبانه در گزارشگری مالی، نظارت کافی توسط سیاست­گذاران و قانون­گذاران از جمله مجامع عمومی صاحبان سهام شرکت­ها، بر رفتار مدیران شرکت­ها در انجام مسئولیت­های اجتماعی خود، در راستای کاهش تقلب، اعمال گردد.

7- فهرست منابع

اسدیان اوغانی، اصغر، حاجیها، زهره، رویایی، رمضانعلی، وکیلی فرد، حمیدرضا (۱۳۹۸). تحلیل رابطه جهت­گیری­های اخلاقی با شدت و حساسیت اخلاقی. اخلاق در علوم و فنّاوری، 14(3): ۱۳۷-۱۴۱.

بهشت آیین، مهدی، عطایی، احمد، اسمعیلی، حلیمه (1399). بررسی تأثیر ابعاد مسئولیت‏ پذیری اجتماعی بر احتمال بروز تقلب شهرداری شیراز. فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(15):163-176.

حاجی محمدلو، بهاره، حاجیها، زهره (1399). ارتباط بین جو اخلاقی، مسئولیت پذیری اجتماعی و مدیریت سود. اخلاق در علوم و فناوری، 15(2): 100-107.

رامین­مهر، حمید، چارستاد، پروانه (1394). روش تحقیق کمی با کاربرد مدل سازی معادلات ساختاری، انتشارات ترمه، چاپ دوم.

رفاهی بخش، سمانه (1401). رابطه جهت گیری اخلاقی با جامعه پذیری حرفه ای دانشجویان حسابداری مقاطع تحصیلات تکمیلی، اخلاق در علوم و فناوری، 17(3): 89-96.

صادقيان، مسعود، بني مهد، بهمن، جهانگيرنيا، حسين، غلامي جمكراني، رضا (­1398). ماكياوليسم، جهت گيري اخلاقي و گزارشگري مالي متقلبانه. بررسی­هاي حسابداري و حسابرسي، 26(3): 413-434.

عباس زاده، محمدرضا، جفائی رهنی، منیر (1390). بررسی تأثیر جهت­گیری اخلاقی و تعهد حرفه­ای بر رفتار مدیریت سود، نهمین همایش سراسری حسابداری ایران، زاهدان، ايران.

کدخدایی الیادرانی، مژده، بنی مهد، بهمن (1400). رابطه جهت گیری ارزشی، عواطف مثبت و درک از انصاف با تمایل حسابرسان داخلی به گزارشگری تقلب.  دو فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 6(11): 67-91. 

نژادتولمی، بابک، رهنمای رودپشتی، فریدون، نیکومرام، هاشم(1400)­. الگوسازی تمایل به افشاگری تقلب های حسابداری مبتنی بر صفات شخصیتی، وضعیت اخلاقی و عدالت سازمانی درک شده. حسابداری مدیریت، 14(50): 29-44. 

 

Agustina, L., Meyliana, M., & Hanny, H. )2022(. Constructing CSR student self-consciousness through university social responsibility implementation: evidence in Indonesia. Social Responsibility Journal. Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/SRJ-05-2020-0170 

Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 55, 179–211.

Ali, I., & Ali, M. (2016). University Students’ Perceptions of Social Responsibility Initiatives by Universities in Pakistan. Journal of Sustainable Development, 9(5), 130.

Amodu, N. (2018). Corporate Social Responsibility as Catalyst for Development: Prospects and Challenges in Nigeria. Developments in Corporate Governance and Responsibility, 207–228. doi:10.1108/s2043-0523201800000140

Appio, J., Passaúra Madruga, B., & Natalino Frizon, N. (2018). Corporate Social Responsibility: A Case Study Based on Archie Carroll’s Pyramidal Conception. Electronic Journal of Management & System, 12(3), 394-401.

Awidat, M.,  &   Vladan, P. (2013). Earnings Management VS Financial Reporting Fraud – Key Features For Distinguishing. Economics and Organization, 10(1), 39-47.

Bozzolan, S., Fabrizi, M., Mallin, C. A., & Michelon, G. (2015). Corporate social responsibility and earnings quality: international evidence. The International Journal of Accounting, 50, 361–396.

Carpenter, T. D., & Reimers, J. L. (2005). Unethical and Fraudulent Financial Reporting: Applying the Theory of Planned Behavior. Journal of Business Ethics, 60(2), 115–129. doi:10.1007/s10551-004-7370-9. 

Carroll, A. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate social performance. Academy of Management Review, 4, 497-505.

Carroll, A.B. (2016). Carroll’s pyramid of CSR: taking another look. Int J Corporate Soc Responsibility 1, 3. https://doi.org/10.1186/s40991-016-0004-6

Craft, J. L. ( 2013). A Review of the Empirical Ethical Decision-Making Literature: 2004–2011. Journal of Business Ethics, 117(2), 221–259.

Dammak, S., Mbarek, S., & Jmal, M. (2022). The Machiavellianism of Tunisian accountants and whistleblowing of fraudulent acts. Journal of Financial Reporting and Accounting, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JFRA-09-2021-0296 

Erickson, M., Hanlon, M., & Maydew, E.L. (2006). Is There a Link between Executive Equity Incentives and Accounting Fraud? Journal of Accounting Research, 44(1), 113-143.  

Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: An introduction to theoryand research. Boston: Addison-Wesley.

Forsyth, D. (1980). A taxonomy of ethical ideologies. Journal of Personality and Social Psychology, 39(1), 175–184.

Forsyth, D. R., Nye, J. L., & Kelley, K. (1988). Idealism, Relativism, and the Ethic of Caring. The Journal of Psychology, 122(3), 243–248.

Goel, S., & Gangolly, J. (2012). Beyond the numbers: mining the annual reports for hidden cues indicative of financial statement fraud. Intelligent Systems in Accounting, Finance, and Management, 19, 75-89. Retrieved from http://www.wileyonlinelibrary.comAccessed 03/02/2016.

Greenfield, A. C., Norman, C. S., & Wier, B. (2007). The Effect of Ethical Orientation and Professional Commitment on Earnings Management Behavior. Journal of Business Ethics, 83(3), 419–434.

Hamid, F., Hashim, H. A., & Salleh, Z. (2012). Motivation for Earnings Management among Auditors in Malaysia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 65, 239–246.

Harjoto, M. A. (2017). Corporate social responsibility and corporate fraud. Social Responsibility Journal, 13(4), 762–779.

Jamali, D., Safieddine, A. M., & Rabbath, M. (2008). Corporate Governance and Corporate Social Responsibility Synergies and Interrelationships. Corporate Governance: An International Review, 16(5), 443–459. doi:10.1111/j.1467-8683.2008. 00702.x

Jennings, M. M. (2006). The seven signs of ethical collapse. European Business Forum, 25: 32-38.

Johari, R. J., Mohd-Sanusi, Z. and Chong, V. K. (2017). Effects of Auditors’ Ethical Orientation and Self-Interest Independence Threat on the Mediating Role of Moral Intensity and Ethical Decision-Making Process. International Journal of Auditing, 21(1), 38–58.

 Kim, J. (Sunny), Song, H. J., & Lee, C. K. (2016). Effects of corporate social responsibility and internal marketing on organizational commitment and turnover intentions. International Journal of Hospitality Management, 55, 25–32.

Kim, Y., Park, M. S., & Wier, B. (­2012). Is earnings quality associated with corporate social responsibility? The Accounting Review, 87, 761–796.

Kish-Gephart, J., Harrison, D. A., & Trevin˜o, L. K. (2010). Bad apples, bad cases, and bad barrels: Meta-analytic evidence about sources of unethical decisions at work. Journal of Applied Psychology, 95(1), 1–31.

 Leitão, J., &   Silva, M. (2007). CSR and Social Marketing: What is the Desired Role for Universities in Fostering Public Policies? MPRA Paper 2954. University Library of Munich. Germany.

Liao, L., Chen, G., &  Zheng, D. (2019). Corporate Social Responsibility and Financial Fraud: Evidence from China. Accounting and Finance. Accounting and Finance Association of Australia and New Zealand, 59(5), 3133-3169.

Liu, M. (2013). Effect of guanxi and ethical orientations on Chinese auditors’ ethical reasoning. Managerial Auditing Journal, 28(9), 815–837. doi:10.1108/maj-01-2013-0801 .

Madrakhimova. F. (2013). History of Development of Corporate Social Responsibility. Journal of Business and Economics, 4(6), 509-520.

Magner, N., Welker, R.B., & Campbell, T.L. (1996). Testing a model of cognitive budgetary participation processes in a latent variable structural equation’s framework. Accounting and Business Research, 27(1), 41-50.

Marsiglia, E., & Falautano, I. (2005). Corporate social responsibil-
ity and sustainability challenges for a Bancassurance Company.
The Geneva Papers, 30, 485–97.

Mastracchio, J.r., & Nicholas J. (2005). Teaching CPAs About Serving the Public Interest. CPA Journal­,75,1, 6,8f.

Omar, N., Johari, Z., & Smith, M. (2017). Predicting fraudulent financial reporting using artificial neural network. Journal of Financial Crime, 24 (2), 362–387.

Ozcelik, H. (2020). An Analysis of Fraudulent Financial Reporting Using the Fraud Diamond Theory Perspective: An Empirical Study on the Manufacturing Sector Companies Listed on the Borsa Istanbul. Contemporary Issues in Audit Management and Forensic Accounting, 131–153.

Rezaee, Z., Crumbley, D. L., & Elmore, R. C. (2004). Forensic accounting education. Advances in Accounting Education: Teaching and Curriculum Innovations, 6, 193-231.

Saulsbury, M. D., Brown, U. J., Heyliger, S. O., & Beale, R. L. (2011). Effect of dispositional traits on pharmacy students’ attitude toward cheating, American Journal of Pharmaceutical Education, 75(4), 69.

Shaub, M. K., Finn, D. W., & Munter, P. (1993). The effects of auditors’ ethical orientation on commitment and ethical sensitivity. Behavioral Research in Accounting, 5, 145.

Terrero-De La Rosa, A., Santiago-Ortega, R., Medina-Rivera, Z., & Berrios-Lugo, J. (2017). Corporate Social Responsibility Practices and Programs as a Key Strategic Element in Organizational Performance. Corporate Social Responsibility and Corporate Governance, 223–247. doi:10.1108/s2043-052320170000011011 

Uddin, N., & Gillett, P. R. (2002). The Effects of Moral Reasoning and Self-Monitoring on CFOIntentions to Report Fraudulently on Financial Statements. Journal of Business Ethics, 15–32.

Zabin, I. (2013). An Investigation of Practicing Carroll’s Pyramid of Corporate Social Responsibility in Developing Countries: an Example of Bangladesh Ready-made Garments, IOSR Journal of Business and Management, 12(4), 75-81.

Zhang, L., & Su, W. (2023). Corporate social responsibility, internal control, and firm financial performance. Frontiers in Psychology, 13. 977996. 10.3389/fpsyg.2022.977996.

Zimbelman, M. F., & Albrecht, C. C. (2012). Forensic Accounting. Canada: South-Western Cengage Learning.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Investigating of the relationship between ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting

 

Samaneh Refahi Bakhsh*¹

 

 

Abstract

The increase in the number of frauds in the financial reporting system, which has been associated with huge impacts in recent decades, has caused a crisis in the accounting system to gain public trust. These big corporate scandals have focused attention on ethical issues and responsibility. Therefore, the purpose of this research is to investigate the effect of ethical orientation and perceptions of corporate social responsibility on fraudulent financial reporting. This research is applied and descriptive-correlational. The statistical population consists of master's and doctorate accounting students from all over the country, 230 of them were selected using the convenience sampling method. The research variables were measured using standard questionnaires. Finally, the collected data were analyzed using structural equations with the help of Lisrel software. The research findings show that the ethical characteristic of relativism has a positive and significant effect on fraudulent financial reporting. On the other hand, idealism has a direct and significant effect on the perceptions of corporate social responsibility. This is despite the fact that the perceptions of corporate social responsibility has a negative and significant effect on fraudulent financial reporting. The results of this study emphasize the impact of teaching ethical principles to enhance accounting students 'understanding of professional ethics and improve students' social responsibility in reducing the opportunistic behavior of fraudulent financial reporting.

 

Keywords: Ethical Orientation, Perceptions of Corporate Social Responsibility, Fraudulent Financial Reporting.

---

[1] Assistant Professor, Department of Accounting, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran. (corresponding. author).  [e-mail]