مبانی فقهی وحقوقی جرم انگاری امتناع از امداد ونجات در فرض عدم وجود تکلیف وقرارداد

محورهای موضوعی : فقه الجزاء

مهری صالحی ¹ ( دانشجوی مقطع دکتری، گروه فقه مبانی حقوق اسلامی ، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران. )
ابراهیم یاقوتی ² ( دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران )
ولی رستمی ³ ( استاد،گروه حقوق عمومی، دانشگاه تهران، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1402/01/16 تاریخ پذیرش : 1402/04/18 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: نجات, مصدومین, امتناع, مبانی حقوقی, امداد, مبانی فقهی, جرم انگاری,

چکیده مقاله :

نهادینه شدن فرهنگ یاری رسانی به شخص در معرض خطر،نیازمند مبانی محکمی است تا بتواند به پشتوانه آنها همیشگی وماندگار باشد.امتناع از یاری رسانی به شخص در معرض خطر مخالف با موازین فقهی وحقوقی و همچنین اخلاقی ومذهبی‌ می‌باشد و طبق ماده واحده قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین،ترک این وظیفه عام بر اساس مبانی مختلفی جرم‌انگاری شده وبراساس قاعده قاعدۀ التَعزیرُ لِکُل مُحَرَّمموجب تعزیر یاری نرسان می‌شود.پژوهش حاضر به روش توصیفی وتحلیلی وبا هدف بررسی و شناخت مبنا ومرجعی که به واسطه آن،شخص ملزم به حفظ جان دیگری می‌شود، به این سوال می‌پردازد که مهمترین مبانی وسرچشمه‌هایی که حکم به وجوب یاری رسانی را ضروری دانسته کدامند؟امتناع از یاری رسانی به شخص درمعرض خطر از مبانی مختلف حقوقی ازجمله تعاون اجتماعی،احترام به حق حیات طبیعی،اندیشه های سودگرایانه ،اراده دولت ها و انگیزه های اجتماعی سرچشمه می‌گیرد .از مبانی فقهی نیز می‌توان به قاعده‌های فقهیاعانت بر اثم،قاعده‌لاضرر،قاعده التعزیر لکل محرم و امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرد.همچنین می‌توان با توجه به آیهإِنَّ‌ اللّه یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ‌ وَ الْإِحْسانِ‌،احسان در معنای لغوی آن را نیز بعنوان یکی از مهمترین منابع فقهی لزوم یاری رسانی به شخص دیگری بر شمرد. یافته های پژوهش،جایگاه امداد ونجات واهمیت وضرورت یاری رسانی به شخص مضطر را در فقه بیان می‌کند.و از آن جایی که فقه مهمترین منبع حقوقی محسوب می‌شود لذا جرم انگاری این مورد در ماده واحده از منبع فقهی تغذیه می شود.

چکیده انگلیسی:

The institutionalization of the culture of helping a person in danger needs strong foundations so that it can be based on them permanently and permanently. Refusal to help a person in danger is against jurisprudence and legal as well as moral and religious standards and according to the single article of the penal law Refusal to help the injured, abandoning this common duty is criminalized based on various bases and according to the rule of "Qa'ida al-Ta'azir Lekol Muharram" it is necessary to punish those who help. A person is required to save another's life, he asks the question, what are the most important bases and sources that consider the ruling on the obligation to help necessary? Refusal to help a person in danger is based on various legal bases, including social cooperation, respect for the right to life. Naturally, utilitarian thoughts, the will of governments and social motives originate.From the foundations of jurisprudence, it is possible to refer to the jurisprudential rules of "aiding wrongdoing", "law of harm", "rule of al-Ta'zir for all Muharram" and enjoining what is good and forbidding what is evil. It is also possible to refer to the verse "Innallah Ya'amru bi'al-adl al-ihsan" , ihsan in its literal sense is also considered as one of the most important jurisprudential sources of the need to help another person. The findings of the research show the place of aid and relief and the importance and necessity of helping a distressed person in jurisprudence. Since jurisprudence is considered the most important legal source, therefore, the criminalization of this case in a single article is fed from the jurisprudential source.