تحلیل گونه شناسانه عوامل مؤثر بر خوانایی نشانه های شهری )مطالعه موردی: خیابان ولیعصر)ع( تهران محدوده میدان ونک تا میدان تجریش(

محورهای موضوعی : معماری

الینا محمد حسنی ¹ , ابوالفضل طغرایی ² , مرتضی میرغلامی ³

1 - کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اسامی تبریز، تبریز، ایران.
2 - پژوهشگر دتری شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
3 - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسامی تبریز، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1392/11/05 تاریخ پذیرش : 1393/11/08 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: نشانه شهری, معنای نشانهای, معابر ساختاری, تصویر ذهنی,

چکیده مقاله :

نوشتار حاضر پس از ارائه یک دسته بندی از نشانه های شهری به طور عام، درصدد پاسخگویی بهاین سوال است که اولا کدام گونه از نشانه ها در خوانایی معابر ساختاری شهری نقش پررنگ تری ایفا میکنند؛ و ثانیا سه مؤلفه کالبدی-بصری، عملکردی و معنایی نشانهها هر یک چه نقشی دربهیادسپاری آنها دارند. بدین منظور دراین پژوهش کیفی پس از مرور ادبیات موضوع و جمعبندی آن و تدوین یک چارچوب مفهومی از انواع نشانههای شهری؛ در گام اول به شناسایی نشانه های شهری )دریکی از معابر ساختاری شهر تهران( با استفاده از تحلیل نقشه های ذهنی، و در گام دوم به استخراج و تحلیل مؤلفه هایی که سبب شاخصشدن عناصر فوق شده اند، پرداخته شد. یافته های این مقاله نشان می دهند که به ترتیب مؤلفه های عملکردی و کالبدی؛ و متغیرهای نوع استفاده، شدت استفاده و نمایانی بیشترین اثرگذاری را بر خوانایی نشانهای عناصر شهری دارا می باشند. همچنین غالبترین گونه های نشانه های شهری، نشانه های عملکردی، کالبدی و کالبدی-عملکردی هستند.

چکیده انگلیسی:

Studies on perceived quality of urban environments, look for ways of establishing harmonious relationship betweenpeople and cities. In the contemporary city, this harmony cannot be seen properly in the relationship betweenpeople and elements that are important in urban legibility. Urban landmarks are one kind of those elements thatwe observe a chaotic attendance for them in Iran’s capital, Tehran. The most common definitions of landmarksindicate that they are some recognizable natural or man-made features used for navigation, features that standsout from their near environment and are often visible from long distances. In urban studies as well as in geography,a landmark is furthermore defined as an external point of reference that helps orienting in a familiar or unfamiliarenvironment. Also, it should be noted that we know urban landmarks as significant elements in both urban landscapeand image. They are conceivably the most fundamental pieces of spatial information as they are used for a widecollection of tasks related to the description, understanding of and reasoning about our physical environment. Inthis paper, we propose a conceptual framework for legibility factors of urban landmarks along urban structuralpathways with emphasis on form, function and meaning. In other words, this paper is to answer the question “whichfactors play the most important role in changing an element, building, etc. to an urban landmark along structuralpathways?” Therefore, in this qualitative research, after considering and summarizing the literature review, aconceptual framework based on the ideas of Lynch, Appleyard and Rapoport was developed. Also, people wererequested to specify urban landmarks they know on a simplified map of the street. Then we identified the mostimportant landmarks (along Vali’asr street in Tehran) based on analyzing people's mental maps. After all, mainfactors/ features of the landmarks were extracted and summarized. The important feature of this study is notonly considering urban landmark as a phenomenon consists of the dialectical relationship between the threecomponents (form, function and meaning), but this is also going to propose a typological analysis of the factorsmentioned above and their variables. Reviewing literature on urban landmarks shows that the main emphasis ofrelevant studies is more on formal and visual aspects rather than functional and semantic. So the focus of thepaper on the meaning of landmarks tried to be comprehensive and novel. The results of this study are to be usedprimarily for urban designers, urban planners and architects to understand what features are important for people toidentify an element as a landmark during the time, and help them to decrease the current chaos in urban landscapeespecially in developing countries urban areas. The results show that functional and formal aspects of landmarksplay a more important role, respectively, in the legibility of urban landmarks. Also type of use, intensity of use andvisibility have greatest impact on identifying those elements. On the other hand, we observed that functional, formaland formal-functional landmarks are, respectively, main types in the case study.... Keywords: Urban Landmarks, Semantic Landmarks, Structural Pathways, Mental Map

منابع و مأخذ:

1. بارت، رولان. (1370). عناصر نشانه‌شناسی. (مجید محمدی، مترجم). تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی.


2. بحرینی، سید حسین؛ بلوکی، بهناز؛ و تقابن، سوده. (1388). تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


3. پاکزاد، جهانشاه. (1385). سیمای شهر: آنچه کوین لینچ از آن می‌فهمید. مجله آبادی، (53)، 25-20.


4. پاکزاد، جهانشاه. (1388). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: اننشارات شهیدی.


5. تابان، محسن؛ پورجعفر، محمدرضا؛و پورمند، حسنعلی. (1391). هویت و مکان، رویکردی پدیدارشناسانه، هویت شهر، 1(10)، 79-90.


6. چندلر، دنیل. (1387). مبانی نشانه‌شناسی. (مهدی پارسا، مترجم). تهران: انتشارات سوره‌ی مهر (حوزه‌ی هنری).


7. خطیبی، سید محمدرضا. (1392). تاثیر متقابل الگوهای رفتاری در احیای هویت محیط شهر، هویت شهر، 1(13)، 63-72.


8. سجودی، فرزان. (1383). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: نشر قصه.


9. سوسور، فردینان دو. (1378). دوره زبان‌شناسی عمومی. (کوروش صفوی، مترجم). تهران، انتشارات هرمس.


10. شولتز, کریستین نوربرگ. (1381). مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی. (محمود امیر یاراحمدی، مترجم). تهران: موسسه انتشارات آگه.


11. ضیمران، محمد. (1382). نشانه‌شناسی هنر. تهران: نشر قصه.

12. لینچ، کوین. (1385). سیمای شهر. (منوچهر. مزینی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

1. Appleyard, D. (1970). Styles and Methods of Structuring a City. Environment and Behaviour,2, 100-116.


2. Caduff, D., & Timpf, S. (2008). On the assessment of landmark salience for human navigation. Cognitive Processing,  9, 249-267.


3. Canter, D. (1977). The Psychology of Place, London: The Architectural Press.


4. Ekman, P., Sorenson, E. R.,  &Friesen, W. V. (1969). Pan-cultural elements in facial displays ofemotion. Science, 164,  86-88.


5. Gottdiene, M.,  &Lagopoulos, A. P. (1986). The City and the Sign: An Introduction to Urban Semiotics. New York: Columbia University Press.


6. .   Gottdiener, M. (1985). The Social Production of Urban Space. Austin-Texas: University of Texas Press.


7. Kalin, A., & Yilmaz, D. (2012). A Study on Visibility Analysis of Urban Landmarks. METU Journal of the Faculty of Architecture, 29, 241-271.


8. Lagopoulos, A.  (1993). Postmodernism, geography and the social semiotics of space. Environment&Planning D: Society&Space, (11),78-255.


9. Punter, J. V. (1991). Participation in the Design of Urban Space. Landscape Design, (1)  ,24-27.


10. .   Rapoport, A. (1990). The Meaning of the Built Environment.  Arizona: The University ofArizona Press.


11. .   Relph, E. (1976). Place and Placelessness.  London: Pion limited.


12. Saussure, F. d . (1977). Course in General Linguistics . Glasgow: Fontana/Collins.


13. .   Trieb, M. (1974). Stadtgestaltung. Theorie und Praxis. Bertelsmann.