تبیین تاثیر الگوی کالبدی بافت¬های مسکونی بر تعاملات همسایگی در محلات (مورد پژوهی: شهرک مسکونی نفت، نیوسایت، زیتون کارمندی و کیانپارس در شهر اهواز)
محورهای موضوعی : معماری
حامد حیاتی
1
(
استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه قم، قم، ایران.
)
ندا ارزانی بیرگانی
2
(
دانشجو دکترا معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه اهواز، اهواز، ایران
)
کلید واژه: محلات, بافت های مسکونی, روابط همسایگی, کلان شهر اهواز,
چکیده مقاله :
همسایگی و تعامل همسایه ها در محله از دیرین یکی از بنیادی¬ترین پندارهای بستر در معماری و شهرسازی بوده است. پرسمانی که ساختار بنیادی این پژوهش را برپا داده است کاستی تعاملات همسایگی و تغییر سبک زندگی و الگوی رفتاری ساکنین در شهرها شده است. هدف از نگارش این پژوهش جستن رابطه بین کالبد یا فرم محله و میزان تعاملات چهره به چهره در محله است. پژوهش موجود از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت و گردآوری داده ها توصیفی-تحلیلی و از نوع کمی-کیفی است که از روش تحقیق همبستگی استفاده شده است. جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی(پرسشنامه) صورت گرفته است. دستاوردهای کاوش موجود روشنگر آن است که یافته های حاصل از پرسشنامه در محلات ویلایی و آپارتمانی تفاوت معناداری وجود دارد. بنابراین در محله های ویلایی رابطه چهره به چهره افزایش می یابد و برعکس در مناطق آپارتمانی رابطه چهره به چهره کاهش می یابد.
One of the prominent features of cities in developing countries is that the rate of urbanization is increasing rapidly and the desire of people to live in cities is increasing, which is the expansion of urbanization, the increase in the population density of cities and the resulting tensions. It has caused urban spaces and citizens to face many problems. According to Hamadi, choosing a house in the cities has caused many changes in social relations and people's daily life. These simple transformations in the urban territory have caused a change in the lifestyle and behavioral pattern of the residents of the urban areas and especially the network of social and neighborhood relations. Neighborhood relations can be defined as a subset of social relations that are created between two or more families together, and these relations are a part of the quality of life that met many needs in pre-modern conditions. Even now, there is often such a feeling in cities and neighborhoods that have deep and extensive neighborly relations. Who we live with is socially and culturally important because it affects our quality of life. Human beings are inherently social creatures, driven by the innate desire to engage with a diverse range of individuals and actively participate within their communities. Neighborhoods and neighborhood units are a reflection of this approach. These neighborhood units, established with the objective of fostering a sense of community and enhancing social connections, assume a paramount significance in cultivating and refining this indispensable attribute. The neighborhood and the interaction of neighbors in the neighborhood have been one of the most fundamental concepts in architecture and urban planning for a long time. The lack of neighborhood interactions and the change in lifestyle and behavioral patterns of residents in cities have established the basic structure of this research. This research aims to examine the relationship between the physical structure or framework of the neighborhood and the amount of face-to-face interactions in the neighborhood. The existing research is descriptive-analytical and quantitative-qualitative in terms of its applied purpose, nature, and data collection methods, and a correlational research method has been used. Data collection was done through library research and field methods (questionnaires). According to Morgan's table, questionnaires were distributed among 394 people in four neighborhoods of Ahvaz city (Shahrek Naft, Newsite, Zeitoun Karmanani, Kianpars), which were presented in closed form and Likert scale. The data collected for this study was analyzed using SPSS software. To measure the adequacy of the sample, KMO and Bartlett tests were employed. The findings were also examined using statistical methods such as Cronbach's alpha correlation coefficient, variance test, and Pearson test. The results of the variance test indicate a significance level of 0.001, suggesting a significant difference between the questionnaire findings in villa neighborhoods (New Site, Shahrak Naft) and apartment neighborhoods (Zeitoun Karmandi and Kianpars). A Pearson correlation coefficient of 0.586 indicates that there is a direct relationship between two variables. Specifically, the face-to-face relationships increase in villa neighborhoods, while they decrease in apartment areas.
1-ابراهیمی مجرد، مانا؛ و مظفر، فرهنگ. (1401). شناسایی ابعاد شکل¬گیری هویت مکانی در محله¬های مسکونی مبتنی بر دیدگاه متخصصان با کاربست تحلیل عامل Q. نشریه دو فصل¬نامه اندیشه معماری. 14، 1-14.
2- امیرجانی، رحمت اله. (1392). بررسی معماری منازل مسکونی شهرک نفت اهواز بر اساس رویکرد پاسخده ای. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران.
3-ابراهیمی مجرد، مانا؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، باقر؛ و صالح صدق پور، بهرام. (1400). رابطه پیوندهای اجتماعی و معنایی با احساس هویت مکانی در محله مسکونی، مورد مطالعاتی: محله سپه شهر قزوین. نشریه پژوهش¬های روان¬شناسی اجتماعی. 44، 122-93.
4-بهزاد زاده حقیقی، نیلوفر؛ و فنائی، ساناز. (1399). اصول طراحی واحد همسایگی سرزنده مبتنی بر رویکرد بایوفیلیک، نمونه موردی: محله شهرک آزمایشگاه، منطقه دو شهر تهران. نشریه علمی تخصصی مطالعات طراحی شهری و پژوهش¬های شهری. 2، 62-51.
5-باقری، مهدیه؛ صدیقی اورعی، غلام¬رضا؛ فرزانه، احمد؛ و یوسفی، علی. (1401). تعامل اجتماعی همسایگی، مساله¬ای شهری. نشریه مطالعات جامعه شناختی شهری. 42، 33-1.
6-ثقه السلامی، عمیدالاسلام؛ و امین¬زاده، بهناز.(1390). بررسی تطبیقی مفهوم و اصول به کار رفته در محله ایرانی و واحد همسایگی غربی. نشریه هویت شهر. 13، 45-33.
7-حافظ¬نیا، محمدرضا.(1401). مقدمه¬ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی.
8-حیدری، علی¬اکبر. (1400). تحلیل میزان نمودپذیری معانی مختلف خانه در الگوهای آپارتمانی و مستقل حیاط¬دار، نمونه موردی: شهر شیراز. نشریه دو فصلنامه اندیشه معماری. 9، 149-135.
9-دی.کی.چینگ، فرانسیس(1388) معماری فرم فضا نظم.(زهرا قراگوزلو، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. /
10-دهخدا، علی¬اکبر.(1377). لغت نامه دهخدا. تهران: انتشارات روزنه.
11-ذوالفقارزاده، حسن؛ جعفری¬ها، رضا؛ و دل زنده، علی. (1398). الگوی پیشنهادی معماری محله اسلامی- ایرانی بر مبنای مدل نگره-های زندگی¬ساز حکمت اسلامی. نشریه اندیشه معماری. 5، 55-33.
12-رازقی، نادر؛ شارع¬پور، محمود؛ و ابراهیمی گتابی، حسن. (1396). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر میزان روابط همسایگی، مطالعه موردی: شهروندان ساکن شهر بابل. نشریه جامعه شناسی ایران. 3، 77-49.
13-رستگار خالد، امیر؛ آران دشتی آرانی، سمیه؛ و صادقی آرانی، زهرا. (1391). بررسی سرمایه¬ی اجتماعی همسایگی و پیامدهای اصلی مرتبط با آن، مطالعه موردی: شهر آران و بیدگل، منطقه آران. نشریه فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی. 4، 215-177.
14-رئیسی، محمد منان؛ و خلیفه شوشتری، احمد. (1401). تحلیل رابطه ساختار کالبدی بافت¬های مسکونی و تعاملات همسایگی، مورد مطالعاتی: رابطه الگوی مسکن و تعاملات چهره به چهره در محلات سمیه، باجک و فرهنگیان در شهر قم. نشریه آرمان شهر. 40، 127-117.
15-رویان، کیمیا؛ و کهزادی سیف آباد، عمران. (1397). بازشناسی مفهوم همسایگی در بافت¬های مسکونی، نشریه علمی تخصصی معماری شناسی. 5، 9-1.
16-سرعلی، رضا؛ و پوردیهیمی، شهرام. (1395). همسایگی و همسایه بودن. نشریه علمی-پژوهشی صفه. 1، 24-5.
17-سرعلی، رضا؛ و پوردیهیمی، شهرام. (1400). یک مدل نظری برای مطالعه روابط همسایگی در محیط¬های مسکونی. نشریه دو فصلنامه معماری ایرانی. 20، 258-239.
18-سالاری¬پور، علی¬اکبر؛ رمضانی، حمیدرضا؛ زالی، نادر؛ و صفای کارپور، مریم. (1397). بررسی کیفیت روابط همسایگی درون محله ایرانی اسلامی و نقش آن در دلبستگی به مکان، مطالعه موردی: محله ساغریسازان شهر رشت. نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. 34، 88-35.
19-شوئنوئر، نوربرت. (1380). مسکن حومه و شهر،(شهرام پوردیهمی، مترجم). تهران: انتشارات روزنه.
20-عباسی هرفته، محسن؛ و صادقیان، علی. (1398). الگوهای کالبدی همسایگی در بافت تاریخی یزد، شاخصه¬ها، ابزارهای معمارانه و اصول معماری همسایگی. نشریه علمی باغ نظر. 80، 5-16.
21-قره¬خانی، کمال؛ دژدار، امید؛ و جلیلیان، سارا. (1397). بررسی نقش فضاهای تعاملات اجتماعی بر کیفیت زندگی در مجتمع¬های مسکونی، مطالعه موردی: مجتمع¬های مسکونی سعدیه، کاشانی، بوعلی و امام رضا در شهر همدان. نشریه هویت شهر. 40، 109-120.
22-کریمی، منیره. (1393) طراحی واحد همسایگی با تاکید بر مسئله¬ی حریم و حیات اجتماعی در بافت قدیم شهرستان شاهرود. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود.
23-گلابی، فاطمه؛ و زارع زاده اردشیر، لیلا. (1392) روابط همسایگی و احساس امنیت اجتماعی. فصلنامه دانش انتظامی آذربایجان شرقی. 12، 36-19.
24-لنگ جان.(1381). آفرینش نظریه¬های معماری،) علیرضا عینی¬فر، مترجم)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
25-میرکتولی، جعفر. (1394). تحلیل شکل¬گیری واحدهای همسایگی به عنوان محور تشکیل و توسعه شهرهای ترکمن نشین، مطالعه موردی: شهر آق قلا. نشریه پژوهش و برنامه¬ریزی شهری. 20، 16-1.
26-مهدی¬زاده، میثم؛ دشتی. فرشاد؛ و علیشیری، سکینه. (1394). هم پیوستاری خانه و شهر، خان هایرانی جزئی از نظام همسایگی و محله با تاکید بر ارزش¬های شهر اسلامی. نشریه مدیریت شهری. 43، 366-343.
27-ماجدی، حمید؛ موسی ئی جو، اکبر؛ و ذبیحی، حسین. (1400). نقش مولفه¬های کالبدی در حس مکان مجموعه¬های مسکونی، مقایسه دو مجموعه مسکونی کوی استادان و شهرک نیوسایت اهواز. نشریه مطالعات محیطی هفت حصار. 36، 34-19.
28-مجتهدزاده، روح الله؛ و نام¬آور، زهرا. (1391). در جستجوی هویت شهری اهواز. اهواز: انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.
29-bernardo, F., & manuel palma oliveria, J. (2016). urban neighborhood and intergroup relations: the importance of place identity. journal of environmental psychology .45, 239-251.
30-carvajal, L. (2011). exploring the relationship between neighborhood social interactions and urban sprawl in U.S metropolitan regions. master of regional planning, University of Massachusetts Amherst.
31-davies, W., & Herbert, D. (1993) communities within cities: an urban social geography. London: Belhaven.
32-farkisch, H.(2020). assessment of social interaction in sense of place: rethinking the design of neighborhood center in urban space, case study: boshrooyeh city. Creative city design .3, 110-121.
33-ferguson, B., & ferguson, D. (2016). architectural and personal inflaeneed on neighboring behaviors. frontiers of architectural research .5, 194-201.
34-hele, O., & Caglar, M. (2019). The Effect of Built Environment on Neighborhood Relations in the Context of Social Interaction. Dissertation for Ph.D.
35-lenzi, M., & Vieno, A. Pastore, M. Santinello, M. (2013). neighborhood social connectedness and adolescent civic engagement: an integrative model. Journal of environmental psychology. 34, 45-54.
36- Manuela mendes, M., Jao, C., & Sa, T.(2017). architecture and the social sciences ( inter and multidisciplinary approaches between society and space). Berlin: springer international publishing.
37-william pell, C.(2012). neighborhood social interaction in public housing relocation. Dissertation for Ph.D, Georgia State University.
