تبیین فرآیند ادغام روستاها در شهرهای اقلیم گرم و خشک ایران
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهریمحمدمهدی عزیزی 1 , اسفندیار زبردست 2 , رضا اکبری 3
1 - ستاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - عضو هیات علمی گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
کلید واژه: اقلیم گرم و خشک ایران, گونهشناسی بافت‌های شهری روستابنیان, ادغام روستا در شهر, تبیین فرایند ادغام,
چکیده مقاله :
گونه های متفاوتی از عرصه های روستاشهری در فرایند ادغام روستاها در شهرها شکل می گیرند. درک صحیح از فرایند این ادغام و تبیین مراحل آن می تواند از جمله مسائل جامعه باشد. در این پژوهش، فرایند ادغام روستاها در اقلیم گرم و خشک، مبتنی بر سه مرحله آغاز ادغام، میزانادغام و آثار ادغام تبیین در نمونه شهرهای یزد،کرمان وکاشان تحلیل و تدقیق شدند. گونهشناسی روستاشهرها براساس سه عامل ساختمحور، جامعهمحور و طبیعتمحور، و با استفاده از تحلیل خوشهبندی و روش k-means صورت گرفت. نتایج تحلیل نشان میدهد که براساس عوامل موقعیت روستا در شهر، نوع توسعه آن و رابطه سهوجهی مساحت، تراکمجمعیتی و تراکمساختمانی، میزان ادغام روستا تعیین میشود. در مرحله آثار ادغام، بیشترین عوامل تاثیرگذار بر ایجاد نابرابریهایمحیطی، درآمد پایین، ارزش پایین مسکن و مهاجرین غیربومی هستند. این نابرابریها در مرحلهاول ادغام بر اساس نیروهای تبادل، تعامل و تقابل شهر-روستا شکلمیگیرند و در مرحله میزان ادغام تثبیت میشوند.
In recent decades, urban exogenous development has led to unilateral but multidimensional movement in the physical, social, cultural and economic fields to the surrounding villages which forms the merger and encounter of urban-rural systems and creates pre-urbanization. In this process, the villages in pre-urban interface gradually adopt urban features and merge into it insofar are known as a part of the city. The merging villages to city in warm and dry climate regions has occurred frequently due to the proximity of villages to the city through shared traditional water networks in Iran (Qanat) and created different types of urban-rural areas in the cities. To answer this question that what steps are being taken in the process of merging villages to city, the general process of merging villages to city has formulated in this research. This process is based on the three stages including " start merging "(Creating transformation and transition areas between the city and villages), " degree of merging " (Complete, slow and incomplete transmutation) and " merging effects ". This process is elaborated in case studies include Yazd, Kerman and Kashan (selecting middle cities in warm and dry climates among a plurality of samples) and Ultimately, a special process of merging villages to city in warm and dry climate cities is produced. To convert the general process of merging into specific one in a warm and dry climate, the first step is typology of variety urban-rural areas and recognizing specific features of any one. Accordingly, in case studies analysis and evaluation, three urban- rural species including urban type (with dominant urban characteristics), urban-rural type (with both rural and urban characteristics) and rural type (with dominant rural characteristics) are achieved by using the cluster analysis and k- means method based on three factors. These factors are “physical oriented", " community oriented " and "natural oriented ". The results of the general process of merging analysis indicate that the degree of merging villages in the city (second step of the merging process) is determined Based on "rural location in the city", "type of development" and the mutual relationship between "population density", "area" and "construction density". It also shows that Environmental inequalities are formed in the first step, where Created a transition area that has directly proportional to the distance from the city and established push-pull forces based on the exchange, interaction and contrast forces between the city and villages, and in the second step, degree of merging villages in the city, fixed by battle of pull-push forces. Finally, by presenting a special process of merging villages in the cities of warm and dry climate, the level of environmental inequalities in types is presented. Study of the process of merging villages to the city is a new and effective action to achieving the root causes of inequalities and planning for them, which ultimately can provide a well-defined framework for investigation and analyzing past, existing and future rural-urban trends in the city in order to develop them more sustainable.
1. اصغری زمانی، اکبر؛ خواجه، شاهرخ؛ زادولی، فاطمه؛ و بخشی¬زاده، پیام علی. (1392). ارزیابی میزان تغییرات کاربری اراضی در روستاهای الحاقی به کلانشهر تبریز طی دوره زمانی 91-1381 نمونه موردی آخماقیه. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی،2(7)، 48-35.
2. اکبری، رضا؛ و قادریان، مسعود. (1393). گونه¬شناسی بافت¬های روستاشهری؛ گام نخست در چشم¬اندازسازی روستاشهرها مطالعه موردی گونه¬شناسی بافت روستاشهری یزد. نشریه پژوهش¬های جغرافیای انسانی،46(3)، 635-656.
3. پاپلي يزدي، محمد حسين؛ و رجبي سناجردي، حسين. (1382). نظريه هاي شهر و پيرامون. تهران: انتشارات سمت.
4. تاجیک، اکرم. (1388). بررسی تحولات کالبدی – فضایی روستاهای مجاور کلانشهر تهران نمونه موردی دارآباد. پایان نامه ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، تهران.
5. چگینی، رباب. (1391). تبیین پیامدهای کالبدی – فضایی ادغام هسته¬های روستایی در فرایند گسترش شهر نمونه موردی منطقه یک تهران. رساله دکتری، دانشگاه خوارزمی، تهران.
6. حبیبی، سید محسن؛ تحصیلدار، مهدی؛ و پورمحمدرضا، نوید. (1390). شرحی بر اصول و قواعد شهرسازی بومی در ارتباط با نظریه¬های معاصر شهرسازی. مجله علمی-پژوهشی مسکن و محیط روستا، 135، 3-21.
7. حسینی حاصل، صدیقه. (1389). بررسی تطبیقی روند تحولات کالبدی – فضایی سکونتگاه¬های روستایی پیرامون کلانشهر تهران (پس از انقلاب اسلامی) با تاکید بر مجموعه¬های روستایی کهریزک و رودبار قصران. رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
8. دانشپور، زهره. (1385). تحليل نابرابري فضايي در محيط‌هاي پيرا ـ شهري. نشريه هنرهاي زيبا، 28، 14-5.
9. دلاور، علی. (1389). روش¬شناسی کیفی. نشریه راهبرد،19(54)، 329-307
10. رحمانی فضلی، عبدالرضا؛ و پریشان، مجید. (1388). تحولات ساختاری – کارکردی پس از تبدیل نقاط روستایی به شهر نمونه موردی شهر کانی سور، شهرستان بانه. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 9(12)، 128-101.
11. رضوانی، محمدرضا. (1381). تحلیل الگوهای روابط و مناسبات شهر و روستا در نواحی روستایی اطراف تهران. فصلنامه پژوهش¬های جغرافیایی. 34(43)، 81-94.
12. صبري، رضا؛ و سيروس، مهرزاد فلاح. (1386). طراحي نوين ساختار گردشگري در روستا- شهرها نمونه موردي:روستا- شهر فرحزاد. مجله مسکن و انقلاب، 120(26).
13. سپاهی، مریم؛ دارابی، حسن؛ و ایرانی بهبهانی، هما. (1395). تحلیلی بر رویکردهای نوظهور روستا- شهر. فصلنامه علمی-پژوهشی مسکن و محیط روستا، ۳۵ (156)، ۱۱۱-۱۲۶.
14. سرور، رحیم؛ چتر، پروین؛ و کاظمی زاد، شمس اله. (1391). بررسی پیامدهای ادغام بافت¬های روستایی در شهر مطالعه موردی شهر میاندوآب. مجله چشم¬انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، 7(20)، 56-43.
15. سلیمانی، محمد؛ افراخته، حسن؛ سعیدنیا، احمد؛ و چگینی، رباب. (1392). تحلیل پیامدهای کالبدی- فضایی ادغام هسته¬های روستایی در منطقه یک شهر تهران. فصلنامه اقتصادفضا و توسعه روستایی، 2(1)، 149-115.
16. شفیعی ثابت، ناصر. (1387). تحولات کالبدی – فضایی روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی کشاورزی (82-1355) نمونه موردی روستاهای رباط کریم. رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه¬ریزی روستایی. دانشگاه شهید بهشتی.تهران.
17. شمس¬الدینی، علی؛ شکور، علی؛ رضایی، محمدرضا؛ و پناهی، لیلا. (1390). تحلیلی جغرافیایی بر جریانات متقابل روستایی – شهری مطالعه موردی مرودشت و روستاهای پیرامونی. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 4(12)، 99-79.
18. شمسی، رقیه؛ افراخته، حسن؛ و عزیزپور، فرهاد. (1394). پیامدهای کالبدی – فضایی ادغام روستاشهری(نظام مسکن در جماران). مجله جغرافیا و آمایش شهری – منطقه¬ای، 5 (17)، 102-85.
19. ضیاء توانا، محمد حسن؛ و امیرانتخابی، شهرام. (1386). روند تبدیل روستا به شهر و پیامدهای آن در شهرستان تالش، فصلنامه جغرافیا و توسعه، 5(10)، 128-107.
20. ظاهری، محمد. (1387). نقش روند گسترش کالبدی شهر تبریز در ایجاد تغییرات اراضی حومه شهر و روستاهای حوزه نفوذ مطالعه موردی روستاهای الوارسفلی، باغ معروف، شادآباد مشایخ و کندرورد. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 7(11)، 181-198.
21. عزیزی، محمد مهدی؛ زیردست، اسفندیار؛ و اکبری، رضا. (1398). واکاوی تبلور عدالت محیطی در انديشه آرمان‌شهری اسلامی جهت کاربست در شهرسازی اسلامی (نمونه موردی محله روستا بنیان سفین کیش)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 9(34)، 5-22.
22. علی اکبري، اسماعیل. (1383). توسعه شهري و آسیب شناسی اجتماعی در ایران. پژوهش¬هاي جغرافیایی، 4(48)، 49-69.
23. فیروزنیا، قدیر؛ کاظمی، مهدی موسی؛ و صادقی، اعظم. (1390). مطالعه تاثیر ادغام روستا در شهر نمونه: روستاهای ادغامی در شهر کاشان، مجله جغرافیا و توسعه، 9(25)، 96-79.
24. کسمایی، مرتضی. (1372). پهنه¬بندی اقلیمی ایران: مسکن و محیط های مسکونی.) چاپ اول). تهران: انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
25. گلی، علی. (1383). تحلیل فرایند گذار از روستا به شهر و طراحی مدلی برای شناسایی روستاهای در حال گذار در ایران. رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
26. مفيدي، سيد مجيد؛ و يماني، پريسا. (1387). روستاشهرالگويي براي توسعه شهري پايدار. مجله آبادي، 60 ، 56- 59.
27. نوش آفرین، ساناز. (1389). روستاـ شهر، تجربه‌ای جدید در شهرهای امروز. مجله علمی- ترویجی منظر، 2(9)، 18-21.
28. Begum, H. (2005). Addressing Planning Problems for Territorial Integration of Urban Villages in Delhi: A Case Study of Masoodpur. Jahangirnagar Planning Review, 3, 1-10.
29. Biddulph, M., Franklin, B., & Tait, M. (2003). From concept to completion: A critical analysis of the urban village. Town and Regional Planning, 74(2), 165-193.
30. Esparcia, Almudena Buciega (Eds.). (2005). Final meeting RURBAN project. Brussels: European Commission.
31. Doygun, H. (2005). Urban Development in Adana, Turkey, and its environmental consequences. International Journal of Environmental Studies, 4(62),391-401.
32. Hamilton, D.K. (1999). Governing Metropolitan Area, Response ton Growth and Change. New York: Taylor& Francis Group.
33. Hara, y., Honda, R., Sekiyama, M., & Hiramatsu, A. (2010). Impacts of housing development on nutrients flow along canals in a peri-urban area of Bangkok. water science and technology, 61,1073-1080.
34. Hao, P. (2012). Spatial Evolution of Urban Villages in Shenzhen. Utrecht University (Doctoral dissertation, Dissertation. 11-28.
35. Lin, Y.L., Meulder, B.D. (2012). A conceptual framework for the strategic urban project approach for the sustainable redevelopment of “villages in the city” in Guangzhou. Habitat Int, 36, 380–387.
36. Narain, V., & Nischal, S. (2007). The peri-urban interface in Shahpur Khurd and Karnera, India. Environment and Urbanization, 19(1), 261-273.
37. Verbeelen, C. (2013). The Collaboration of Actors in Urban Village Redevelopment Projects in Shenzhen, China. Unpublished master’s thesis ,University of Amsterdam, Amsterdam.
38. Wang, Y.P., Wang, Y., & Wu, J. (2009). Urbanization and informal development in China: urban villages in Shenzhen. International Journal of Urban and Regional Research, 33(4), 957-973.
39. Webster, D. (2002). On the Edge: Shaping the future of pri-urban East Asia. Stanford University: Asia/Pacific Research Center.
40. Zhang, T. (2000). Land market forces and government's role in sprawl: The case of China. Cities, 17(2), 123-135.
