تبیین رابطه خاطره انگیزی بزرگرا ه های درون شهری با طرحواره های ذهنی مکانی اجتماعی ناظرین(مطالعه موردی:بزرگراه های مدرس، چمران و حقانی)

محورهای موضوعی : معماری

نگین سادات مقدسی ¹ (دانشجوى دکترى معمارى، دانشگاه آزاد اسلامى واحد اراک، اراک، ایران.)
منصور یگانه ² (استادیار گروه معمارى، دانشکده هنر و معمارى، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1395/03/17 تاریخ پذیرش : 1397/06/19 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: جداره سبز, خاطره انگیزی, دیدهای پی در پی, بزرگراه سبز, طرح‌واره ذهنی,

چکیده مقاله :

موضوع مقاله، بررسی رابطه بین خاطره‌انگیزی ناظرین و ایجاد طرح‌واره‌های ذهنی مکانی اجتماعی آنها در حاشیه سبز بزرگراه درون‌شهری است. هدف مقاله بررسی مؤلفه‌های همگرایی طرح‌واره‌های ذهنی شهروندان است که باعث ایجاد خاطره انگیزی بیشتر بزرگراه‌های سبز درون‌شهری می‌شود. روش تحقیق شامل روش های توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری ناظرینی که از فضای حاشیه بزرگراه های مدرس، چمران و حقانی مورد سنجش قرار گرفتند، 51 نفر می باشد. تکنیک های تحلیل شامل تحلیل آماری توصیفی و استنباطی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، توجه به طرح‌واره‌های مکانی- اجتماعی یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های برای ایجاد خاطره‌انگیزی برای ناظرینی که در فضای حاشیه بزرگراه است و خاطره انگیزی و طرح‌واره‌های ذهنی شرط علی برای وجود یکدیگر هستند و جداره‌ها و تپه های سبزی دارای حس محصوریت، ساختمان‌های شاخص بلند و سازه ها و المان‌های شاخص ابتدایی و انتهایی نقش مهمی در خاطره‌انگیزی دارند. فضاهای رها شده ممتد حاشیه تأثیر بسیار نامطلوبی بر مطلوبیت بزرگراه دارد.

چکیده انگلیسی:

The aim of this article is to investigate the relationship between the observers’ memorability and creating mental schemas in the corridor of the green urban highway. Memorable elements are the ones that can cause memories and sense of belonging by locating in mind. Being unique and criterion cause quick images to remain in minds and these elements cause the space to become an indicator of spatial identity. To become a memorable space and to remain in minds some schemes should be created in minds and this is the fundamental condition. Furthermore, the space should have a definite and unique identity. It is essential to recognize basic elements of creating mental spatial and social schemes and to investigate their effectiveness in the components of memorability. The purpose of this study is about urban highways and similar spaces. On the basis of posed theories, the hypothesis is as follows: there is a relation between memorability in highway observers and mental spatial and social schemas schemes so that creating mental schemas can help in creating observers’ memorability. On the basis of this proposition, creating mental schemes is the essential condition for memorability in green urban highways.  The proof of this claim is achieved by referring to empirical evidences. The research methodology includes analytical-descriptive techniques. The statistical populations of 51 bystanders of the Modares highway margins were surveyed. Statistical analysis included descriptive and inferential techniques. The findings show that, in designing the urban highways paying attention to spatial-social schemas is one of the main components for generating memorably of highway margin by criteria. According to the results of the analysis of experimental findings, it seems that considering spatial-social schemes are one of the main components of creating a memorable environment for bystanders who visit routes such as highways.   Variables such as age, gender and level of education do not affect the influence of the kind of mental spatial and social schemas so much and this issue can be used in creating most common indicators between different groups of citizens with different ages and level of education for designing a green and memorable highway. The most important criteria in the design of green urban highways space includes design style of highway space, detail Fitness in highway such as trees, elements and street furniture with generalities and its overall configuration, heterogeneity and diversity in the details. Because people have less time to remember and visualize the symbolic elements in the highways the use of such elements has less effect on their mental schemes and also the memorability of environment. Memorable elements should have a unique identity cause impression on the minds. According to the results of this study, there is a linear relationship and a high correlation between memorability and creating mental spatial and social schemes. It means to make a space memorable some schemes should be created in minds to make the space effective and persistent.  Several sequences and focus points in the special parts can lead us to have a convergence mental schema

منابع و مأخذ:

1. اسلامی‌‌راد، قربان؛ و قاسمی، یاسر. (1389). نقش و اهمیت باغ‌های تاریخی در سامان‌دهی منظر شهری (نمونه‌موردی: شهر بهشهر). مجموعه
مقالات همایش ملی منظر شهری (جلد 3). همایش ملی سیما و منظر شهری. پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی. آذر 7-8، (811-817).تهران: دریافت.
10. لینچ، کوین. (1392). سیمای شهر. (منوچهر مزینی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (نشر اصلی اثر1960).
11. محمودی، محمدمهدی. (1381). تأثیر بزرگراه‌های درون‌شهری در تغییر منظر شهری تهران. فصلنامه هنرهای زیبا، 12، 59-63.
12. مقدسی، نگین سادات؛ و حقیقت‌بین، مهدی. (۱۳۹۴). ارزیابی و مقایسه کیفیت بصری بزرگراه شهری مطالعه موردی: بزرگراه مدرس و نیایش، مجموعه مقالات کنفرانس مدیریت شهری. هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری. آبان 20-21. (ص 21-39). مشهد:مرکز پژوهش‌‌های شورای شهر مشهد .
13. مقدسی، نگین سادات. (1395). تبیین نقش طرح‌واره‌های ذهنی مکانی- اجتماعی در احساس آرامش ساکنین حاشیه سبز بزرگراه‌های درون‌شهری (نمونه موردی: بزرگراه مدرس). مجله مدیریت شهری، پذیرش برای چاپ.
14. یگانه، منصور؛ و بمانیان، محمدرضا. (1394). معرفت شناسی فازی و سازگاری روش شناختی آن با پژوهش های معماری و شهرسازی. فصلنامه مدیریت شهری. 14 (40)، 313-325.
15. یگانه، منصور؛ بمانیان، محمدرضا؛ و مهدی‌‌پور، صفا. (1391). تحلیل فازی رابطه تفاوت‌‌های فرهنگی شهروندان با معیارهای ارزش-گذاری کیفیت فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: فضاهای عمومی تهران). فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، 7 (17)، 1-30.
2. بحرینی، حسین؛ بلوکی، بهناز؛ و تغابن، سوده. (1388). تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
3. پاسبان حضرت، غلامرضا. (1391). منظر بزرگراه مدرس؛ تبیین عوامل و انگاره های طراحی. منظر، (20)، 78-81.
4. پاکزاد، جهانشاه. (1385). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
5. پاکزاد، جهانشاه. (1383). راهنمای طراحی فضای شهری. تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
6. پورجعفر، محمدرضا؛ و صادقی، علی‌رضا. (1387). اصول حاکم بر طراحی هدفمند محورهای دید شاخص شهری، نشریه هویت شهر. 2(3)، 95-106.
7. حبیبی، رعنا سادات. (1387). تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان، نشریه هنرهای زیبا، (35)، 39-50.
8. حبیبی، سید محسن. (1379). جامعه مدنی و حیات شهری. مجله  هنرهای زیبا، (7)، 22-33.
9. راپاپورت، آموس. (1392). معنی محیط ساخته‌شده. (فرح حبیب، مترجم). تهران: انتشارات سازمان فناوری و اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. (سال اصلی نشر اصلی 1969).

17. Wilson, R .(2005).Collective Memory, group minds and the extended mind thesis, Cognitive processing, 6 (4), 227-236.
18. Rossi, A. (1982). The Architecture of the city, Cambridge. Massachusetts: MITpress.
19. Jenkins, O. H. (1999). Unders‌tanding and measuring touris‌t des‌tination images. Journal of Tourism Research, 1 (1), 1-15.
20. Fábos, J. G., & Ahern, J. (1996). Greenways: The Beginning of an International Movement. Ams‌terdam: Elsevier Sciene.
21. Fábos, J. G. (2004).Greenway planning in the UnitedS‌tates:its origins and recent case s‌tudies. Landsc Urban Plan, 68, 321-342.
22. Flink, C., Olka, K., & Searns, R. M. (2001). Trails for the Twenty-Firs‌t Century, 2nd edition. Washington, D C: Island Press.
23. Jongman, R. H .G., & Pungetti, G. (2004). Ecological Networks and Greenways: Concept, Design, Implementation. Cambridge: Cambridge Uni- versity Press.
24. Hellmund, P. C. & Smith, D. S. (2006). Designing Greenways. London: Island Press,.
25. Little, C. E. (1995). Greenways for America. Baltimore. Maryland: The Johns Hopkins University Press.