بازنمایی هویت ایرانی در سریال پرمخاطب هزاردستان با رویکرد تحلیل نشانه شناختی

محورهای موضوعی : ارتباطات

سیدرضا هاشمی زاده منشادی ¹ ( )
افسانه مظفری ² ( دانشیار و مدیر پژوهش و عضو هیئت علمی و مدیر گروه علوم ارتباطات و دانش شناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی )
علی دلاور ³ ( علوم تربیتی و روان شناسی -دانشگاه علامه طباطبایی -تهران -ایران )

تاریخ دریافت : 1399/02/28 تاریخ پذیرش : 1400/12/21 تاریخ انتشار : 1400/05/01

کلید واژه: "هویت ایرانی ", رمزگان", "بازنمایی", "سریال هزاردستان", "رسانه ",

چکیده مقاله :

مقاله حاضر به چگونگی بازنمایی مفهوم هویت ایرانی در سریال تلویزیونی هزاردستان پرداخته است. این سریال ساخته مرحوم علی حاتمی از شاخص‌ترین تولیدات تلویزیون ایران است که در بستری از گذار تاریخی به موضوع هویت ایرانی توجه خاص کرده است. هدف اصلی این پژوهش بازنمایی مؤلفه‌های مربوط به هویت ایرانی در این سریال تلویزیونی است و به منظور دستیابی به اطلاعات مورد نیاز به فراخور رویکرد کیفی و عمق‌نگرانه پژوهش از روش تحلیل نشانه شناسی استفاده شده است. نظریات مربوط به بازنمایی و آثار رسانه‌ها نیز به عنوان چارچوب تحلیلی و نظری لحاظ گردید.برای انجام تحلیل نشانه شناسی ، الگوی تحلیلی جان فیسک در سه سطح واقعیت، بازنمایی و ایدئولوژی از طریق تبیین رمزگان‌های فنی، اجتماعی و ایدئولوژیکی استفاده شد. صحنه یا سکانس به عنوان واحد تحلیل تعیین شد و 20صحنه مهم که به تحقق اهداف پژوهش کمک می کرد ، به صورت هدفمند انتخاب گردید.مهمترین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این سریال دو ساحت سنت و تجدد را در قالب تغییرات هویتی جامعه ایرانی بازنمایی کرده است و در روایت گذار تاریخی از فضای سنتی به مدرنیته ، نقبی به شخصیت ها و نظام اجتماعی و فرهنگی و ...و نشان دادن وجوه هویت فردی شخصیت ها و تقابل خائنان و خادمان آنان زده است .روایت حاتمی از هویت ایرانی، بد و خوب مطلق نیست و در طیفی خاکستری دورمی زند.‌‌‌‌

چکیده انگلیسی:

Representation of Iranian Identity in highly popular Hezardastan” TV series with Semiotic Analysis approachAbstractIn the present article, the representation of the concept of Iranian identity in the TV series Hezardestan has been investigated. This series produced by the late Ali Hatami and is one of the most significant productions of Iranian television, which has paid special attention to the issue of Iranian identity in the context of a historical transition. The main purpose of this study is to represent the components related to Iranian identity in this TV series and in order to obtain the information required for this qualitative and in-depth research approach, the method of semiotic analysis has been used. Theories related to representation and media works were also considered as an analytical and theoretical framework. John Fisk's analytical model was used at three levels of reality, representation and ideology by explaining technical, social and ideological codes to perform semiotic analysis. The scene or sequence was determined as the unit of analysis and 20 important scenes were purposefully selected which helped to achieve the research goals.The most important results show that this series has represented the two areas of tradition and modernity in the form of identity changes in Iranian society and in narrating the historical transition from tradition to modernity, it has shown the characters and the social and cultural system and etc., and the aspects of the individual identity of the characters and the confrontation between the traitors and their servants.

منابع و مأخذ:

 

 

اعزازی، شهلا. (1386). "روند نمایش خانواده در تلویزیون"، پژوهش‌های ارتباطی، مرکز پژوهش‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی، شماره 52، صص. 7-34.

باهنر، ناصر. و جعفری، طاهره. (1389). "تلویزیون و تأثیرات کاشتی آن بر هویت فرهنگی ایرانیان"، مجله تحقیقات فرهنگی، دوره 3، شماره 4، صص. 131-156.

بیچرانلو، عبداله. (1393). "سیمای ایران در مستندهای تلویزیونی غرب"، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.

پارتازیان، کامبیز. (1392). "تعامل یا تقابل سنت و مدرنیته در زندگی ایرانی با تمرکز بر سینمای ایران"، نشراعلایی، تهران.

جنکینز، ریچارد. (1388). "هویت اجتماعی"، ترجمه تورج یار احمدی، نشر پردیس دانش،تهران.

حاجیانی، ابراهیم. (1389). "کنکاشی در هویت ایرانی (مجموعه مقالات)"، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، پژوهشکده فرهنگی و اجتماعی، تهران.

خوشفر، غلامرضا. (1378). "تأثیر ارتباط جمعی بر اخلاق اجتماعی جوانان"، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی، شماره 20-19، صص. 169-187.

دالگرن، پیتر. (1385). "تلویزیون و گستره عمومی؛ جامعه مدنی و رسانه‌های گروهی"، ترجمه مهدی شفقتی، سروش، تهران.

ذکایی، محمدسعید. و فتحی‌نیا، محمد. (1393). "ﺑﺎﺯﻧﻤﺎﻳﻲ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﻳﺎﻝﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﭘﺮﺑﻴﻨﻨﺪﻩ"، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋﻭﻫﺶ‌ﻫﺎﻱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ، مرکز پژوهش‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی، دوره 21، شماره 78، صص. 159-183.

رجایی، فرهنگ. (1392). "مشکله هویت ایرانیان امروز، ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ"، نشر نی، تهران.

رضایی، محمد. و کاظمی، عباس. (1387). "بازنمایی اقلیت‌های قومی در سریال‌های تلویزیونی"، فصلنامه علمی و پژوهشی تحقیقات فرهنگی، دوره 1، شماره 4، صص. 78-91.

ریجوی، جودیت. (1390). "ارتباطات رسان‏های در عمل"، ترجمه مهدخت بروجردی و محمدمهدی فرقانی، دفتر مطالعات رسانه و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، تهران.

ساعی، منصور. (1389). "بازنمایی ابعاد تاریخی و سیاسی هویت ملی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی سریال‌های تاریخی درجه الف در سه دهه پس از انقلاب اسلامی ایران)"، دو فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش سیاست نظری، دوره جدید شماره 7، صص. 113-142.

صالحی‌امیری، سیدرضا. (1391). "انسجام ملی و تنوع قومی"، پژوهشگاه تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران. (چاپ سوم).

فیسک، جان. (1381). "فرهنگ و ایدئولوژی"، ترجمه مژگان برومند، ارغنون شماره 20، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، صص. 117-126.

قزلسفلی، محمدتقی. (1388). "رسانه و ساخت هویت ملی"، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 3، صص. 321-338.

گودرزی، حسین. (1387). "تکوین جامعه شناختی هویت ملی در ایران"، انتشارات تمدن ایرانی تهران.

مظاهری، ابوذر. و ابوطالبی، مهدی. (1390). "هویت ملی ایرانیان و انقلاب اسلامی"، مقاله "هویت ایرانیان بر پایه ولایت در افق مهدویت" نشر زمان نو، تهران (چاپ دوم).

معقولی، نادیا.، شیخ مهدی، علی. و قبادی، حسینعلی. (1391). "تحلیل جامعه شناسانه هویت ملی و مؤلفه‌های آن در فیلم‌های بهرام بیضایی"، فصلنامه جامعه شناسی هنر و ادبیات، دوره 4، شماره 2، صص. 115-134.

مک کویین، دیوید. (1384). "راهنمای شناخت تلویزیون"، ترجمه عصمت گیویان و فاطمه کرمعلی، اداره کل پژوهش‌های سیما، تهران.

مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1387). "رسانه‌ها و بازنمایی، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها"، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.

میرزایی، حسین. و پروین، امین. (1389). "مطالعات فرهنگی و صورت‌بندی دوگانه نظری روش شناختی در بازنمایی دیگری"، فصلنامه برگ فرهنگ، دوره جدید، شماره 22، صص. 8-23.

ویلیامز، ریموند. (1385). "تلویزیون، تکنولوژی و شکل فرهنگی"، ترجمه: منوچهر بیگدلی خمسه، اداره کل پژوهش‌های سیمای جمهوری اسلامی، تهران.

نوری، مختار.، حسن‌پور، علی. و محمدی، صادق. (1394). "بازنمایی هویت ملی به عنوان امر سیاسی در مجموعه‌های تاریخی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران"، فصلنامه رسانه، دوره 26، شماره 2 (پیاپی 99) مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، صص. 5-23.

Bourrdaa, Melanie. & Delmer, Javier Lozano. (2016). “Contemporary participative TV: Identity, authorship and advertisng practices between fandom”, Participations, Journal of audience and Research Studies.

Castello, E. (2007). “The Production of Television Fiction and Nation Bulding, the Catalan Case”, European Journal of Communication, Vol. 22.

Dong, Wenchao. (2018). “The Construction of National Identity in Television Series”, Department of Communication Faculty of Arts University of Ottawa. (https://ruor. uottawa.ca/handle/10393/38067).

Kroger, Jan. (2019). “Identity in Adolescence, the Balance between Self and Other, 4th Edition. London & New York: Routledge. Lawler, S. Identity: Sociological perspectives”, Cambridge: Polity Perss.

Stafford, Gil. & Roy. (2003). “The Media Student’s Book”, Branstonpress.