بررسی مؤلفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری
محورهای موضوعی : مدیریت رسانهآزاده ارشدی 1 , سارا محمدپور 2
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: اخلاق حرفه‌ای, عکاسی خبری, مؤلفهها و چالش‌ها,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر به بررسی مؤلفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری پرداخته است. روش تحقیق پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی عکاسان خبری شاخص هستند، که تعداد 13 نفر به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند و در بخش کمی نیز جامعه آماری عکاسان خبری عضو انجمن صنفی عکاسان خبری میباشند. ابزار پژوهش شامل مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته بوده است. در بخش کیفی تعداد 26 شاخص شناسایی شدند که بعد از استفاده از آزمون دو جمله‌ای تمامی شاخص‌ها مورد تأیید قرار گرفتند. یافته‌های آزمون دو جمله‌ای نشان داد که تمامی شاخصهای شناسایی شده که شامل احترام به حریم خصوصی سوژه، جلب اعتماد سوژه، رعایت صداقت و راستی، حفظ آبروی سوژه، اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت، پرداختن به موضوعات نامکشوف، انعکاس واقعه بدون کم و کاست، رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری، دقت در بازنمایی موضوعات، عدم دستکاری عکس، احترام به سایر عکاسان خبری، عدم دریافت هدیه به وسیله عکاس، عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه، عدم انعکاس عکس‌های هولناک، رعایت مسئولیت‌پذیری، جلب اعتماد مخاطبین، عدم افشای منبع اطلاعات، عدم دستکاری در صحنه واقعه، عدم جریحه‌دار کردن عفت عمومی، پرهیز از کلیشه‌سازی، کمک انسانی به سوژه، هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار، عدم افشای موارد امنیتی، اشراف به موضوع عکاسی، عدم پرداخت پول به منابع و افراد و داشتن مرام‌نامه اخلاقی از نظر خبرگان پژوهش مورد تأیید قرار گرفتند. نتایج آزمون تی‌تک نمونهای نشان داد که تمامی شاخص‌ها در وضعیت بالاتر از حد متوسط (عدد 3) قرار داشته‌اند و در نهایت نتایج نرم‌افزار لیزرل نشان داد که مدل تحقیق دارای برازش قابل قبولی است.
The present research investigates the components and challenges of professional ethics in photojournalism. The research method is survey. The statistical population in the qualitative section consists of distinguished news photographers. 13 individuals were selected through targeted sampling. In the quantitative section, the statistical population comprises members of the Iranian Photojournalists Association. The research employs interviews and researcher-made questionnaires. In the qualitative part, around 26 indicators were identified. The binomial test confirmed all the indicators. The binomial test results indicate that the study's experts confirm all the identified indicators, including "respecting the subject's privacy", "gaining the subject's trust", "observing honesty and integrity", "protecting the subject's reputation", "spreading information and telling the truth", "investigating the unknown", "faithfully representing the event", "impartiality", "accuracy and precision", "not manipulating the photo", "respecting other photojournalists", "not receiving gifts", and "not publishing photos of the subjects without their permission", "not broadcasting disturbing photos", "being responsible", "gaining the audience's trust", " not disclosing the information's source", "not manipulating the event's scene", "not offending public decency", "avoiding stereotypes", "helping the subject", "coordination and teamwork between the journalists and the photographers", "not disclosing security issues", "mastery over the photography's subject", "not paying money to individuals and sources", and "Observance of professional ethics". One-sample t-test results indicate that all the indicators were higher than average. Finally, the Lisrel Software Package results show that the research model is a good fit
ببران، صدیقه. و حضرتی، افسون. (1391). "بررسی میزان رعایت معیارها و اصول اخلاق رسانه‌ای حرفه‌ای در برنامه 90 از دیدگاه روزنامه نگاران ورزشی و متخصصان ورزش و رسانه مقاله"، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
ببران، صدیقه.، خانیکی، هادی. و طاهریان، محبوبه. (1394). "منشور اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها"، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
بختیاروند، مصطفی. و مستقل، نفیسه. (1396). "عکس: جلوه‌ای از هنر یا تقلید صرف؟ جایگاه آثار عکاسی در نظام حقوق مالکیت ادبی و هنری"، دانشگاه قم
خانیکی، هادی. (1388). "چارچوبی برای پژوهش در اخلاق رسانه"، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، دوره 4، شماره‌های 1و 2، صص. 79-92.
شکرخواه، یونس. (1391). "اخلاق حرفه‌ای"، یک بستر و یک جهان رؤیا.
کاپا، رابرت. (1394). "کاپا به جنگ می‌رود"، نشر حرفه هنرمند.
ملکیان، نازنین. و پورانوری، نسرین. (1393). "بررسی میزان رعایت اخلاق رسانه‌ای در روزنامه همشهری از دیدگاه دانشجویان رشته علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
نجف‌پور، شعبان. (1393). "اخلاق در رسانه؛ چالش‌های اساسی و توصیه‌های ملی"، نشریه اخلاق در علوم و فناوری، دوره 9، شماره 2(28).
Ball, A., Mark, H. & Sanders, K., (2006). “What Biritish Journalism Students Think about Ethics and Journalism”, University of Sheffield.
Calain, P. (2012). “Ethics and images of suffering bodies in humanitarian medicine”, Unité de Recherche sur les Enjeux et Pratiques Humanitaires (UREPH), Médecins Sans Frontières – Switzerland, Rue de Lausanne 78, CH-1211 Genève 21, Switzerland.
Cooms, P. “A question of ethics”, Photographers in the spotlight. BBC.
Cooper, K. (1959). “Photojurnalism Random House”.
Jacobites. (2018). “What is photojournalism”.
Lavoie V., (2010). “Photojournalistic Integrity”.
Marvin, C. & Fishman, J. (2006). “Portrayals of Violence and Group Difference in Newspaper Photographs: Nationalism and Media”, Journal of Communication, Vol. 53, PP. 32-44.
Philippe, C. (2013). “Ethics and images of suffering bodies in humanitarian medicine”.
Priyadarshani S., (2008). “A Communication study about the professionalism and practical usage in photo journalism”, University Kelaniya.
Suntai, D. & Vakkai, F. (2018). “Media and Ethical Issues in Photo- Journalism”, Tarabe State University.
Urbonavičiūtė, L. (2015.). “The ethics of photojournalism in Lithuania: views of the news photographers”, Science journal (Communication and information).
Vujovis, M. & Prelevic, L. (2014). “May ethics in news photography”, University of nis faculty of philosophy, drpatment of communicology and journalism republic of Serbia.
_||_
Ball, A., Mark, H. & Sanders, K., (2006). “What Biritish Journalism Students Think about Ethics and Journalism”, University of Sheffield.
Calain, P. (2012). “Ethics and images of suffering bodies in humanitarian medicine”, Unité de Recherche sur les Enjeux et Pratiques Humanitaires (UREPH), Médecins Sans Frontières – Switzerland, Rue de Lausanne 78, CH-1211 Genève 21, Switzerland.
Cooms, P. “A question of ethics”, Photographers in the spotlight. BBC.
Cooper, K. (1959). “Photojurnalism Random House”.
Jacobites. (2018). “What is photojournalism”.
Lavoie V., (2010). “Photojournalistic Integrity”.
Marvin, C. & Fishman, J. (2006). “Portrayals of Violence and Group Difference in Newspaper Photographs: Nationalism and Media”, Journal of Communication, Vol. 53, PP. 32-44.
Philippe, C. (2013). “Ethics and images of suffering bodies in humanitarian medicine”.
Priyadarshani S., (2008). “A Communication study about the professionalism and practical usage in photo journalism”, University Kelaniya.
Suntai, D. & Vakkai, F. (2018). “Media and Ethical Issues in Photo- Journalism”, Tarabe State University.
Urbonavičiūtė, L. (2015.). “The ethics of photojournalism in Lithuania: views of the news photographers”, Science journal (Communication and information).
Vujovis, M. & Prelevic, L. (2014). “May ethics in news photography”, University of nis faculty of philosophy, drpatment of communicology and journalism republic of Serbia.
بررسی مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری
پژوهش حاضر به بررسی مولفهها و چالش‌هاي اخلاق حرفه‌اي در عکاسی خبري پرداخته است. روش تحقيق پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی عکاسان خبری شاخص هستند، که تعداد 13 نفر به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده‌اند و در بخش کمی نیز جامعه آماری عکاسان خبری عضو انجمن صنفی عکاسان خبری می باشند. ابزار پژوهش شامل مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته بوده است. در بخش کیفی تعداد 26 شاخص شناسایی شدند که بعد از استفاده از آزمون دو جمله‌ای تمامی شاخص‌ها مورد تایید قرار گرفتند. یافته‌های آزمون دو جمله‌ای نشان داد که تمامی شاخصهای شناسایی شده که شامل «احترام به حریم خصوصی سوژه»، «جلب اعتماد سوژه»، «رعایت صداقت و راستی»، «حفظ آبروی سوژه»، «اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت»، «پرداختن به موضوعات نامکشوف»، «انعکاس واقعه بدون کم و کاست»، «رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری»، «دقت در بازنمایی موضوعات»، «عدم دستکاری عکس»، «احترام به سایر عکاسان خبری»، «عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس»، «عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه»، «عدم انعکاس عکس‌های هولناک»، «رعایت مسئولیت‌پذیری»، «جلب اعتماد مخاطبین»، «عدم افشای منبع اطلاعات»، «عدم دستکاری در صحنه واقعه»، «عدم جریحه دار کردن عفت عمومی»، «پرهیز از کلیشه‌سازی»، « کمک انسانی به سوژه»، «هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار»، «عدم افشای موارد امنیتی»، «اشراف به موضوع عکاسی»، «عدم پرداخت پول به منابع و افراد» و «داشتن مرام‌نامه اخلاقی» از نظر خبرگان پژوهش مورد تایید قرار گرفتند. نتایج آزمون تی‌تک نمونهای نشان داد که تمامی شاخص‌ها در وضعیت بالاتر از حد متوسط (عدد 3) قرار داشته‌اند و در نهایت نتایج نرم افزار لیزرل نشان داد که مدل تحقیق دارای برازش قابل قبولی است.
کلمات کلیدی: عکاسی خبری، اخلاق حرفه ای، مولفه ها و چالش ها
مقدمه
عکاسی خبری یا فتوژورنالیسم عکس‌هایی هستند که پیام و هدف اصلی آنها خبررسانی برای مخاطبین است. به‌گونه‌ای که کارشناسان معتقدند عکاسان خبری همان نویسندگان مقالات و مخبران اخبار هستند که اطلاعات را از طریق عکس به مخاطبین منتقل می‌کنند. این روزها در هر ثانیه میلیون‌ها عکس گرفته میشود و به‌اشتراک گذاشته میشود. تعداد دستگاه‌های ثبت عکس هم بی‌وقفه در حال افزایش است. عکاس خبری، فردی است که با دوربینی در دست، در رویدادها، جنگ‌ها و جشن‌ها ثبت لحظات می‌کند، باید از وقایعی که در پیرامون‌اش رخ میدهد آگاهی و دانش کافی داشته باشد تا اخبار را در قالبی خلاقانه ارائه دهد تا نه تنها آموزنده، بلکه سرگرم‌کننده نیز باشد.
عکاسی خبری هنوز بخشی حیاتی و مهمی از اخبار مدرن است. علاوه بر این، آگاهی از مشکلات جهانی فعلی را افزایش داده و آنها را در سطح کاملا متفاوتی ارائه میدهد". (جاکوبیتس، 2018) در کنار جذابیت‌ها و کاربردهای عکاسی خبری و ثبت مسائل روز جهان و بحران‌هایی که کم و بیش در هر روز و هر ساعت در این دنیا رخ میدهند، اخلاق حرفه‌ای و رعایت اصول آن مساله‌ای در خور توجه است که بیشتر روزنامه‌نگاران و عکاسان خبری با آن دست به گریبان هستند و با برخورد با موضوعی برای‌شان این سوال مطرح میشود، که اگر روزی برای آنها در جریان بحران و یا جنگی اتفاقی روی دهد، واکنش اخلاقی آنها با آن چگونه می‌تواند باشد که هم وجه انسانی حفظ شود و هم وظیفه عکاسانه عکاس انجام شود. عکاسان و دبیران عکس که با عکس سر و کار دارند، درگیر مسائل اخلاقی نیز هستند. عکاسی که از صحنه تصادف عکاسی می‌کند، فرصت ندارد تا مشخص کند این عکس مناسب چاپ هست یا نه و این وظیفه به عهده دبیران قرار میگیرد. دبیر نیویورک دیلی‌نیوز، اریک مکاسکاس معتقد است که عکس از قربانیان بخشی از رویداد است و نباید آن را از مخاطبان پنهان کرد. استفن میندیچ، ناشر فونیکس بیان می کند که غیراخلاقی است تا آگاهی و اطلاعات را از مردم با عدم انتشار عکس هولناک دریغ کنیم.
پس از حادثه 11 سپتامبر در اینترنت عکس‌های هولناکی منتشر شد که انتشار آنها برای سردبیران مطبوعات سنتی پیوسته چالش‌برانگیز بوده است. دونالد وینسلو، دبیر نیو فتوگرافر می‌گوید: "با افزایش جنگ و ترور در دو دهه گذشته از محدودیت چاپ عکس‌های هولناک کاسته شده است و روز به روز شاهد عکس‌های هولناک بیشتری در صفحه‌های اول روزنامه‌ها هستیم.
در واقع ثبت عکس‌های خبری به هر شکلی شامل نمایش اجساد و زخمی‌ها و یا صحنه اعدام همیشه بحث‌انگیز بوده است. در این میان عکاسانی هستند که در مواقع لزوم کمک به انسان‌های دردمند و نیازمند کمک را در اولویت کار و وظیفه حرفه‌ای خود قرار میدهند.
گروهی از عکاسان وقتی باب دول1 نامزد انتخابات ریاست جمهوری از سکویی در چیکو، کالیفرنیا سقوط کرد، در دو راهی مساله اخلاقی قرار گرفتند. وقتی دول از پله سست و از فاصله یک و نیم متری سقوط کرد. جی دیوید اکه، عکاس آژانس فرانس‌پرس در یک چشم به هم زدن مانع برخورد سر دول با زمین شد. اکه عکس نگرفت اما از شکستن سر دول پیشگیری کرد. ریک ویلکینگ عکاس رویترز که دورتر از آن بود که بتواند کمک کند، از حادثه عکاسی کرد. اکه گفته است: اگر دیدید کسی می‌افتد، حس انسان دوستی حکم می‌کند که کمکش کنید نه اینکه کنار بکشید و بگذارید بیفتد. ویلکینگ برعکس در موقعیتی نبود که به دول کمک کند، بنابراین اجباری نداشت که تصمیم بگیرد کمک کند یا عکس بگیرد. (کوبر، 2008،ص 288)
حسن نمک‌دوست، روزنامه‌نگار، مترجم و استاد علوم ارتباطات درباره وظیفه عکاس چیست، معتقد است:" اینکه قلمروی به اصطلاح انجام وظیفه و حرفه‌ای عکاسی کجاست مورد اختلاف صاحب نظران است، برخی معتقدند که عکاسی به خصوص در شرایط بحرانی یکی از فرصت‌های طلایی است و میشود بهترین کارها را در آن زمان انجام داد، حتی بعضی‌ها تعبیری به کار می‌برند که بهشت عکاس‌ها شرایط بحرانی هست! به این دلیل که وضعیت‌های بحرانی وضعیت‌هایی کاملا دراماتیک هستند که میتوان نهایت رفتارهای انسان‌ها در زمینه رذالت، ایثار، شجاعت و از خودگذشتگی را مشاهده کرد. برخی از کارشناسان هم وضعیت بحرانی را جهنم عکاس‌ها می‌دانند، آن نیز به علت شرایط بسیار طاقت‌فرسا و تلخی است که برای عکاس به وجود می‌آید".
در اینجا این سوالات مطرح میشود که رعایت اصول اخلاقی و حفظ شان سوژه‌ای که برای مثال توسط پلیس کتک می‌خورد یا از سر ناچار دست به تکد‌ی‌گری یا خودفروشی زده است، لازم و ضروری است یا اطلاع‌رسانی آن در شبکه‌های اجتماعی برای آگاهی شهروندان لازم است؟ آیا مطبوعات اگر از انتشار عکس‌های جبهه‌های جنگ خودداری کنند، مانع از برخورد صحیح با مسائل و مشکلات نمی‌شوند؟
وقتی صحبت از رعایت اخلاق در عکاسی می شود، یکی از اولین مواردی که به ذهن می‌رسد، این است که عکاس نمی تواند به دلخواه خود صحنه خبری را بچیند، بدین معنی که نمی‌تواند از سوژه خبری بخواهد تا به دلخواه عکاسی پوزیشن خود را تغییر دهد. انگ (2000) نویسنده انگلیسی در کتاب خود "درآمدی بر ویرایش عکس2" می‌نویسد:"در عکاسی مطبوعات میتوان از تظاهرکنندگان خواست تا پلاکارد خود را به طرف دوربین بگیرند، اما تشویق آنان مبنی بر اینکه به سمت پلیس شاخ و شانه بکشند، زیاده‌روی به حساب می‌آید". جاکوبیتس ،2017 معتقد است به عنوان یک انسان، خبرنگاران عکاسی باید اخلاقی همانند دیگران را دنبال کنند. این بدان معنی است که برای کمک به افراد در رنج مستقیم، هر کار معقولی را انجام دهند. از نظر ماهیت عکاسی خبری، این اختلافات زیادی ایجاد می‌کند، زیرا ویژگی‌های عکاسی مستند به این معنی است که عکاسان بیشتر خودشان را در مناطقی می‌بینند که اخلاق روزنامه نگاری را به چالش می‌کشد".
بسیاری از فعالین عرصه رسانه و عکاسی خبری راز ماندگاری در این حرفه را رعایت اصول اخلاقی حرفه‌ای عکاسی می‌دانند و معتقدند که هر رسانه‌ای باید مرام‌نامه داشته باشد تا به فراخور حال و اهداف خود، اصول اخلاق حرفه‌ای را رعایت کند. برخی دیگر از عکاسان خبری نیز هستند که اعتقاد دارند که وظیفه اصلی آنها ثبت لحظات تاریخی یک رویداد و یا بحران است تا به جامعه مخاطبین اطلاعات درست و بی‌کم و کاست داده شود، در " اصول اخلاقی عکاسی خبری" آمده است: عکاس خبری هیچ مسئولیتی در برابر رنج سوژه یا سوژه‌های عکس ندارد و فقط یک وظیفه مشخص و ساده دارد: پیام‌رسانی و ثبت و به‌تصویرکشیدن واقعیت همانطور که هست3. در هر حال به نظر می رسد ورود به دنیای حرفه‌ای فتوژورنالیسم همراه با پذیرفتن یک رشته مسئولیت‌هاست. برخی از آنها امری عادی و وظیفه روزمره تلقی میشود مثل رفتن به سر صحنه و در کنار این کارها، ملاحظات گسترده اخلاقی وجود دارد". (کوبر،1396،ص 269)
با توجه به اینکه کشور ما یکی از سرزمین‌های بحران‌خیز در جهان است که با بحران‌های بی‌شماری مانند جنگ، بلایای طبیعی، همه‌گیری کرونا و ... روبرو بوده و هست، عکاسی خبری جایگاه خاص و اهمیت ویژه‌ای دارد و البته عکاسان خبری نیز مانند خبرنگاران باید بلافاصله تصمیم بگیرند و تجهیزات عکاسی را حمل کنند و بیشتر اوقات در معرض موانع قابل‌توجهی مثل خطرات جانی، آب و هوا، جمعیت، دسترسی فیزیکی هستند.. در کنار همه این موارد، اخلاق در عکاسی مثل هر جای دیگر از اصول اساسی به شمار می‌آید. تا جاییکه توصیه و تاکید شده است که شان همه سوژه‌های انسانی باید حفظ شود و عکاس خبری به‌گونه‌ای عکس بگیرد که تعصبات شخصی‌اش در ثبت تصویر تاثیری نگذارد. عکاس خبری باید واقعیت را به تصویر بکشد و از ثبت کلیشه‌ها دوری کند. مواردی از این دست بسیار است که در جای خود به آنها پرداخته میشود.
نکته‌ای که در این بین بسیار اهمیت دارد بررسی مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه ای در عکاسی خبری است که در تحقیق حاضر به آن پرداخته می شود.
پیشینه داخلی
بختیاروند و مستقل(1396) در تحقیقی تحت عنوان "عکس: جلوه‌اي از هنر يا تقليد صرف؟ جايگاه آثار عکاسي در نظام حقوق مالکيت ادبي و هنري" به بررسی این سوال می‌پردازند که آيا عکس مي‌تواند به عنوان يک اثر هنري حمايت شود؟ در اين مقاله، با روش توصيفي-تحليلي، نحوه حمايت و احراز اصالت عکس و موضوعات مرتبط با آن در حقوق داخلي کشورها و اسناد بين‌المللي بررسي شده است. خانیکی(۱۳۹۴) در مقاله "چارچوبی برای پژوهش در اخلاق رسانه" با تفكيك دو مفهوم "اخلاقيات" و "اخلاق" در پي آن است كه به ابعاد و زمينه‌هاي كاربرد مقوله اخلاق در رسانه بپردازد و چارچوبی برای تدوین مقررات اخلاق کاربردی در قالب اخلاق شناسی حرفه‌ای ارائه میدهد که بر چهار اصل "آگاهی دهی عمومی"، "آزادی مطبوعات"، "بیان حقیقت" و "احترام به حیثیت فردی و زندگی خصوصی" تمرکز دارد و می‌تواند فضاهای متکثر و متنوع رسانه‌ای را در بربگیرد. ببران و همکاران(1394) در تحقیق "منشور اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها" بیان می کنند که ضرورت تدوین منشور اخلاق حرفه‌ای از سوی رسانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. از سوی دیگر کاربرد عکس خبری در گزارشات بسیار مهم است. بطوریکه حتی اگر گزارش مکتوبی نباشد و تنها گزارش تصویری از جنگ یا رویدادی به نمایش مخاطبین گذاشته شود، این گزارش تصویری می‌تواند گویای هرآنچه که روی داده، باشد. نجف‌پور(1393) در تحقیقی با عنوان "اخلاق در رسانه؛ چالش‌هاي اساسي و توصيه‌هاي ملي" بیان می کند که چالش‌هاي اساسي اخلاق رسانه‌اي در ايران عبارتند از دولتی بودن رسانه‌ها، نامشخص بودن حدود عمل رسانه‌ها و خطوط قرمز، ابهام در قوانینی مربوط به حقوق رسانه‌ها، هزینه‌بر بودن فعالیت‌ها، عدم دسترسی آزادانه به اطلاعات، تعامل نادرست سازمان‌ها یا رسانه‌ها، فقدان تخصص و اشراف علمی خبرنگاران. ملكيان و پورانواري(1393)در پژوهش "بررسي ميزان رعايت اخلاق رسانه‌اي در روزنامه همشهري از ديدگاه دانشجويان رشته علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاري دانشگاه علامه طباطبايي" که با روش تحقيق پيمايشی و ابزار پرسشنامه انجام شده است به این نتایج رسیده اند که بين ميزان رعايت آزادي بيان و رعايت اخلاق رسانه‌اي در اين روزنامه، بين ميزان صحت اطلاعات همشهري و رعايت اخلاق رسانه‌اي، بين ميزان رعايت حريم خصوصي توسط روزنامه همشهري و رعايت اخلاق رسانه‌اي و همچنين بين کيفيت اطلاع‌رساني، توجه به هويت ديني و ملي، ميزان پرهيز از تضاد منافع و رعايت اخلاق رسانه‌اي رابطه معنادار وجود داشته است. ببران و حضرتی(1391) در تحقیقی با عنوان "بررسی میزان رعایت معیارها و اصول اخلاق رسانه‌ای حرفه‌ای در برنامه 90 از دیدگاه روزنامه‌نگاران ورزشی و متخصصان ورزش و رسانه" با استفاده از روش دلفي نتیجه می گیرند که در برنامه 90 معيارهايي همچون عينيت، بي طرفي و عدم تحريف در تهيه محتواي برنامه و پخش قسمت‌هاي گوناگون رعايت مي شود.
پیشینه خارجی
در میان مقالات خارجی نیز میتوان به مواردی اشاره کرد که به بحث رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای در رسانه پرداخته‌اند. برای مثال (جانوویچ و جانوویچ،2014) در پژوهشی با عنوان "اخلاق در عکاسی خبری"، با روش نشانه‌شناسی به تجزیه و تحلیل کمی و کیفی همه عکس‌های منتشر شده، به جز تبلیغات پرداخته‌اند. نویسندگان، اخلاق عکاسی را در مقایسه با اخلاق روزنامه‌نگاری در صربستان ارزیابی کردند. هدف این بود تا مشخص شود نقض هر یک از احکام مربوط به عکاسی بی‌احترامی، حفظ حریم شخصی و ... تا چه حد وجود دارد. (کالین،2013) در تحقیقی با عنوان "اخلاق و تصاویر اجساد رنج‌دیده در پزشکی" سوالاتی در رابطه با اجساد رنج دیده در سازمان‌های بشردوستانه مطرح می‌کند که سزاوار توجه جدی است و به این نتیجه می‌رسد که بازنمایی اجساد رنج دیده، ویژگی بارز و اجتناب‌ناپذیر از انسان دوستی مدرن است که به عنوان یک هنجار اجتماعی به دست آمده است. همچنین اخذ رضایت از قربانیان یا جوامع به عنوان یک تلاش مهم است، اما اطمینان از رضایت واقعی در شرایط بشردوستانه در مورد تجسم تصویری با مشکلات عملی و اساسی قابل توجهی روبرو است. از سوی دیگر، رد هرگونه به نمایش گذاشتن رنج انسان به عنوان اینکه با هنجارهای پزشکی ناسازگار است، نه تنها غیرواقعی نخواهد بود بلکه فعالیت‌های اخلاقی بسیار ارزشمندی را که توسط عوامل بشردوستانه انجام شده است، مانند صدای کمک به قربانیان یا ایجاد همدلی، نفی می‌کند. بدیهی است همه نمایش‌های تصویری بدن‌های رنجور از نظر اخلاقی مشکل‌ساز نیست. برخی از تصاویر، محترمانه و دلسوزانه از انسان دوستان و دیگران دعوت می کند تا از کلیشه‌های متداول ارائه شده توسط رسانه‌های جریان اصلی معاصر فاصله بگیرند.
لاوئی(2010) در تحقیقی با عنوان "قوانین رفتاری، اخلاق حرفه‌ای و تعریف اخلاقی عکاسی مطبوعاتی"، به دنبال ایجاد اساسی برای تاریخ اخلاقی عکاسی مطبوعاتی است که در کنار سایر تاریخچه‌های این حوزه )زیبایی‌شناختی، اجتماعی، نهادی و فرهنگی) جایگاه خود را خواهد داشت و همگی نقشی اساسی در تعریف هویت پیچیده دارند. تحقیقات فعلی در مورد تاریخ، نشانه‌شناسی و زیبایی‌شناسی تصویربرداری عکاسی حاکی از این است که فتوژورنالیسم مقوله‌ای است که اساسا ناپایدار است و به طور مداوم در فرآیند تنظیم مجدد گفتمان است. اخلاق عکاسی مطبوعاتی محصول این تغییر شکل‌های تاریخی است. کوبر (2008) در کتابی با عنوان "فتوژورنالیسم" که به طور خاص به مسائل رعایت اصول اخلاقی در عکاسی پرداخته است، آمده" عکاسان و مردم در مورد رعایت مسائل اخلاقی در مراسم ترحیم، دو نظرگاه کاملا متفاوت دارند. کریگ هارتلی در این مورد از اعضای انجمن ملی عکاسان مطبوعات و شهروندان آستین، تگزاس نظرخواهی کرده است. او می‌خواست نظر دو گروه را در مورد رعایت اصول اخلاقی در برخی از شرایط مقایسه کند، از جمله در یک موقعیت فرضی مجلس ختم رئیس پلیسی که کشته شده،که عکاس بدون دعوت در آن شرکت کرده و حتی پس از اینکه عذر او را خواسته‌اند، به عکاسی ادامه داده است. هارتلی دریافت که 63 درصد از عکاسان خبری رفتار عکاس را اخلاقی و 85 درصد مردم آن را غیراخلاقی تلقی کردند. افراد عادی که این کار عکاس را ناپسند می‌دانستند، اعتقاد داشتند که این عکس‌ها در حدی ارزشمند نیستند که عکاس برای تهیه آنها به‌حریم خصوصی افراد تجاوز کند. همچنین پریادرشانی(2008) در تحقیقی تحت عنوان "یک مطالعه ارتباطی در مورد حرفه‌ای بودن و کاربردهای عملی در روزنامه‌نگاری عکس" نوشته است:" فتوژورنالیسم را میتوان به صورت ثبت حادثه بصری با استفاده از دوربین برای گردش عمومی تعریف کرد. یک عکس با زیرنویس و شرح آن -در مقایسه با یک گزارش صرفا متنی- معنایی را منتقل می‌کند که چند وجهی است. یک عکس مرتبط به خبر به مخاطب اعتماد میدهد. تفاوت بین حرفه‌ای بودن و کاربرد عملی عکس روزنامه‌نگاری وجود دارد. حرفه‌ای بودن به دانش فنی، تجربه، تخصص و اخلاق آن بستگی دارد.
فیشمن و ماروین(2006) در پایان‌نامه دکترای خود تحت‌عنوان "نمایش خشونت و تفاوت گروهی در عکس‌های روزنامه: ملی‌گرایی و رسانه‌ها"، مطالب و عکس‌های هولناک در روزنامه‌های جنجالی را مورد بررسی قرار داده‌اند و بر خودداری روزنامه‌های آمریکایی از نمایش جسد آمریکایی‌ها صحه می‌گذارند. ضمن اینکه این تحقیق به این نتیجه رسیده است که حتی نشریاتی همانند نیویورک تایمز و لس آنجلس تایمز نسبت به نشریات زرد، بیشتر به چاپ عکس‌های هولناک (البته اجساد غیرآمریکایی‌های سایر کشورها) تمایل دارند. نشریات زرد علی‌رغم اینکه بیشتر به انتشار محتوای خشونت‌بار مشهور هستند اما بیشتر عکس ساختمان‌های بمباران شده، خانه‌های ویران یا هواپیمایی که سقوط کرده، را چاپ می‌کنند و بدین ترتیب نگاهی غیرمستقیم به مرگ دارند.
سوالات تحقیق:
مولفه‌های اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری کدام هستند؟
چالش‌های اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری کدام هستند؟
روش تحقیق حاضر پیمایشی است. جامعه آماری در مرحله کیفی خبرگان عکاسان خبری هستند که 13 نفر با نمونه گیری هدفمند و معیار اشباع نظری انتخاب شدند. جامعه آماری در مرحله کمی عکاسان عضو انجمن صنفی مطبوعات در سنین مختلف ساکن شهر تهران میباشند. جهت انتخاب نمونه مناسب تحقیق از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد و حجم نمونه براساس جدول مورگان 248 نفر است، که پس از جمع آوری پرسشنامه‌ها تعداد 245 پرسشنامه جمع‌آوری گردید. ابزار گردآوری دادهها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختار یافته است. پس از انجام مصاحبه با هر یک از خبرگان و صاحبنظران، مصاحبهها پیادهسازی شدند. در نهایت پس از جمع‌آوری اطلاعات از بخش مصاحبه و بررسی منابع در این مرحله از آزمون دو جمله‌ای استفاده گردید. در مرحله روش تحقیق کمی، برای اجرای طرح از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. بدین منظور با استفاده از نتایج روش کیفی مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای مشخص شد. سپس براساس مؤلفهها و چالش‌های مورد نظر، پرسشنامه یاد شده تدوین گردید. این پرسشنامه شامل 26 مولفه و چالش(جدول شماره یک) بوده است.
جدول یک: مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای
ردیف | اصول اخلاقی | ردیف | اصول اخلاقی |
1 | احترام به حریم خصوصی سوژه | 14 | عدم انعکاس عکس‌های هولناک |
2 | جلب اعتماد سوژه | 15 | رعایت مسئولیت پذیری |
3 | رعایت صداقت و راستی | 16 | جلب اعتماد مخاطبین |
4 | حفظ آبروی سوژه | 17 | عدم افشای منبع اطلاعات |
5 | اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت | 18 | عدم دستکاری در صحنه واقعه |
6 | پرداختن به موضوعات نامکشوف | 19 | عدم جریحه دار کردن عفت عمومی |
7 | انعکاس واقعه بدون کم و کاست | 20 | پرهیز از کلیشه سازی |
8 | رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری | 21 | کمک انسانی به سوژه |
9 | دقت در بازنمایی موضوعات | 22 | هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار |
10 | عدم دستکاری عکس | 23 | عدم افشای موارد امنیتی |
11 | احترام به سایر عکاسان خبری | 24 | اشراف به موضوع عکاسی |
12 | عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس | 25 | عدم پرداخت پول به منابع و افراد |
13 | عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه | 26 | داشتن مرام‌نامه اخلاقی |
روایی و پایایی
روایی و پایایی در بخش کیفی از طریق آزمون دو جمله‌ای بدست آمده است. در بخش کمی نیز به منظور برآورد روایی1 پرسشنامه در این پژوهش از روایی محتوایی استفاده شده است. همانطور که در بخش تحقیق کیفی اشاره شد، مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای در دو مرحله گردآوری دادهها با روش مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. تحلیل این بخش از دادهها و نتایج حاصله چارچوب و محتوای پرسشنامه تحقیق را فراهم کرد، نتایج حاصله از روایی محتوایی در جدول دو ارائه شده است.
جدول 2: ضرایب شاخص روایی محتوایی متغیرهای تحقیق
سازه | ضریب CVR | سازه | ضریب CVR |
سوال 1 | 93/0 | سوال 14 | 93/0 |
سوال 2 | 86/0 | سوال 15 | 93/0 |
سوال 3 | 86/0 | سوال 16 | 86/0 |
سوال 4 | 79/0 | سوال 17 | 93/0 |
سوال 5 | 93/0 | سوال 18 | 93/0 |
سوال 6 | 86/0 | سوال 19 | 86/0 |
سوال 7 | 86/0 | سوال 20 | 86/0 |
سوال 8 | 79/0 | سوال 21 | 93/0 |
سوال 9 | 79/0 | سوال 22 | 93/0 |
سوال 10 | 86/0 | سوال 23 | 86/0 |
سوال 11 | 93/0 | سوال 24 | 86/0 |
سوال 12 | 93/0 | سوال 25 | 86/0 |
سوال 13 | 86/0 | سوال 26 | 86/0 |
با توجه به مقادیر بدست آمده برای تمامی سوالات پرسشنامه مشاهده میشود میزان ضریب روایی CVR قابل قبول بوده و در نهایت روایی پرسشنامه مورد تایید قرار میگیرد.
به منظور محاسبه پایایی (قابلیت اعتماد)3 از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که نتایج حاصله در جدول شماره سه نشان میدهد پرسشنامه تحقیق از پایایی مطلوب برخوردار است.
جدول 3: ضرایب آلفای کرونباخ متغیر تحقیق
متغیر | آلفای کرونباخ |
اخلاق حرفه‌ای | 0.877 |
تجزیه و تحلیل دادهها
پس از پیاده سازی مصاحبه‌های صورت گرفته درباره مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای، کدگذاری‌های انجام شده در قالب جدول شماره 4 برای هر یک از محورها انجام شد:
جدول 4: کدگذاری پاسخ‌های دریافتی از مصاحبه‌های انجام شده در مورد مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای
| کدگذاری محوری | مشارکت کنندگان |
1 | احترام به حریم خصوصی سوژه | کدهای 1، 2، 3، 4، 5، 6، 8، 9، 10، 11، 12 |
2 | جلب اعتماد سوژه | کدهای 2، 3، 4، 5، 7، 9، 10، 11، 12 |
3 | رعایت صداقت و راستی | کدهای 4، 5، 7، 8، 9، 10، 11، 13 |
4 | حفظ آبروی سوژه | کدهای 1، 3، 4، 6، 7، 8، 9، 10، 11 |
5 | اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت | کدهای 2، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 11، 12 |
6 | پرداختن به موضوعات نامکشوف | کدهای 1، 2، 5، 6، 9، 10، 12، 13 |
7 | انعکاس واقعه بدون کم و کاست | کدهای 1، 2، 3، 5، 6، 7، 10، 11، 12 |
8 | رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری | کدهای 2، 3، 5، 6، 7، 8، 9، 11، 12، 13 |
9 | دقت در بازنمایی موضوعات | کدهای 1، 2، 3، 4، 5، 9، 10، 11، 13 |
10 | عدم دستکاری عکس | کدهای 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 13 |
11 | احترام به سایر عکاسان خبری | کدهای 1، 3، 4، 6، 7، 8، 9، 10، 13 |
12 | عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس | کدهای 4، 5، 6، 7، 8، 11، 12، 13 |
13 | عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه | کدهای 1، 2، 4، 5، 6، 7، 8، 11، 12، 13 |
14 | عدم انعکاس عکس‌های هولناک | کدهای 1، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11 |
15 | رعایت مسئولیت پذیری | کدهای 2، 3، 5، 6، 7، 8، 11، 12، 13 |
16 | جلب اعتماد مخاطبین | کدهای 2، 4، 5، 6، 7، 9، 10، 11، 13 |
17 | عدم افشای منبع اطلاعات | کدهای 1، 2، 3، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 12، 13 |
18 | عدم دستکاری در صحنه واقعه | کدهای 1، 2، 5، 6، 7، 8، 9، 12، 13 |
19 | عدم جریحه دار کردن عفت عمومی | کدهای 2، 3، 6، 7، 8، 9، 10، 11، 12، 13 |
20 | پرهیز از کلیشه‌سازی | کدهای 1، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 12، 13 |
21 | کمک انسانی به سوژه | کدهای 1، 2، 3، 7، 8، 9، 10، 11، 12 |
22 | هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار | کدهای 1، 2، 4، 5، 6، 7، 8، 11، 12، 13 |
23 | عدم افشای موارد امنیتی | کدهای 1، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11 |
24 | اشراف به موضوع عکاسی | کدهای 2، 3، 5، 6، 7، 8، 11، 12، 13 |
25 | عدم پرداخت پول به منابع و افراد | کدهای 2، 4، 5، 6، 7، 9، 10، 11، 13 |
26 | داشتن مرام‌نامه اخلاقی | کدهای 1، 2، 3، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 12، 13 |
بررسی شاخصهای شناسایی شده در بخش کیفی
در این بخش با تنظیم پرسشنامه و توزیع آن در بین خبرگان تحقیق (تعداد 13 نفر) برای تایید یا رد هر یک از شاخصهای شناسایی شده از آزمون دو جمله‌ای استفاده شده است، که نتایج آن در جدول 5 آمده است.
جدول 5: نتيجه آزمون دو جمله‌ای شاخصهای اولیه مولفهها و چالش‌هاي اخلاق حرفه‌اي
شاخص ها | طبقه | N | نسبت مشاهده شده | نسبت آزمون | سطح معناداري | |
احترام به حریم خصوصی سوژه | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
جلب اعتماد سوژه | گروه1 | <= 3 | 3 | 2 / 0 | 6 / 0 | 002 / 0 |
گروه2 | > 3 | 12 | 8 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
رعایت صداقت و راستی | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
حفظ آبروی سوژه | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
پرداختن به موضوعات نامکشوف | گروه1 | <= 3 | 3 | 2 / 0 | 6 / 0 | 002 / 0 |
گروه2 | > 3 | 12 | 8 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
انعکاس واقعه بدون کم و کاست | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
دقت در بازنمایی موضوعات | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم دستکاری عکس | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
احترام به سایر عکاسان خبری | گروه1 | <= 3 | 3 | 2 / 0 | 6 / 0 | 002 / 0 |
گروه2 | > 3 | 12 | 8 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم انعکاس عکس‌های هولناک | گروه1 | <= 3 | 3 | 2 / 0 | 6 / 0 | 002 / 0 |
گروه2 | > 3 | 12 | 8 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
رعایت مسئولیت‌پذیری | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
جلب اعتماد مخاطبین | گروه1 | <= 3 | 2 | 1 / 0 | 6 / 0 | 000 / 0 |
گروه2 | > 3 | 13 | 9 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم افشای منبع اطلاعات | گروه1 | <= 3 | 2 | 1 / 0 | 6 / 0 | 000 / 0 |
گروه2 | > 3 | 13 | 9 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم دستکاری در صحنه واقعه | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم جریحه‌دار کردن عفت عمومی | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
پرهیز از کلیشه‌سازی | گروه1 | <= 3 | 2 | 1 / 0 | 6 / 0 | 000 / 0 |
گروه2 | > 3 | 13 | 9 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
کمک انسانی به سوژه | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم افشای موارد امنیتی | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
اشراف به موضوع عکاسی | گروه1 | <= 3 | 4 | 3 / 0 | 6 / 0 | 009 / 0 |
گروه2 | > 3 | 11 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
عدم پرداخت پول به منابع و افراد | گروه1 | <= 3 | 5 | 3 / 0 | 6 / 0 | 034 / 0 |
گروه2 | > 3 | 10 | 7 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
داشتن مرام‌نامه اخلاقی | گروه1 | <= 3 | 3 | 2 / 0 | 6 / 0 | 002 / 0 |
گروه2 | > 3 | 12 | 8 / 0 |
|
| |
كل |
| 15 | 00 / 1 |
|
| |
یافته‌های آزمون دو جمله‌ای نشان داد که تمامی شاخصهای شناسایی شده که شامل «احترام به حریم خصوصی سوژه»، «جلب اعتماد سوژه»، «رعایت صداقت و راستی»، «حفظ آبروی سوژه»، «اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت»، «پرداختن به موضوعات نامکشوف»، «انعکاس واقعه بدون کم و کاست»، «رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری»، «دقت در بازنمایی موضوعات»، «عدم دستکاری عکس»، «احترام به سایر عکاسان خبری»، «عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس»، «عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه»، «عدم انعکاس عکس‌های هولناک»، «رعایت مسئولیت‌پذیری»، «جلب اعتماد مخاطبین»، «عدم افشای منبع اطلاعات»، «عدم دستکاری در صحنه واقعه»، «عدم جریحه دار کردن عفت عمومی»، «پرهیز از کلیشه‌سازی»، « کمک انسانی به سوژه»، «هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار»، «عدم افشای موارد امنیتی»، «اشراف به موضوع عکاسی»، «عدم پرداخت پول به منابع و افراد» و «داشتن مرام‌نامه اخلاقی» از نظر خبرگان پژوهش مورد تایید قرار گرفتند. بنابراین برای انجام تجزیه و تحلیل دادهها و بررسی فرضیه‌ها، نیازی به حذف سؤالات پرسشنامه وجود ندارد.
یافته های توصیفی در مرحله کمی:
در بین پاسخگویان بیشترین گروه سنی را افراد بین 30 تا 40 سال با 57.1 % به خود اختصاص داده‌اند. ترکیب جنسیتی پاسخگویان 180 نفر زن و 65 نفر مرد بوده اند. سابقه عکاسی پاسخ گویان زیر 5 سال 38.8 %، 5 تا 10 سال 82.7 %، 11 تا 15 سال 8.2 %،16 تا 20 سال 14.3 % و بالاتر از 21 سال 6.1 % بوده است. بررسی تحصیلات پاسخ گویان نشان میدهد 65.3 %پاسخگویان افراد دارای مدرک تحصیلی کارشناسی هستند. 28.6 % دارای مدرک کارشناسی ارشد و 6.1 % دارای دیپلم هستند. در ادامه در جدول 6 به میزان دامنه تغییرات نمرات متغیر اخلاق حرفه‌ای، میانگین و انحراف معیار آن اشاره شده است. همانطور که مشاهده میشود این متغیر در دامنه قابل قبولی برای دو شاخص چولگی و کشیدگی قرار دارند. لازم به ذکر است که دامنه قابل قبول برای چولگی و کشیدگی بین 2 تا 2- است و در صورتی که متغیر در این دامنه قرار داشته باشد، دارای توزیع نرمال است.
جدول 6: متغیرهای توصیفی متغیرهای پژوهش
متغیرهای پژوهش | حداقل | حداکثر | میانگین | انحراف معیار | چولگی | کشیدگی |
اخلاق حرفه‌ای | 3.58 | 5 | 4.27 | 0.4 | 0.125- | 1.003- |
بررسی وضعیت مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای
برای بررسی وضعیت مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای از آزمون تی تک نمونهای استفاده شده است.
جدول 7: آزمون تی تک نمونهای مولفهها و چالش‌هاي اخلاق حرفه‌اي
تعداد نمونه | حد متوسط | میانگین | انحراف استاندارد | مقدار T | درجه آزادی | p-value | |
متغیر اخلاق حرفه‌ای | 245 | 3 | 4.27 | 0.4 | 49.393 | 244 | 0.001 |
احترام به حریم خصوصی سوژه | 245 | 3 | 4.33 | 0.768 | 27.04 | 244 | 0.001 |
جلب اعتماد سوژه | 245 | 3 | 4.53 | 0.837 | 28.617 | 244 | 0.001 |
رعایت صداقت و راستی | 245 | 3 | 4.45 | 0.811 | 27.954 | 244 | 0.001 |
حفظ آبروی سوژه | 245 | 3 | 4.57 | 0.671 | 36.633 | 244 | 0.001 |
اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت | 245 | 3 | 4.65 | 0.658 | 39.348 | 244 | 0.001 |
پرداختن به موضوعات نامکشوف | 245 | 3 | 4.2 | 0.949 | 19.857 | 244 | 0.001 |
انعکاس واقعه بدون کم و کاست | 245 | 3 | 4.53 | 0.704 | 34.018 | 244 | 0.001 |
رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری | 245 | 3 | 4.31 | 0.996 | 20.527 | 244 | 0.001 |
دقت در بازنمایی موضوعات | 245 | 3 | 4.45 | 0.732 | 30.999 | 244 | 0.001 |
عدم دستکاری عکس | 245 | 3 | 4.39 | 0.878 | 24.736 | 244 | 0.001 |
احترام به سایر عکاسان خبری | 245 | 3 | 4.47 | 0.837 | 27.472 | 244 | 0.001 |
عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس | 245 | 3 | 3.73 | 1.105 | 10.41 | 244 | 0.001 |
عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه | 245 | 3 | 3.73 | 1.308 | 8.789 | 244 | 0.001 |
عدم انعکاس عکس‌های هولناک | 245 | 3 | 3.2 | 1.18 | 2.707 | 244 | 0.007 |
رعایت مسئولیت پذیری | 245 | 3 | 4.57 | 0.573 | 42.956 | 244 | 0.001 |
جلب اعتماد مخاطبین | 245 | 3 | 4.45 | 0.732 | 30.999 | 244 | 0.001 |
عدم افشای منبع اطلاعات | 245 | 3 | 4.06 | 0.979 | 16.959 | 244 | 0.001 |
عدم دستکاری در صحنه واقعه | 245 | 3 | 4.47 | 0.704 | 32.658 | 244 | 0.001 |
عدم جریحه دار کردن عفت‌عمومی | 245 | 3 | 4.00 | 1.127 | 13.887 | 244 | 0.001 |
پرهیز از کلیشه‌سازی | 245 | 3 | 4.33 | 0.741 | 28.031 | 244 | 0.001 |
کمک انسانی به سوژه | 245 | 3 | 4.06 | 0.979 | 16.959 | 244 | 0.001 |
هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار | 245 | 3 | 4.04 | 1.197 | 13.61 | 244 | 0.001 |
عدم افشای موارد امنیتی | 245 | 3 | 4.04 | 1.126 | 14.463 | 244 | 0.001 |
اشراف به موضوع عکاسی | 245 | 3 | 4.69 | 0.543 | 48.794 | 244 | 0.001 |
عدم پرداخت پول به منابع و افراد | 245 | 3 | 3.86 | 1.264 | 10.612 | 244 | 0.001 |
داشتن مرام‌نامه اخلاقی | 245 | 3 | 4.47 | 0.812 | 28.312 | 244 | 0.001 |
مطابق با جدول 7 میانگین نمره پاسخگویان در متغیر اخلاق حرفه‌ای و مولفهها و چالش‌های آن از متوسط نمره (عدد 3) به شکل معناداری بالاتر است. معنی این یافته آن است که میانگین اخلاق حرفه‌ای و مولفهها و چالش‌های آن («احترام به حریم خصوصی سوژه»، «جلب اعتماد سوژه»، «رعایت صداقت و راستی»، «حفظ آبروی سوژه»، «اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت»، «پرداختن به موضوعات نامکشوف»، «انعکاس واقعه بدون کم و کاست»، «رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری»، «دقت در بازنمایی موضوعات»، «عدم دستکاری عکس»، «احترام به سایر عکاسان خبری»، «عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس»، «عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه»، «عدم انعکاس عکس‌های هولناک»، «رعایت مسئولیت‌پذیری»، «جلب اعتماد مخاطبین»، «عدم افشای منبع اطلاعات»، «عدم دستکاری در صحنه واقعه»، « عدم جریحه‌دار کردن عفت عمومی»، «پرهیز از کلیشه سازی»، «کمک انسانی به سوژه»، «هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار»، «عدم افشای موارد امنیتی»، «اشراف به موضوع عکاسی»، «عدم پرداخت پول به منابع و افراد» و «داشتن مرام‌نامه اخلاقی») در حد بالاتر از حد متوسط قرار دارد.
آزمون کولموگروف-اسميرنوف برای نرمال بودن توزیع فراوانی متغیرهای تحقیق
برای آزمون فرضیه‌های پژوهش در ابتدا به بررسی نرمال بودن توزیع فراوانی متغیرها پرداخته میشود. بنابراین در ابتدا این شرط برای متغیر های تحقیق مورد بررسی قرار میگیرد. با توجه به این که سطح معنیداری آزمون کولموگروف- اسميرنوف در جدول 8 که برای متغیر اخلاق حرفه‌ای، بیشتر از 05 / 0 است، بنابراین نتیجه میگیریم که توزیع فراوانی متغیرهای تحقیق نرمال است.
جدول 8: آزمون کولموگروف-اسميرنوف برای نرمال بودن توزیع فراوانی متغیرهای تحقیق
شاخص ها | Z کولموگروف-اسمیرنوف | P-value |
اخلاق حرفه‌ای | 1.41 | 0.137 |
آزمون كفايت نمونه
با توجه به این که از پیش نیازهای استفاده از معادلات ساختاری لیزرل بررسی کفایت نمونه مورد بررسی است، که برای بررسی این مهم، از آزمون کفایت نمونه برداری KMO استفاده شده است:
جدول 9: آزمون کفایت نمونه‌برداری
0.761 | آزمون کفایت نمونه برداری | |
3950.595 | شاخص کرویت بارتلت |
آزمون کرویت بارتلت |
325 | درجه آزادی | |
001 / 0 | سطح معنیداری | |
با توجه به جدول 9 مقدار کفایت نمونه گیری معادل با 761 /0 است. بنابراین میزان نمونه برای استفاده از معادلات ساختاری مناسب می باشد. به طور کلی مقادیر بالا (نزدیک به یک ) نشانگر آن است که تحلیل عاملی برای دادهها قابل کاربرد است..
از مدل اندازهگیری ضرایب استاندارد شده (شکل 15-4) میتوان این برداشت را کرد که بین متغیرهای مکنون مربوطه و شاخصهای متناظر با آنها، همبستگی معناداری وجود دارد. ضرایب استاندارد شده، در واقع بیانگر ضرایب مسیر4 بارهای عاملی استاندارد شده5 بین عاملها و نشانگرها هستند. برای داشتن روایی باید بین شاخص6 و بعد7 و بین بعد و شاخص، همبستگی معناداری وجود داشته باشد. مدل تخمین استاندارد مدلی است که از تطابق دو ماتریس کواریانس8 مدل دادهها حاصل میشود و تخمین واقعی پارامترهای مدل را نشان میدهد. در این مدل میزان روابط بین شاخص و بعد، بعد و شاخص نشان داده میشود.
شکل1: تحلیل عاملی متغیر اخلاق حرفه‌ای
ضرایب بین سؤالات و متغیر اخلاق حرفه‌ای، ضریب استاندارد شده هستند، که نشان‌دهنده شدت توانایی اندازهگیری هر شاخص9 در متغیر تحقیق است. این ضریب بین 0 تا 1 است و هر چه به 1 نزدیک‌تر باشد، نشان دهنده توانایی بالاتر شاخص در سنجش متغیر است. ضرایب سطح معناداری10 متغیرهای مدل بدین صورت هستند:
شکل 2: سطح معناداری متغیر اخلاق حرفه‌ای
ضرایب معناداری نشان دهنده معناداری روابط بین متغیرها هستند.
جدول 10: نتایج تحلیل عاملی تاییدی
متغیرها | بار عاملی | سطح معناداری | متغیرها | بار عاملی | سطح معناداری |
سوال 1 | 0.31 | 4.61 | سوال 14 | 0.24 | 3.47 |
سوال 2 | 0.36 | 5.29 | سوال 15 | 0.39 | 5.75 |
سوال 3 | 0.22 | 3.21 | سوال 16 | 0.53 | 8.09 |
سوال 4 | 0.37 | 5.43 | سوال 17 | 0.45 | 6.86 |
سوال 5 | 0.34 | 4.95 | سوال 18 | 0.4 | 6.00 |
سوال 6 | 0.29 | 4.16 | سوال 19 | 0.54 | 8.36 |
سوال 7 | 0.32 | 4.65 | سوال 20 | 0.49 | 7.41 |
سوال 8 | 0.36 | 5.28 | سوال 21 | 0.3 | 4.55 |
سوال 9 | 0.45 | 46.74 | سوال 22 | 0.39 | 5.76 |
سوال 10 | 0.28 | 4.1 | سوال 23 | 0.47 | 7.09 |
سوال 11 | 0.56 | 8.71 | سوال 24 | 0.51 | 7.52 |
سوال 12 | 0.26 | 3.74 | سوال 25 | 0.37 | 5.48 |
سوال 13 | 0.23 | 3.28 | سوال 26 | 0.53 | 8.11 |
برازش مدل تحقيق
برازش مدل به این معنی است که ماتریس واریانس-کوواریانس مشاهده شده یا ماتریس واریانس-کوواریانس پیش‌بینی شده توسط مدل باید مقادیری نزدیک به هم داشته باشد یا اصطلاحا برازش داشته باشند. هر چه مقادیر ما در دو ماتریس به هم نزدیک‌تر باشند، مدل دارای برازش بیشتری است. در مدل یابی معادلات ساختاری هنگامی میتوان به برآوردهای مدل اعتماد کرد که مدل دارای برازش کافی باشد.
جدول 11: شاخصهای برازش مدل نهایی
عنوان شاخص | دامنه مورد قبول | مقدار | نتيجه |
X2/df11 | X2/df | 1.8 | تاييد مدل |
RMSEA | RMSEA<0.09 | 0.057 | تاييد مدل |
GFI | GFI>0.9 | 90 / 0 | تاييد مدل |
AGFI | AGFI>0.85 | 85 / 0 | تاييد مدل |
CFI | CFI>0.90 | 90 / 0 | تاييد مدل |
IFI | IFI>0.90 | 90 / 0 | تاييد مدل |
جدول 11 نشان میدهد که تحلیل عاملی تأيیدی سازههای پرسشنامه دارای برازش مناسب بوده و سازههای پرسشنامه به خوبی متغیر اخلاق حرفه‌ای را نشان میدهند.
بحث و نتیجه گیری
اخلاق از مؤلفه‌های فضیلت است که در هر جامعه‌ای قابلیت شرح، بسط و کاربرد دارد. در این بین رسانه با توسل به اخلاق موضوعیت می یابد. از آنجایی که، اخلاق نسبتی مستقیم با انسان و جامعه دارد، رسانه نمی‌تواند دور از اخلاق باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی مؤلفهها و چالش‌هاي اخلاق حرفه‌اي در عکاسی خبري بود در ادامه به ارائه نتایج آن پرداخته میشود.
بررسی نتایج به دست آمده از آزمون دو جمله‌ای: در گام اول برای بررسی و تأیید شاخصهای شناسایی شده مولفهها و چالش‌هاي اخلاق حرفه‌اي در عکاسی خبري از مصاحبهها، از آزمون دو جمله‌ای استفاده شده است. نتیجه به دست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها نمایانگر تأیید همه مولفهها و شاخصهای «احترام به حریم خصوصی سوژه»، «جلب اعتماد سوژه»، «رعایت صداقت و راستی»، «حفظ آبروی سوژه»، «اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت»، «پرداختن به موضوعات نامکشوف»، «انعکاس واقعه بدون کم و کاست»، «رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری»، «دقت در بازنمایی موضوعات»، «عدم دستکاری عکس»، «احترام به سایر عکاسان خبری»، « عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس»، « عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه»، «عدم انعکاس عکس‌های هولناک»، «رعایت مسئولیت پذیری»، «جلب اعتماد مخاطبین»، «عدم افشای منبع اطلاعات»، «عدم دستکاری در صحنه واقعه»، «عدم جریحه‌دار کردن عفت عمومی»، «پرهیز از کلیشه سازی»، «کمک انسانی به سوژه»، «هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار»، «عدم افشای موارد امنیتی»، «اشراف به موضوع عکاسی»، «عدم پرداخت پول به منابع و افراد» و «داشتن مرام‌نامه اخلاقی» است. در گام دوم با استفاده از آزمون تی تک نمونهای به بررسی وضعیت مولفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای پرداخته شده است که یافته‌های این آزمون نشان داد به ترتیب مولفه های « اشراف به موضوع عکاسی»، «اطلاع‌رسانی و انعکاس حقیقت»، «حفظ آبروی سوژه»، «رعایت مسئولیت پذیری»، «جلب اعتماد سوژه»، « انعکاس واقعه بدون کم و کاست»، «احترام به سایر عکاسان خبری»، «عدم دستکاری در صحنه واقعه»، «داشتن مرام‌نامه اخلاقی»، «رعایت صداقت و راستی»، «دقت در بازنمایی موضوعات»، «جلب اعتماد مخاطبین»، «عدم دستکاری عکس»، «احترام به حریم خصوصی سوژه»، «پرهیز از کلیشه سازی»، «رعایت بی‌طرفی در عکاسی خبری»، «پرداختن به موضوعات نامکشوف»، «عدم افشای منبع اطلاعات»، «کمک انسانی به سوژه»، «هماهنگی کار تیمی بین عکاس و خبرنگار»، «عدم افشای موارد امنیتی»، «عدم جریحه‌دار کردن عفت عمومی»، «عدم پرداخت پول به منابع و افراد»، «عدم دریافت هدیه بوسیله عکاس»، «عدم انتشار چهره سوژه بدون اجازه» و «عدم انعکاس عکس‌های هولناک» بیشترین تا کمترین میانگین را در رعایت اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری به خود اختصاص داده‌اند.
از آنجا که پژوهش حاضر جزو معدود پژوهش‌های موجود در کشور در زمینه بررسی مؤلفهها و چالش‌های اخلاق حرفه‌ای در عکاسی خبری است برای حمایت از یافته‌های آن میتوان به پژوهش‌های موجود در زمینه رسانه‌ها، به طورکلی اشاره کرد. نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش‌های زیر هم راستا است. خانیکی(1394) در پژوهشی با عنوان چارچوبی برای پژوهش در اخلاق رسانه، چهار اصل "آگاهی‌دهی عمومی"، "آزادی مطبوعات"، "بیان حقیقت" و "احترام به حیثیت فردی و زندگی خصوصی" به عنوان اخلاق‌شناسی حرفه‌ای رسانه در نظر میگیرد. در پژوهش دیگری ببران و همکاران(۱۳۹۴) با عنوان منشور اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها بیان می‌کنند که ضرورت حفظ اعتماد مخاطبين براي اصحاب رسانه مهم است. مديران و عوامل رسانه‌ها مي دانند که تاچه اندازه رعايت اخلاق و قواعد کار حرفه‌اي در حفظ اعتماد مردم نقش دارد، از اين رو خود شيوه‌اي را براي نظارت و کنترل فعاليت‌هاي خود انتخاب مي‌کنند، شيوه‌اي که مانع فعاليت‌هاي آنها نمي‌شود و رسانه‌ها را پاسخگو مي‌نمايد. بنابراين ضرورت تدوين منشور اخلاق حرفه اي از سوي رسانه‌ها از اهميت زيادي برخوردار است. نجف‌پور(1393) در تحقیقی با عنوان "اخلاق در رسانه؛ چالش‌هاي اساسي و توصيه‌هاي ملي" به این یافته‌ها رسیده است که چالش‌هاي اساسي اخلاق رسانه‌اي در ايران را مي‌توان به‌طور خلاصه به صورت زير برشمرد: دولتی بودن رسانه‌ها، نامشخص بودن حدود عمل رسانه‌ها و خطوط قرمز، ابهام در قوانینی مربوط به حقوق رسانه‌ها، هزینه‌بر بودن فعالیت‌ها، عدم دسترسی آزادانه به اطلاعات، تعامل نادرست سازمان‌ها یا رسانه‌ها، فقدان تخصص و اشراف علمی خبرنگاران. نتایج پژوهش ملكيان و پورانواري(1393) نشان داد که بين پايگاه اقتصادي اجتماعي و رضايت از آزادي بيان همبستگي منفي و ضعيف (0.144) وجود داشته، بين ميزان رعايت آزادي بيان و رعايت اخلاق رسانه‌اي در اين روزنامه در بين پاسخگويان رابطه معنادار وجود دارد، رابطه بين ميزان صحت اطلاعات روزنامه همشهري و رعايت اخلاق رسانه‌اي تاييد شد، بين ميزان رعايت حريم خصوصي توسط روزنامه همشهري و رعايت اخلاق رسانه‌اي با شدت همبستگي (0.427) و 99 درصد اطمينان تاييد شده است. همچنين بين کيفيت اطلاع‌رساني، توجه به هويت ديني و ملي، ميزان پرهيز از تضاد منافع و رعايت اخلاق رسانه‌اي رابطه معنادار وجود داشته است. نتایج پژوهش ببران و حضرتی(1391) با عنوان بررسی میزان رعایت معیارها و اصول اخلاق رسانه‌ای حرفه‌ای در برنامه 90 از دیدگاه روزنامه‌نگاران ورزشی و متخصصان ورزش و رسانه، حاکي از اثر معنادار رعايت اصول اخلاق رسانه‌اي در برنامه 90 است. بدين معنا که در برنامه 90 معيارهايي همچون عينيت، بي طرفي و عدم تحريف در تهيه محتواي برنامه و پخش قسمت‌هاي گوناگون رعايت مي‌کند. جانوویچ و جانوویچ (2014) در پژوهشی با عنوان اخلاق در عکاسی خبری، احترام و حفظ حریم خصوصی سوژه و ... را جزء اصول اخلاقی حرفه ای در رسانه می‌داند. کالین(2013) در تحقیقی با عنوان اخلاق و تصاویر اجساد رنج‌دیده در پزشکی بیان می‌کند که اولا، خلا هنجاری در تقاطع اخلاق پزشکی، اخلاق بشردوستانه و اخلاق روزنامه‌نگاری وجود دارد، ثانیا تداوم کلیشه‌های بیماری، قحطی یا بلایا و مشتقات سیاسی آنها منبع انتقادات اخلاقی است. ثالثا، برخوردهای تصادفی اعضای سازمان‌های بهداشت با مطبوعات در این عرصه می‌تواند منجر به سوتفاهم و تنش اخلاقی شود. پریادرشانی(2008) در تحقیقی تحت عنوان یک مطالعه ارتباطی در مورد حرفه‌ای بودن و کاربردهای عملی در روزنامه‌نگاری عکس نوشته است: فتوژورنالیسم را میتوان به صورت ثبت حادثه بصری با استفاده از دوربین برای گردش عمومی تعریف کرد. یک عکس با زیرنویس و شرح آن معنایی را منتقل می‌کند که چند وجهی است تا یک گزارش صرفا متنی. یک عکس مرتبط به خبر به مخاطب اعتماد میدهد. تفاوت مابین حرفه‌ای بودن و کاربرد عملی عکس روزنامه‌نگاری وجود دارد. حرفه‌ای بودن به دانش فنی، تجربه، تخصص و اخلاق آن بستگی دارد.
پیشنهادات کاربردی پژوهش
به طور کلی و با توجه به یافته‌های پژوهش، پیشنهادهای زیر ارائه میشود:
- تدوین اصول اخلاق حرفه‌ای مدون رسانه‌ها توسط انجمن صنفی رسانه ها با همکاری اصحاب رسانه با توجه به ارزش‌ها و فرهنگ کشور
- به رسمیت شناختن اصول اخلاق حرفه‌ای تدوین شده و پایبندی به رعایت اصول تدوین شده از سوی اصحاب رسانه
- آموزش تخصصی و حرفه‌ای عکاسان خبر: عکاسان خبری بایستی به موضوع عکاسی اشراف کامل داشته باشند.
- عکاس مطبوعاتی برای کسب آگاهی در مورد وقایع و مسائل اجتماعی و به تصویر کشیدن آزادانه آنها، بر مبنای حق همگان برای شناخت حقایق، باید به واقعیت‌های عینی توجه کند و تصاویر صحیح و دقیق و منصفانه در اختیار خوانندگان بگذارد.
- در عکاسی خبری نباید انگیزه‌ها و تعصبات شخصی دخالتی داشته باشد و باید بدون جانبداری فقط خود واقعیت ثبت شود. مخاطب نباید از روی عکس به انگیزه‌های شخصی عکاس پی ببرد.
- عکاسان خبری بایستی با همه سوژه‌ها با احترام و شان انسانی رفتار کنند. همچنین آبروی آنها را حفظ کنند و به حریم شخصی آنها احترام بگذارند تا جایی که باعث جلب اعتماد سوژه نسبت به خود شوند. همچنین از انتشار چهره سوژه بدون اجازه او خوداری شود.
- عکاسان حرفه‌ای و مسئولین رسانه‌ها، بایستی از هرگونه دستکاری و یا تغییر عکس خودداری کنند. همچنین بایستی رویداد را کامل ارائه دهند و از کلیشه‌ها پرهیز کنند.
- عکاسان خبری بایستی به موضوعات نامکشوف بپردازند.
- عکاسان خبری بایستی منبع اطلاعات، موارد امنیتی و مواردی که باعث جریحه دار شدن عفت عمومی میشود را افشا نکنند. همچنین بایستی از انعکاس عکس‌های هولناک (در صورت لزوم با اخطار و پوشش) خوداری کنند. اگر عکاسان شاخصهای اخلاقی را رعایت نکنند برای نمونه : ترویج تشویش اذهان کنند و یا تصاویری که با عفت عمومی منافات دارد پخش کنند، در این صورت جامعه به سمت انحطاط کشیده خواهد شد.
- بایستی بین عکاس و خبرنگار، کار تیمی هماهنگی وجود داشته باشد که بر نفوذ کلام تصویر می‌افزاید. به همان اندازه كه يك عكس بدون شرح مخاطب را ارضاع نمي‌كند و برعكس چاپ يك خبر بدون عكس كمتر مخاطبى را بخود جلب مي‌كند واين دو بازوى يك پيكرند و نياز به همفكرى وتعامل دارند.
- عکاس مطبوعات باید به صحت عمل حرفه ای خویش توجه ویژه داشته باشد و تنها تصاویری را که صحت آنها مشخص است، منتشر کند و در صورت لزوم قید رعایت احتیاط نسبت به زیر نویس اطلاعات عکس اقدام نماید.
- عکاسان باید از پذیرش هر گونه پاداش مادی غیر قانونی و نامشروع، برای پیشبرد مقاصد خصوصی مغایر با منافع و مصالح عمومی خودداری کنند. همچنین به هیچ منبعی پول نپردازند؛ چه به منبع و چه به سوژه. یا به صورت مادی پاسخ لطفشان را ندهند. حتی در ازای اطلاعاتی که به آنها میدهند و یا مشارکتی که برای رسیدن به سوژه انجام می دهند.
- در کار عکاسی مطبوعات، عکس باید به منزله یک خدمت اجتماعی و نه یک کالای بازرگانی، نگریسته شود. به همین جهت، عکاسی مطبوعات در انجام وظایف حرفه ای خویش نه تنها در برابر صاحبان و مدیران مطبوعات، بلکه در مقابل جمع وسیع خوانندگان و منافع و مصالح عمومی جامعه نیز مسئولیت دارد و این مسئولیت اجتماعی ایجاب می‌کند که در شرایط و اوضاع و احوال مختلف، همیشه بر اساس وجدان اخلاقی خاص خود عمل نماید.
ببران، صدیقه و حضرتی، افسون(1391). بررسی میزان رعایت معیارها و اصول اخلاق رسانه‌ای حرفه‌ای در برنامه 90 از دیدگاه روزنامه نگاران ورزشی و متخصصان ورزش ورسانه مقاله. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
ببران، صدیقه و خانیکی، هادی و طاهریان، محبوبه (1394). منشور اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
بختیاروند، مصطفی و مستقل، نفیسه (1396). عکس: جلوه اي از هنر يا تقليد صرف؟ جايگاه آثار عکاسي در نظام حقوق مالکيت ادبي و هنري. دانشگاه قم
خانیکی، هادی (1394). چارچوبی برای پژوهش در اخلاق رسانه. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال چهارم، شماره‌های 1و 2، 1388
شکرخواه، یونس (1391). اخلاق حرفه‌ای، یک بستر و یک جهان رؤیا
کاپا، رابرت (1394). کاپا به جنگ می‌رود. نشر حرفه هنرمند
منابع انگلیسی
Ball A., Mark H., Sanders K., (2006 March). What Biritish Journalism Students Think about Ethics and Journalism. University of Sheffield.
Calain P., (2012 July) Ethics and images of suffering bodies in humanitarian medicine. Unité de Recherche sur les Enjeux et Pratiques Humanitaires (UREPH), Médecins Sans Frontières – Switzerland, Rue de Lausanne 78, CH-1211 Genève 21, Switzerland.
Cooms P., A question of ethics: Photographers in the spotlight. BBC
Cooper K.,)1959 January(. Photojurnalism Random House.
Jacobites )2018(. what is photojournalism
Lavoie V., (2010 November) Photojournalistic Integrity.
Marvin C., Fishman J., (2006). Portrayals of Violence and Group Difference in Newspaper Photographs: Nationalism and Media. ournal of Communication, 53 32-44
Philippe C., (2013). Ethics and images of suffering bodies in humanitarian medicine.
Priyadarshani S., (2008 July). A Communication study about the professionalism and practical usage in photo journalism. University Kelaniya.
Suntai D.,Vakkai F., (2018 June). Media and Ethical Issues in Photo- Journalism. Tarabe State University.
Urbonavičiūtė L.,(2015 November). The ethics of photojournalism in Lithuania: views of the news photographers. Science journal (Communication and information).
Vujovis M., Prelevic I., )2014 May(. Ethics in news photography. University of Nis, Faculty of Philosophy, Department of Communicology and Journalism Republic of serbia.
[1] Robert Joseph Dole
[2] Picture Editing
[4] . Path coefficient
[5] . Standardized estimate
[6] . Index
[7] . Component
[8] . Covariance Matrix
[9] . Index
[10] . T-value
[11] . DF (Degree of Freedom)
