تحلیل عوامل و چالشهای ناترازی آب و اثرات آن بر تابآوری شهری
محورهای موضوعی : علوم آب
محمدامین صارمی
1
,
ساناز قندهاری
2
1 - رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب نیشابور
2 - کارشناسی ارشد آب وسازههای هیدرولیکی، کارشناس دیسپاچینگ شرکت آب و فاضلاب نیشابور
کلید واژه: ناترازی آب, تابآوری شهری, مدیریت منابع, نیشابور, هدررفت,
چکیده مقاله :
ناترازی آب، بهعنوان عدم تعادل پایدار میان عرضه و تقاضا، امروزه به یکی از چالشهای اصلی مدیریت منابع در شهرهای ایران و جهان تبدیل شده است. این مسئله، ناشی از ترکیب عواملی همچون تغییر اقلیم، برداشت بیرویه از منابع زیرزمینی، هدررفت گسترده در شبکههای توزیع، الگوهای مصرف ناکارآمد و نارسایی در سیاستگذاریهای کلان است. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر ناترازی آب و تحلیل اثرات آن بر تابآوری شهری، با ارائه راهکارهای اجرایی برای کاهش پیامدها است.
روش تحقیق مبتنی بر رویکرد ترکیبی بوده است: تحلیل اسناد و مطالعات پیشین برای تدوین چارچوب نظری، گردآوری و تحلیل دادههای کمی از شرکتهای آب و فاضلاب (شامل شاخصهای عرضه، تقاضا و کیفیت آب) و بررسی میدانی با مصاحبه از خبرگان و مدیران بخش آب.
یافتهها نشان میدهد که ناترازی آب بهطور مستقیم شاخصهای تابآوری شهری را در حوزههای دسترسی پایدار به آب، کیفیت خدمات، و توان بازگشت از بحران تحت تأثیر قرار میدهد. در این میان، شهر نیشابور بهعنوان مطالعه موردی، با میانگین هدررفت 35.90%، نمونهای شاخص از آسیبپذیری بالا است. نتایج تحلیلها حاکی از آن است که مدیریت تقاضا، استفاده از فناوری پایش هوشمند، تنوعبخشی به منابع و تقویت مشارکت مردمی، میتواند تا 10 تا 15٪ میزان ناترازی را کاهش دهد.
این پژوهش میتواند مبنای تصمیمگیری مدیران شهری و سیاستگذاران برای ارتقای تابآوری در شرایط تنش آبی باشد.
Water imbalance, as a persistent imbalance between supply and demand, has become one of the main challenges in resource management in cities in Iran and around the world today. This issue is caused by a combination of factors such as climate change, excessive extraction of groundwater resources, widespread waste in distribution networks, inefficient consumption patterns, and failure in macro-policies.
The aim of this research is to identify the factors affecting water imbalance and analyze its effects on urban resilience, by providing implementation solutions to reduce the consequences.
The research method was based on a mixed approach: document analysis and previous studies to develop a theoretical framework, collection and analysis of quantitative data from water and wastewater companies (including supply, demand and water quality indicators), and field survey with interviews with experts and managers of the water sector.
The findings show that water imbalance directly affects urban resilience indicators in the areas of sustainable access to water, service quality, and resilience to crises. In this regard, the city of Neyshabur, as a case study, with an average loss of 35.90%, is an indicative example of high vulnerability. The results of the analyses indicate that water managementDemand, the use of smart monitoring technology, diversification of resources, and strengthening public participation can reduce the imbalance by 10 to 15%.
This research can be the basis for decision-making by urban managers and policymakers to enhance resilience in water stress conditions.
[1] شرکت آب و فاضلاب نیشابور. (۱۳۹8–۱۴۰۳). گزارش سالانه عملکرد تولید، مصرف و تلفات شبکه. نیشابور: واحد بهرهبرداری.
[2] شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور. (۱۴۰۲). دستورالعمل محاسبه و پایش آب بدون درآمد. تهران: معاونت بهرهبرداری.
[3] وزارت نیرو. (۱۴۰۱). طرح جامع کاهش آب بدون درآمد در شرکتهای آب و فاضلاب. تهران: اداره کل دفتر مدیریت مصرف آب.
[4] Lambert, A., Hirner, W., & Wyatt, A. (2021). Managing Non‑Revenue Water. London: IWA Publishing.
[5] Kingdom, B., Liemberger, R., & Marin, P. (2006). The Challenge of Reducing Non‑Revenue Water in Developing Countries. Washington, DC: The World Bank.
[6] Farley, M., Wyeth, G., et al. (2008). The Manager’s Non‑Revenue Water Handbook – A guide to understanding water losses. USAID.
[7] Alegre, H., Baptista, J.M., et al. (2016). Performance Indicators for Water Supply Services. London: IWA Publishing.
[8] حمیدی، علی و حیدری، پوریا. (۱۳۹۱). «پیشبینی تقاضای آب با شبکههای عصبی مصنوعی»، مجموعه مقالات پنجمین کنفرانس بینالمللی مهندسی عمران، جلد چهارم، دانشگاه فردوسی مشهد، صفحات ۱۹۵–۲۰۲.
[9] حسینی، محمد و موسوی، رضا. (۱۳۹۸). «راهکارهای کاهش آب بدون درآمد در شهرهای ایران»، نشریه آب و فاضلاب ایران، ۳۰(۲)، صفحات ۴۵–۵۸.
[10] کریمی، سعید. (۱۴۰۰). «بررسی تأثیر فناوری کنتور هوشمند بر کاهش تلفات آب»، فصلنامه مهندسی آب و محیطزیست، ۵(۳)، صفحات ۸۸–۹۶.
[11] تابش، م.، بهبودیان، ص.، و بیگی، س.، (1393)، پیشبینی بلندمدت تقاضای آب شرب (مطالعه موردی: شهر نیشابور)، تحقیقات منابع آب ایران، 10(3)، 14–25.
[12] موسوینژاد، ح.، و رضوی، م.، (1399)، ارزیابی عملکرد شبکه توزیع آب شهری با تأکید بر شاخصهای هدررفت (مطالعه موردی: سبزوار)، فصلنامه مهندسی آب و فاضلاب ایران، 31(2)، 115–126.
[13] کریمی، س.، و هاشمی، ر.، (1396)، راهبردهای کاهش آب بدون درآمد در شبکههای آبرسانی شهری ایران، کنفرانس ملی مدیریت منابع آب، دانشگاه یزد.
[14] نیکو، ح.، و طاهری، ر.، (1400)، کاربرد سامانههای GIS در پایش و کاهش هدررفت آب شهری (مطالعه موردی: مشهد)، مجله مهندسی منابع آب، 17(4)، 45–58.
[15]WHO, (2011), Nitrate and nitrite in drinking-water – background document for development of WHO guidelines for drinking-water quality, World Health Organization, Geneva
