مقایسه اثربخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر رایانه و درمان مبتنی بر مهارت‌های حسی- حرکتی بر علائم بالینی دانش‌آموزان با اختلال نقص توجه- بیش فعالی
محمدرضا مسجدسرایی
1
(
دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه علوم تحقیقات، تهران، ایران.
)
مریم اساسه
2
(
گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات، علوم اجتماعی و انسانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
)
لیلا کاشانی وحید
3
(
استادیار گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنائی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
)
محمد پارسا عزیزی
4
(
استادیار گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.
)
کلید واژه: توانبخشی شناختی مبتنی بر رایانه, مهارت‌های حسی- حرکتی, نقص توجه-بیش فعالی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی دو رویکرد درمانی شامل توانبخشی شناختی مبتنی بر رایانه و درمان مبتنی بر مهارت‌های حسی-حرکتی بر علائم بالینی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی انجام شد. روش مطالعه از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری بود. جامعه آماری شامل دانش‌آموزان ۶ تا ۱۲ ساله شهر کاشان در سال ۱۴۰۳ بود که ۴۵ نفر از آن‌ها با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. گروه‌های آزمایشی به‌ترتیب تحت آموزش برنامه کاپیتان لاگ به‌عنوان مداخله شناختی رایانه‌ای و تمرینات ساختاریافته مهارت‌های حسی-حرکتی قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه کانرز، مقیاس تکانشگری هیرسچفیلد، آزمون عملکرد پیوسته و آزمون حافظه فعال وکسلر بود. داده‌ها با روش تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که هر دو مداخله منجر به کاهش علائم بالینی از جمله نقص توجه و تکانشگری شدند، اما گروه توانبخشی شناختی رایانه‌ای اثربخشی معنادارتری داشته و در آزمون پیگیری نیز پایداری بیشتری نشان داد¹. این یافته‌ها حاکی از آن است که بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتال شناختی در درمان اختلالات نورورشد، به‌ویژه در کودکان، می‌تواند زمینه‌ساز بهبود پایدار در عملکردهای اجرایی باشد؛ بنابراین، استفاده از مداخلات شناختی رایانه‌محور و رویکردهای حسی-حرکتی می‌تواند مکملی مؤثر برای برنامه‌های توانبخشی چندبعدی در کودکان مبتلا به اختلال نقص‌توجه/بیش‌فعالی باشد.
چکیده انگلیسی :
This study aimed to compare the effectiveness of two distinct intervention approaches—computer-based cognitive rehabilitation and sensory-motor skills training—on reducing clinical symptoms in students diagnosed with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). A quasi-experimental design with pre-test, post-test, control group, and follow-up assessments was employed. The study population consisted of children aged 6 to 12 years with clinically diagnosed ADHD in the city of Kashan, Iran. Forty-five participants were selected using convenience sampling and randomly assigned to two experimental groups and one control group. The first experimental group received cognitive training through the Captain’s Log software, which targets core cognitive functions such as working memory, sustained attention, and response inhibition. The second group underwent a structured program of sensory-motor exercises focusing on enhancing tactile, vestibular, and proprioceptive processing. The assessment tools included the Conners' Teacher Rating Scale (1973), the Hirschfeld Impulsivity Scale (1965), the Continuous Performance Test (CPT), and the Wechsler Working Memory Subscale. Statistical analysis using repeated measures ANOVA revealed significant improvements in both experimental groups. However, participants in the computer-based cognitive rehabilitation group demonstrated greater reductions in inattentiveness and impulsivity scores, along with more sustained effects during the follow-up period¹. These findings highlight the superior efficacy of digital cognitive interventions in enhancing executive functioning in children with ADHD. Given the increasing shift away from pharmacological treatments toward non-pharmacological, ecologically valid interventions, incorporating computer-assisted cognitive training and sensory-motor-based therapy as complementary components of multimodal ADHD rehabilitation programs is recommended.
