از طنز سیاه تا رادیکالیسم زیست‌محیطی: بازنمایی گفتمان‌های اقلیمی در سینمای سیاسی غرب
محورهای موضوعی : علوم سیاسی- روابط بین الملل
محمدعلی حیدری شهرضا
1
,
شیما قبادی
2
1 - گروه زبان های خارجی، دانشکده تحصیلات تکمیلی، واحد شهرضا، دانشگاه ازاد اسلامی، شهرضا، ایران
2 - گروه زبان های خارجی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران
کلید واژه: تحلیل انتقادی گفتمان, ناکارآمدی ساختارهای سیاسی, طنز سیاه, کنشگری زیست‌محیطی, سواد سیاسی, سینمای اقلیمی - سیاسی غرب,
چکیده مقاله :
در بستر تشدید بحران‌های اقلیمی و ناتوانی ساختارهای سیاسی غربی در پاسخ‌گویی مؤثر، این مقاله به بررسی گفتمان‌های سیاسی نهفته در دو فیلم مهم سینمای معاصر غرب، به بالا نگاه نکن! (2021) به کارگردانی آدام مک‌کِی و چگونه خط لوله را منفجر کنیم (2022) به کارگردانی دنیل گُلدهابِر، می‌پردازد. این دو اثر با بهره‌گیری از دو زبان روایی متفاوت (طنز سیاه و کنش‌گرایی رادیکال)، نقش سینما را به‌عنوان ابزار افشاگری، آگاهی‌بخشی، و مبارزه با بی‌سوادی رسانه‌ای برجسته می‌سازد. پژوهش حاضر، با بهره گیری از چارچوب تحلیل انتقادی گفتمان و به کمک تحلیل مضمون بازتابی، نشان می‌دهد که این فیلم‌ها با نقد ساختارهای سیاسی ناکارآمد، رسانه‌های انفعالی و بحران مشروعیت نهادهای قدرت، به بازنمایی نوعی بی‌اعتمادی ریشه‌دار در افکار عمومی نسبت به دولت‌ها و سرمایه‌داری جهانی می‌پردازند. به بالا نگاه نکن! با زبانی کنایه‌آمیز، تلاش رسانه‌ها و سیاستمداران را در نادیده‌گرفتن حقیقت و فریب توده‌ها افشا می‌کند؛ در حالی‌که چگونه خط لوله را منفجر کنیم فراخوانی رادیکال برای اقدام مستقیم در برابر این ناتوانی‌ها ارائه می‌دهد. این مقاله می‌کوشد نشان دهد که سینمای اقلیمی غرب، با کارکردی فراتر از سرگرمی، چگونه می‌تواند به‌مثابه ابزار مقاومت سیاسی، تقابل گفتمانی با قدرت، ارتقا آگاهی های عمومی و بازاندیشی در نظم جهانی به شمار رود.
In the context of the escalation of climate crises and the inability of Western political structures respond effectively, this article examines the political discourses embedded in two important films of contemporary Western cinema, Don’t Look Up! (2021) directed by Adam McKay and How to Blow Up a Pipeline (2022) directed by Daniel Goldhaber. By using two different narrative languages (black humor and radical activism), these two works highlight the role of cinema as a tool for exposing, raising awareness, and combating media illiteracy. Using the framework of critical discourse analysis and reflective content analysis, this study shows that these films, by criticizing dysfunctional political structures, passive media, and the crisis of legitimacy of power institutions, represent a deep-rooted distrust in public opinion towards governments and global capitalism. Don’t Look Up! uses ironic language to expose the media and politicians’ attempts to ignore the truth and deceive the masses; while How to Blow Up the Pipeline offers a radical call for direct action against these failures. This article attempts to show how Western climate cinema, with a function beyond entertainment, can be considered a tool of political resistance, discursive confrontation with power, raising public awareness, and rethinking the world order.
منابع فارسی
بایزیدی، عباسی خوشکار. (1401). بحران جهانی محیط زیست و چالش های ساختاری در نظام بین الملل. رهیافت‌های سیاسی و بین المللی, 13(3), 57-85.
براون؛ وی.، و کلارک. (1401). تحلیل مضمون بازتابی در پژوهش‌های کیفی. ترجمه گروهی. تهران: نشر علم.
پدرام. (1403). نقش اطلاع رسانی در مدیریت بحران مخاطرات جوی و اقلیمی. نیوار, 48(126-127), 50-62.
سلیمی سبحان؛ محمدرضا، قادری؛ فاطمه. (1403). تغییر اقلیم و تاثیر آن بر امنیت ملی و بین المللی ایران.
حسینی، علی‌رضا. (۱۴۰۱). طنز سیاسی و گفتمان انتقادی در سینمای غرب. پژوهشنامه علوم اجتماعی و ارتباطات، ۲۱(۳)، ۹۱–۱۱۵.
شادعلیزاده؛ فخری، حنفی. (1403). تأثیر پیامدهای تغییرات اقلیمی منطقه غرب آسیا بر چالش‌های منابع آبی جمهوری اسلامی ایران. جغرافیا و روابط انسانی.
کاظمی، حجت. (1401). تغییرات اقلیمی، بحران آب و ستیزه‌های اجتماعی و سیاسی در خاورمیانه. سیاست دفاعی, 31(120), 217-255.
صادقی، لاله. (۱۴۰۲). بازنمایی سیاست‌های اقلیمی در سینمای آمریکا: مطالعه تطبیقی فیلم‌های آخرالزمانی. فصلنامه سیاست و رسانه، ۱۸(۲)، ۴۵–۷۰.
فرکلاف، ن. (۱۳۹۸). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه سیاوش جمادی. تهران: نشر نی.
علیخانی، غلامی. (1400). فیلم مستند و عدالت زیست‌محیطی: تحلیل مستندهای مرتبط با بحران آب در ایران. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران, 11(1), 121-150
وندایک، ت. ا. (۱۴۰۰). ایدئولوژی و گفتمان. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: سمت.
منابع انگلیسی
Boykoff, M. (2019). Creative (climate) communications. Cambridge University Press.
Brereton, P. (2022). Cinema, ecology, and environment. In The Routledge handbook of environment and communication (pp. 329-342). Routledge.
Guezar, N. E. (2024). Science as a Discourse of Power in Apocalyptic Times in the Film Don’t Look Up. Apocalyptica, 3(1), 172-195.
Heidari-Shahreza, M. A. (2023). Humour beyond human: eco-humour as a pedagogical toolkit for environmental education. Australian Journal of Environmental Education, 39(4), 550-562.
Isern-Alsina, H., & Álvarez-Laorden, A. (2024). What If We Blow Up a Pipeline? How to Blow Up a Pipeline, Daniel Goldhaber, 2022. Resistance: A Journal of Radical Environmental Humanities, 11(2), 261-271.
Kaltenbacher, M., & Drews, S. (2020). An inconvenient joke? A review of humor in climate change communication. Environmental Communication, 14(6), 717-729.
MacDonald, S. (2012). The ecocinema experience. In Ecocinema theory and practice (pp. 17-42). Routledge.
Malm, A. (2021). How to blow up a pipeline. Verso Books.
Merry, M. K., & Payne, R. A. (2025). Narrative Transportation and the Persuasive Power of the Film Don't Look Up. Politics & Policy, 53(1), e70014.
Murray, R. L., & Heumann, J. K. (2022). Film, environment, comedy: eco-comedies on the big screen. Routledge.
Newell, P. (2021). Power shift: The global political economy of energy transitions. Cambridge University Press.
Peet, R., & Thrift, N. (2023). Political economy and human geography. In New Models in Geography-Vol 2 (pp. 3-29). Routledge.
Ponton, D. M., & Sokół, M. (2022). Environmental issues in the Anthropocene: Ecolinguistic perspectives across media and genres. Text & Talk, 42(4), 445-451.
Zahid, A. M. S., Kunwal, F., & Ali, M. (2023). Critical discourse analysis on climate change: analyzing Hollywood film “How to Blow Up a Pipeline..”. Glob. Digit. Print Media Rev, 6, 73-87.
