تلاقی هوش مصنوعی و فلسفه در عرصه های شناختی و عملکردی
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"
1 - گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، ایران.
2 - گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران
کلید واژه: فلسفه هوش مصنوعی, تفکر, اخلاق, مسئولیت, اراده, علم,
چکیده مقاله :
جهان امروز در کش و قوس تغییرات و تحولات فراوانی است که جامعه بشری را دچار چالش ها و فرصت هایی نموده است؛ از جمله مهمترین و اثرگذارین پدیده های جدید، هوش مصنوعی است. پژوهش حاضر در پی بازخوانی ابعاد مختلف شناختی و عملکردی تلاقی هوش مصنوعی و فلسفه است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. مبتنی بر دستاوردهای پژوهش، ارتباط در هم تنیده ای مابین مباحث مربوط به هوش مصنوعی و مسائل فلسفی وجود دارد و در محورهای مختلف می توان این تلاقی را مورد بررسی قرار داد؛ محورهایی مانند امکان یا امتناع هوش مصنوعی به مثابه یک متفکر، انعکاس قواعد پایه فلسفی- منطقی در هوش مصنوعی، فرآیند آگاهی در هوش مصنوعی، اراده در هوش مصنوعی و در نهایت، مسئولیت انسانی در برابر از بین بردن ظرفیت آگاهی هوش مصنوعی. در طول پژوهش تلاش شده است ضمن مرور نظریات اندیشمندانی مانند آلن تورینگ، جان سرل، کوپلند و ...، نکاتی جدید و تحلیلی ارائه گردد.
The contemporary world is in the midst of numerous changes and transformations that have brought both challenges and opportunities to human society. Among the most significant and influential emerging phenomena is artificial intelligence (AI). The present study aims to revisit the various cognitive and functional dimensions of the intersection between artificial intelligence and philosophy. The research method is descriptive-analytical. Based on the findings, there is a deeply intertwined relationship between topics related to AI and philosophical issues, which can be examined through several key dimensions: the possibility or impossibility of AI as a thinker, the reflection of fundamental philosophical and logical principles in AI, the process of awareness in AI, the notion of will in AI, and ultimately, human responsibility regarding the potential destruction of AI’s capacity for consciousness. Throughout the study, efforts have been made to review the theories of thinkers such as Alan Turing, John Searle, Copeland, and others, while also providing new and analytical insights.
ابن سینا، حسین بن عبد الله (1383)، منطق دانشنامه علائی، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سينا.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1393)، الاشارات و التنبیهات، به شرح خواجه نصیر الدین طوسی و شرح الشرح فخر رازی، قم: انتشارات البلاغة.
ادلمن، جرالد م (1394)، طبیعت ثانوی: علم مغز و معرفت بشر، ترجمه خسرو پارسا و محمد رضا خواجه پور، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
دکارت، رنه (1381)، تأملات در فلسفه اولی، ترجمه احمد احمدی، تهران: انتشارات سمت.
ریونز کرافت، ایان (1398)، فلسفه ذهن، ترجمه حسین شیخ رضایی، تهران: انتشارات صراط.
سرل، جان آر (1382)، ذهن، مغز و علم، ترجمه و تحشیه امیر دیوانی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
شیرازی، صدر الدین (1368)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوي.
صانعی دره بیدی، منوچهر (1377)، فلسفه اخلاق و مبانی رفتار، تهران: انتشارات سروش.
فردنبرگ، جی و سیلورمن، گوردون (1388)، علوم شناختی، مقدمه‌ای بر مطالعات ذهن، ترجمه محسن افتاده حال و همکاران، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم فناوری دفاعی.
طهماسبی، محمد رضا (1385)، رهیافت‌های بنیادین فلسفی در هوش مصنوعی، فصلنامه حکمت و فلسفه، صص 47–25. https://doi.org/10.22054/wph.2006.6672.
علي أحمد، عبدالسلام (2023)، دراسة حول استخدام الذكاء الاصطناعي في تعلّم اللغات في الدول العربية، المجلة الليبية للدراسات الأكاديمية المعاصرة: 19_9.
کرین، تیم (1399)، ذهن مکانیکی: درآمدی فلسفی بر ذهن، ماشین‌ها و بازنمایش ذهنی، ترجمه توماج همتی، تهران: انتشارات آرنا.
کرباسی‌زاده، امیر احسان و شیخ رضایی، حسین (1391)، آشنایی با فلسفه ذهن، تهران: انتشارات هرمس.
کارکن بیرق، حبیب (1388)، نگرش انتقادی به مسئله هوش مصنوعی، مجله ذهن، شماره 36 و 37.
مطلبی کربکندی، حسین و بنیانی، محمد (1393)، بررسی کارکرد هوش مصنوعی ضعیف در اقسام علم و آگاهی با توجه به مبانی معرفت‌شناسی صدراییان، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز. https://doi.org/10.22099/jrt.2015.3161.
مسلین، کیت (1389)، فلسفه ذهن، ترجمه مهدی ذاکری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ʿAli Aḥmad, ʿAbd al-Salām. (2023). A study on the use of artificial intelligence in language learning in Arab countries. Libyan Journal of Contemporary Academic Studies, 9–19 [in Arabic].
Adelman, G. M. (2015). Second nature: Brain science and human knowledge (K. Parsā & M. R. Khājehpour, Trans.). Tehran: Farhang-e Moʿāser. (Original work published 2006) [in Persian].
Avicenna (Ḥusayn ibn ʿAbd Allāh). (2004). Al-Shifā’: Logic (Dāneshnāmeh-ye ʿAlāʾī). Hamedan: Bu-Ali Sina University Press. [in Persian].
Avicenna (Ḥusayn ibn ʿAbd Allāh). (2014). Al-Ishārāt wa al-Tanbīhāt (With commentaries by Naṣīr al-Dīn Ṭūsī and Fakhr al-Dīn al-Rāzī). Qom: Al-Balāgha Publications. [in Persian].
Bender, M., Lake, B., & Partners. (2016). Building machines that learn and think like people. Cambridge University. https://doi.org/10.48550/arXiv.1604.00289.
Cole, D. (2014). Rethinking Alan Turing’s bold vision of future machine intelligence in light of John Searle’s ingenious thought-experiment. Duluth: University of Minnesota.
Copeland, B. J. (2023). Artificial intelligence. Britannica: Science and Teach.
Copeland, J. (1993). Artificial Intelligence: A philosophical introduction. Hoboken: Wiley-Blackwell.
Crane, T. (2020). The mechanical mind: A philosophical introduction to minds, machines and mental representation (T. Hemmati, Trans.). Tehran: Ārnā Publications. (Original work published 2003) [in Persian].
Descartes, R. (2002). Meditations on first philosophy (A. Ahmadi, Trans.). Tehran: SAMT. (Original work published 1641) [in Persian].
Ferdnberg, J., & Silverman, G. (2009). Cognitive science: An introduction to the study of mind (M. Oftādeh Hāl et al., Trans.). Tehran: Future Studies Center for Science and Technology of Defense. (Original work published 2006) [in Persian].
Gonczarowski, Y., & Nisan, N. (2022). [No title provided]. United Kingdom: University Printing House, Cambridge.
Karbasi Zadeh, A. E., & Sheikh Rezai, H. (2012). Introduction to philosophy of mind. Tehran: Hermes Publishing. [in Persian].
Karkan Bayraq, H. (2009). A critical view on the issue of artificial intelligence. Zehn Journal, (36–37). [in Persian].
Maleki Karbekandi, H., & Bonyani, M. (2014). The role of weak artificial intelligence in the types of knowledge and awareness based on Sadrian epistemology. Andishe-ye Dini (Religious Thought), Shiraz University Quarterly. https://doi.org/10.22099/jrt.2015.3161. [in Persian].
Meslin, K. (2010). Philosophy of mind (M. Zākari, Trans.). Tehran: Elmi va Farhangi Publications. (Original work published 2007) [in Persian].
Müller, V. C. (2023). Philosophy of AI: A structured overview. Cambridge University Press. http://dx.doi.org/10.1017/9781009367783.004.
Ravenscroft, I. (2019). Philosophy of mind (H. Sheikh Rezai, Trans.). Tehran: Serat Publications. (Original work published 2005) [in Persian].
Russell, S. J., & Norvig, P. (2011). Artificial intelligence: A modern approach (3rd ed.). Pearson Education.
Sadr al-Dīn Shīrāzī. (1989). Al-Ḥikma al-Mutaʿāliyah fī al-Asfār al-ʿAqliyyah al-Arbaʿah. Qom: Maktabat al-Mustafawī. [in Persian].
Sanei Darreh Bidi, M. (1998). Philosophy of ethics and foundations of behavior. Tehran: Soroush Publications. [in Persian].
Searle, J. R. (2003). Mind, brain, and science (A. Dīvāni, Trans., with commentary). Qom: Islamic Propagation Office. [in Persian].
Sofiat, O., Abioye, A., & Partners. (2021). Artificial intelligence in the construction industry: A review of present status, opportunities and future challenges. Journal of Building Engineering. https://doi.org/10.1016/j.jobe.2021.103299.
Tahmasbi, M. R. (2006). Fundamental philosophical approaches to artificial intelligence. Hekmat va Falsafeh (Wisdom and Philosophy Quarterly), 25–47. https://doi.org/10.22054/wph.2006.6672. [in Persian].
Turing, A. M. (1950). Computing machinery and intelligence. Mind, Oxford Academic, 1 October. https://doi.org/10.1093/mind/LIX.236.433.
The Guardian. (2023, June 16). AI needs new laws before powerful open-source tools escape Meta’s control. Retrieved from https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/jun/16/ai-new-laws-powerful-open-source-tools-meta.
