تلاقی هوش مصنوعی و فلسفه در عرصه های شناختی و عملکردی
الموضوعات : Intellectual explorations
1 - گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات، دانشگاه مازندران، ایران.
2 - گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران
الکلمات المفتاحية: فلسفه هوش مصنوعی, تفکر, اخلاق, مسئولیت, اراده, علم,
ملخص المقالة :
جهان امروز در کش و قوس تغییرات و تحولات فراوانی است که جامعه بشری را دچار چالش ها و فرصت هایی نموده است؛ از جمله مهمترین و اثرگذارین پدیده های جدید، هوش مصنوعی است. پژوهش حاضر در پی بازخوانی ابعاد مختلف شناختی و عملکردی تلاقی هوش مصنوعی و فلسفه است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. مبتنی بر دستاوردهای پژوهش، ارتباط در هم تنیده ای مابین مباحث مربوط به هوش مصنوعی و مسائل فلسفی وجود دارد و در محورهای مختلف می توان این تلاقی را مورد بررسی قرار داد؛ محورهایی مانند امکان یا امتناع هوش مصنوعی به مثابه یک متفکر، انعکاس قواعد پایه فلسفی- منطقی در هوش مصنوعی، فرآیند آگاهی در هوش مصنوعی، اراده در هوش مصنوعی و در نهایت، مسئولیت انسانی در برابر از بین بردن ظرفیت آگاهی هوش مصنوعی. در طول پژوهش تلاش شده است ضمن مرور نظریات اندیشمندانی مانند آلن تورینگ، جان سرل، کوپلند و ...، نکاتی جدید و تحلیلی ارائه گردد.
ابن سینا، حسین بن عبد الله (1383)، منطق دانشنامه علائی، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سينا.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1393)، الاشارات و التنبیهات، به شرح خواجه نصیر الدین طوسی و شرح الشرح فخر رازی، قم: انتشارات البلاغة.
ادلمن، جرالد م (1394)، طبیعت ثانوی: علم مغز و معرفت بشر، ترجمه خسرو پارسا و محمد رضا خواجه پور، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
دکارت، رنه (1381)، تأملات در فلسفه اولی، ترجمه احمد احمدی، تهران: انتشارات سمت.
ریونز کرافت، ایان (1398)، فلسفه ذهن، ترجمه حسین شیخ رضایی، تهران: انتشارات صراط.
سرل، جان آر (1382)، ذهن، مغز و علم، ترجمه و تحشیه امیر دیوانی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
شیرازی، صدر الدین (1368)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوي.
صانعی دره بیدی، منوچهر (1377)، فلسفه اخلاق و مبانی رفتار، تهران: انتشارات سروش.
فردنبرگ، جی و سیلورمن، گوردون (1388)، علوم شناختی، مقدمه‌ای بر مطالعات ذهن، ترجمه محسن افتاده حال و همکاران، تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم فناوری دفاعی.
طهماسبی، محمد رضا (1385)، رهیافت‌های بنیادین فلسفی در هوش مصنوعی، فصلنامه حکمت و فلسفه، صص 47–25. https://doi.org/10.22054/wph.2006.6672.
علي أحمد، عبدالسلام (2023)، دراسة حول استخدام الذكاء الاصطناعي في تعلّم اللغات في الدول العربية، المجلة الليبية للدراسات الأكاديمية المعاصرة: 19_9.
کرین، تیم (1399)، ذهن مکانیکی: درآمدی فلسفی بر ذهن، ماشین‌ها و بازنمایش ذهنی، ترجمه توماج همتی، تهران: انتشارات آرنا.
کرباسی‌زاده، امیر احسان و شیخ رضایی، حسین (1391)، آشنایی با فلسفه ذهن، تهران: انتشارات هرمس.
کارکن بیرق، حبیب (1388)، نگرش انتقادی به مسئله هوش مصنوعی، مجله ذهن، شماره 36 و 37.
مطلبی کربکندی، حسین و بنیانی، محمد (1393)، بررسی کارکرد هوش مصنوعی ضعیف در اقسام علم و آگاهی با توجه به مبانی معرفت‌شناسی صدراییان، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز. https://doi.org/10.22099/jrt.2015.3161.
مسلین، کیت (1389)، فلسفه ذهن، ترجمه مهدی ذاکری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ʿAli Aḥmad, ʿAbd al-Salām. (2023). A study on the use of artificial intelligence in language learning in Arab countries. Libyan Journal of Contemporary Academic Studies, 9–19 [in Arabic].
Adelman, G. M. (2015). Second nature: Brain science and human knowledge (K. Parsā & M. R. Khājehpour, Trans.). Tehran: Farhang-e Moʿāser. (Original work published 2006) [in Persian].
Avicenna (Ḥusayn ibn ʿAbd Allāh). (2004). Al-Shifā’: Logic (Dāneshnāmeh-ye ʿAlāʾī). Hamedan: Bu-Ali Sina University Press. [in Persian].
Avicenna (Ḥusayn ibn ʿAbd Allāh). (2014). Al-Ishārāt wa al-Tanbīhāt (With commentaries by Naṣīr al-Dīn Ṭūsī and Fakhr al-Dīn al-Rāzī). Qom: Al-Balāgha Publications. [in Persian].
Bender, M., Lake, B., & Partners. (2016). Building machines that learn and think like people. Cambridge University. https://doi.org/10.48550/arXiv.1604.00289.
Cole, D. (2014). Rethinking Alan Turing’s bold vision of future machine intelligence in light of John Searle’s ingenious thought-experiment. Duluth: University of Minnesota.
Copeland, B. J. (2023). Artificial intelligence. Britannica: Science and Teach.
Copeland, J. (1993). Artificial Intelligence: A philosophical introduction. Hoboken: Wiley-Blackwell.
Crane, T. (2020). The mechanical mind: A philosophical introduction to minds, machines and mental representation (T. Hemmati, Trans.). Tehran: Ārnā Publications. (Original work published 2003) [in Persian].
Descartes, R. (2002). Meditations on first philosophy (A. Ahmadi, Trans.). Tehran: SAMT. (Original work published 1641) [in Persian].
Ferdnberg, J., & Silverman, G. (2009). Cognitive science: An introduction to the study of mind (M. Oftādeh Hāl et al., Trans.). Tehran: Future Studies Center for Science and Technology of Defense. (Original work published 2006) [in Persian].
Gonczarowski, Y., & Nisan, N. (2022). [No title provided]. United Kingdom: University Printing House, Cambridge.
Karbasi Zadeh, A. E., & Sheikh Rezai, H. (2012). Introduction to philosophy of mind. Tehran: Hermes Publishing. [in Persian].
Karkan Bayraq, H. (2009). A critical view on the issue of artificial intelligence. Zehn Journal, (36–37). [in Persian].
Maleki Karbekandi, H., & Bonyani, M. (2014). The role of weak artificial intelligence in the types of knowledge and awareness based on Sadrian epistemology. Andishe-ye Dini (Religious Thought), Shiraz University Quarterly. https://doi.org/10.22099/jrt.2015.3161. [in Persian].
Meslin, K. (2010). Philosophy of mind (M. Zākari, Trans.). Tehran: Elmi va Farhangi Publications. (Original work published 2007) [in Persian].
Müller, V. C. (2023). Philosophy of AI: A structured overview. Cambridge University Press. http://dx.doi.org/10.1017/9781009367783.004.
Ravenscroft, I. (2019). Philosophy of mind (H. Sheikh Rezai, Trans.). Tehran: Serat Publications. (Original work published 2005) [in Persian].
Russell, S. J., & Norvig, P. (2011). Artificial intelligence: A modern approach (3rd ed.). Pearson Education.
Sadr al-Dīn Shīrāzī. (1989). Al-Ḥikma al-Mutaʿāliyah fī al-Asfār al-ʿAqliyyah al-Arbaʿah. Qom: Maktabat al-Mustafawī. [in Persian].
Sanei Darreh Bidi, M. (1998). Philosophy of ethics and foundations of behavior. Tehran: Soroush Publications. [in Persian].
Searle, J. R. (2003). Mind, brain, and science (A. Dīvāni, Trans., with commentary). Qom: Islamic Propagation Office. [in Persian].
Sofiat, O., Abioye, A., & Partners. (2021). Artificial intelligence in the construction industry: A review of present status, opportunities and future challenges. Journal of Building Engineering. https://doi.org/10.1016/j.jobe.2021.103299.
Tahmasbi, M. R. (2006). Fundamental philosophical approaches to artificial intelligence. Hekmat va Falsafeh (Wisdom and Philosophy Quarterly), 25–47. https://doi.org/10.22054/wph.2006.6672. [in Persian].
Turing, A. M. (1950). Computing machinery and intelligence. Mind, Oxford Academic, 1 October. https://doi.org/10.1093/mind/LIX.236.433.
The Guardian. (2023, June 16). AI needs new laws before powerful open-source tools escape Meta’s control. Retrieved from https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/jun/16/ai-new-laws-powerful-open-source-tools-meta.
