تحلیل سفر کیخسرو در شاهنامه بر اساس کهن الگوی «سفر قهرمان» جوزف کمپبل
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
تکتم نیازمند
1
,
حمیدرضا سلیمانیان
2
,
علی ساجدی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فردوس، دانشگاه آزاد اسلامی، فردوس، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فردوس، دانشگاه آزاد اسلامی، فردوس، ایران.
کلید واژه: شاهنامۀ فردوسی, کیخسرو, سفر قهرمان, کهن‌الگو, جوزف کمپبل.,
چکیده مقاله :
اسطوره در کنار حماسه یکی از اجزای اصلی شاهنامه است و جوزف کمپبل قهرمانان اسطوره‌ای را در پرتو روانشناسی مدرن بررسی می‌کند، مبنی بر اینکه همۀ افسانه‌ها و حماسه‌ها با روان انسان پیوند دارند و آن‌ها مظاهر فرهنگی نیاز جهانی برای توضیح واقعیت‌های اجتماعی، کیهانی و معنوی هستند. هدف این پژوهش این است که با بهره‌گیری از نظرّیۀ روانشناسی به تحلیل ویژگی‌های قهرمان و کهن‌الگوی سفر قهرمان از دیدگاه جوزف کمپبل پرداخته شود و از آن‌جا که شاهنامۀ فردوسی نشان دهندۀ اسطوره شناختی و بینش خردمندانۀ فردوسی است، این ویژگی قابلیت مناسبی به آن می‌دهد که از دیدگاه کمپبل که اصول اخلاقی جوامع را بر اساس اسطوره می‌داند، تحلیل شود. این پژوهش به روش(توصیفی _ تحلیلی) و استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای تدوین یافته است. می‌توان مهمترین نتیجۀ پژوهش حاضر را چنین برشمرد: الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل برای تحلیل سفر قهرمان در نبرد بزرگ کیخسرو منطبق است. اما برخی مراحل مانند رد دعوت، زن وسوسه‌گر، ملاقات با خدابانو، فرار جادویی در سفر قهرمان دیده نمی‌شود و مهمترین شاخصۀ این داستان، عدم وجود شخصّیت زن در سفر قهرمان است. در این داستان کیخسرو داوطلبانه سفر را آغاز می‌کند.
Abstract
Myth, along with epic, is one of the main components of the Shahnameh. Joseph Campbell examines the mythical hero in the light of modern psychology. That all legends and epics are connected to the human psyche and that they are cultural manifestations of a universal need. And they are cultural manifestations of the universal need to explain social, cosmic, and spiritual realities. The purpose of this research is to analyze the characteristics of the hero and the archetype of the hero's journey from Joseph Campbell's perspective, using psychological theory.And where Ferdowsi's Shahnameh represents Ferdowsi's cognitive myth and wise insight، This feature makes it suitable for analysis from Campbell's perspective, which considers the moral principles of societies to be based on myth. This research was conducted using a descriptive-analytical method and library data.The most important result of the present study can be summarized as follows: Joseph Campbell's hero's journey model is suitable for analyzing the hero's journey in the Great Battle of Kaykhusrow, but some stages are similar Reject the invitation, seductive woman،Meeting with God Lady، And there is no magical escape in the hero's journey. The most important feature of this story, however, is the absence of a female character in the hero's journey.In this story, Kaykhosrow voluntarily embarks on a journey.
1. شمیسا، سیروس. (1400). اساطیر و اساطیرواره‌ها، تهران: هرمس.
2. عربیانی نیشابوری، اشرف. (1389). مشاهیر شاهنامه، مشهد: ترانه.
3. فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه، جلال خالقی‌مطلق، چاپ مسکو، ج1، تهران: سخن.
4. کمپبل، جوزف. (1377). قدرت اسطوره(گفتگو با بیل مویرز)، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
5. ـــــــــــــ . (1384). قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
6. ــــــــــــــ.(1395). زندگی در سایۀ اساطیر، ترجمۀ هادی شاهی، تهران: انتشارات دوستان.
7. ـــــــــــــ. (1396). قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
8. ـــــــــــــ. (1398). سفر قهرمان، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
9. کوپ، لارنس . (1384). اسطوره، مترجم محمددهقانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
*مقالات 10. ریحانی، محمد و عبداله‌زاده برزو، راحله. (1396). تحلیل داستان شیخ صنعان بر پایه نظرّیه تک اسطوره جوزف کمپبل، نشریۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، (13)46، ص 95-122.
11. شفیعی بافتی، محسن، دکتر مدبری، محمود و دکتر حسینی سروری، نجمه. (1403). تحلیل رفتار قهرمانان عاشق در «ورقه و گلشاه» بر اساس نظرّیۀ «سفر قهرمان» کمپبل، نشریۀ تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، (16)62، ص 195-214.
12. مجوّزی، محمد. (1401). کهن‌الگوی سفر قهرمان در خاوران‌نامه بر اساس نظرّیۀ جوزف کمپبل، نشریۀ ادب فارسی(دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران)، 12(1)، ص 99-120.
