بازخوانی انتقادی گزارش‌های افسران نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا، مطالعه موردی بندرعباس
محورهای موضوعی : تاریخ ایران دوره اسلامی
1 - -
کلید واژه: نیروی دریایی بریتانیا, گزارش‌های دریانوردی, بندرعباس, خلیج فارس, بازخوانی انتقادی,
چکیده مقاله :
برخلاف تصوری که مأموران سیاسی بریتانیا از ضعف دریانوردی ایرانیان ارائه داده‌اند، گزارش‌های دریانوردان انگلیسی در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی، بر پایه اطلاعات مساحان بومی خلیج فارس و با هدف تسهیل ورود نیروی دریایی بریتانیا به منطقه تنظیم شده‌اند. این گزارش‌ها، که اغلب بدون راستی‌آزمایی مورد استناد قرار گرفته‌اند، در صورت عدم توجه به شرایط جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی، می‌توانند پژوهش‌های تاریخی را دچار انحراف کنند. پژوهش حاضر، با مطالعه موردی بندرعباس، ضرورت بازخوانی این گزارش‌ها را تبیین می‌کند. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است. یافته‌ها نشان می‌دهند گزارش‌های افسران نیروی دریایی بریتانیا گزینشی بوده و دقت آنها با منافع سیاسی-اقتصادی بریتانیا نسبت مستقیم داشته است. استناد به این گزارش‌ها بدون بازخوانی و مقایسه تطبیقی با منابع داخلی ممکن نیست. پژوهش حاضر با ارائه رویکردی نو در تحلیل گزارش‌های دریانوردی، به فهم دقیق‌تر تاریخ خلیج فارس و روابط ایران و بریتانیا کمک می‌کند.
Contrary to the perception of Iranian seafaring weakness presented by British political agents, the reports of English mariners in the eighteenth and nineteenth centuries were compiled using information from local surveyors of the Persian Gulf and aimed to facilitate the entry of the British Navy into the region. These reports, often cited without verification, can skew historical research if geographic, social, and economic conditions are not considered. This research, using Bandar Abbas as a case study, demonstrates the need for a critical re-evaluation of these reports. The research method is descriptive-analytical and based on library studies. Findings show that British naval officers' reports were selective and their accuracy was directly proportional to British political and economic interests. Relying on these reports without re-evaluation and comparative analysis with domestic sources is untenable. This research, by presenting a novel approach to the analysis of nautical reports, contributes to a more accurate understanding of the history of the Persian Gulf and Iranian-British relations.
- استندیش، جان (1383)، ایران و خلیج فارس، عبدالرضاسالاربهزادی، چاپ یکم، نشرنی، تهران
اقبال آشتیانی، عباس (1328)، مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیجفارس، چاپ یکم، چاپخانه مجلس، تهران
بررسی تاریخی، سیاسی و اجتماعی اسناد بندرعباس (1387)، تحقیق و تدوین حسن حبیبی، محمدباقر وثوقی، چاپ یکم، بنیاد ایرانشناسی، تهران
بنی عباسیان بستکی (1339)، محمداعظم ،تاریخ جهانگیریه و بنی عباسیان بستک، عباس انجم روز، چاپ یکم، تهران
بهروز، محمد (1369)،« نقشه خلیج فارس» ، مجموعه مقالات خلیج فارس، مرکز مطالعات خلیج فارس، تهران، وزارت امور خارجه
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه دهخدا، چاپ دوم دوره جدید، دانشگاه تهران، تهران، ج 14
تحولات سیاسی صفحات جنوبی ایران (1381)، به کوشش محمدباقر وثوقی، چاپ یکم، وزارت امورخارجه، تهران
راهنمای خلیج فارس (1346)، ترجمه ناوسروان علیمحمد سنگلجی،ج1
سدیدالسلطنه کبابی، محمدعلی (1363)، بندرعباس و خلیجفارس (اعلام الناس فی احوال بندرعباس)، احمد اقتداری، چاپ یکم، دنیای کتاب، تهران
فوران، جان (1391)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، احمد تدین، چاپ دوازدهم، رسا، تهران
لوریمر، جان گوردن (1394)، سواحل خلیج فارس، عبدالرسول خیراندیش، چاپ یکم، آبادبوم، تهران
مجتهدزاده، پیروز (1389)، سیاستهای مرزی و مرزهای بین المللی ایران، حمیدرضا ملک محمدی، چاپ یکم، سمت، تهران
نظام السلطنه مافی، حسینقلیخان (1391)، خاطرات و اسناد حسینقلیخان نظام السلطنه مافی،به کوشش معصومه مافی، منصوره اتحادیه(نظام مافی)، چاپ دوم، تاریخ ایران، تهران، باب دوم و سوم
نوربخش، حسین (1381)، فرهنگ دریای خلیج فارس، چاپ یکم، امیرکبیر، تهران
وثوقی، محمدباقر (1384)، تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، چاپ یکم، سمت، تهران
ورهرام، غلامرضا (1385)، نظام سیاسی و سازمانهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، چاپ یکم، معین، تهران. -Lorimer, John Gordon (1915), Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Historical, Calcutta, v.1, part.1
Lorimer, John Gordon (1908), Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Geographical and Statistical, Calcutta, V.2.
The Persian Gulf Pilot 1870-1932 (1989), Constable & Stiffe, London, Archive editions
Wilson, Arnold (1959), The Persian Gulf, London
www.Kharagport.pmo.ir
