نقش اعتراضات صنفی معلمان در سرنگونی حکومت محمدرضاشاه پهلوی (بهمن 1357 هـ.ش)
محورهای موضوعی : تاریخ ایران دوره اسلامی
1 - دبیر دبیرستان های گلستان
کلید واژه: معلمان, اعتراضات صنفی, پیروزی انقلاب اسلامی, ابوالحسن خانعلی, محمد درخشش,
چکیده مقاله :
در سال های اخیر یکی از جنبش های اجتماعی پر فراز و نشیب، جنبش معلمان بوده است؛ جنبشی که از عصر پهلوی تاکنون تداوم پیدا کرده و بر دیگر جنبش های پیرامون خود هم، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، اثر گذاشته است. در کلیت جنبش می توان مشاهده کرد که خواسته های صنفی معلمان، به تدریج، از مطالبات معیشتی فراتر رفته و نابرابری نظام آموزشی و ساختارهای نظام آموزشی را نیز هدف گرفته است. عدم پاسخگویی دولتهای گوناگون به مطالبات صنفی معلمان و عدم اصلاح ساختارها و فرآیندهای نظام آموزشی، این جنبش را از مرحله صنفی وارد مرحله سیاسی نمود و باعث تداوم آن شد. پژوهش حاضر نیز درصدد پاسخگویی به این پرسش اساسی است که چگونه اعتراضات صنفی معلمان در سرنگونی حکومت محمدرضاشاه پهلوی (بهمن 1357هـ.ش) نقش داشته است؟ به نظر میرسد معلمان به علت پایگاه اجتماعی خاصشان در نزد طبقات حاکم و نیز تأثیرگذاری آنها در تهییج و بسیج عمومی نقش اساسی در سقوط حکومت پهلوی داشته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که هسته اصلی پیروزی انقلاب اسلامی ایران را میبایستی در اعتراضات صنفی معلمان در سال 1340هـ.ش جست که همراه با کم توجهی دولتها منجر به اعتصاب و تظاهرات و تغییر کابینه شد. جنبش معلمان، در ادامه، با شعارهای آزادی، دموکراسی و عدالت همراه گردید و در نهایت منجر به این شد که سایر گروه های سیاسی و اجتماعی، با معلمان، همراه و همسو شوند و برای مطالبات خود دست به اعتراض زنند و با مشارکت در انقلاب 1357هـ.ش حکومت پهلوی را سرنگون کنند. روش پژوهش مقاله حاضر، تاریخی با رویکرد کیفی است. روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای و اسنادی بوده که به توصیف و تحلیل داده ها منجر شده است.
In recent years, one of the most tumultuous social movements has been the teachers' movement; a movement that has continued since the Pahlavi era and has directly and indirectly affected other movements around it. In the overall movement, it can be seen that the demands of the teachers' union have gradually gone beyond livelihood demands and have also targeted the inequality of the education system and the structures of the education system. The failure of various governments to respond to the demands of the teachers' union and the failure to reform the structures and processes of the education system have taken this movement from the union stage to the political stage and caused it to continue. The present study also seeks to answer the fundamental question of how the teachers' union protests played a role in the overthrow of the government of Mohammad Reza Shah Pahlavi (Bahman 1357 AH). It seems that teachers played a fundamental role in the fall of the Pahlavi government due to their special social status among the ruling classes and their influence in public agitation and mobilization. The findings of the research show that the core of the victory of the Islamic Revolution of Iran should be sought in the teachers' union protests in 1340 AH, which, along with the governments' lack of attention, led to strikes and demonstrations and a change of cabinet. The teachers' movement was subsequently accompanied by slogans of freedom, democracy, and justice, and ultimately led to other political and social groups joining and aligning with the teachers, protesting for their demands, and participating in the 1357 AH revolution to overthrow the Pahlavi government.
فهرست منابع و مآخذ
الف) کتاب
آبادیان، حسین. دو دهه واپسین حکومت پهلوی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ١٣٨٧.
احمد، احمد. خاطرات احمد احمد، به کوشش محسن کاظمی. تهران: سوره مهر، ١٣٧٩.
احمدی، حسین. نقش معلمان و دانش‌آموزان در پیروزی انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1395.
حسنی، محمد حسن. نوسازی جامعه از دیدگاه امام خمینی. تهران: موسسه چاپ و نشر عروج، زمستان 1378.
دهنوی، م. قیام ١٥ خرداد به روایت اسناد ساواک. تهران: خدمات فرهنگی رسا، ١٣٦٠.
شاه‌حسینی، حسین. هفتاد سال پایداری. خاطرات حسین شاه حسینی. به کوشش امیر (بهروز) طیرانی. تهران: نشر چاپخش، ١٣٩٥
شریعتی، علی. بازگشت. تهران: الهام، 1369.
عزیزی، حشمت اله. زندگی و مبارزات آیت الله طالقانی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1388.
قبادی، محمد. دیپلماسی و انقلاب در خاطرات سیدمحمد صدر. تهران: سوره مهر، 1393.
کرمی‌پور، حمید. کارنامه سیاسی و فرهنگی دبیرستان‌های کمال نارمک، رفاه و علوی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1389.
کچویان، حسین. تطورات گفتمان های هویتی ایران:ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد. تهران: نشر نی، 1384.
کیانوری، نورالدین. خاطرات نورالدین کیانوری. تهران: دیدگاه، ١٣٧٣.
گازيوروسكی، مارک. سیاست خارجی آمریکا و شاه؛ بناي دولت دست نشانده. ترجمه فریدون فاطمی. تهران: نشر مرکز، ١٣٧1.
گفتگوی محمد درخشش با ضیاء صدقی. مجموعه تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد. مریلند: ٢٩ ژوئن ١٩٨٣.
موسسه مطالعات و پژوهش هاي سیاسی. اسناد لانه جاسوسی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش هاي سیاسی، ١٣٨٧.
نجاتی، غلامرضا. تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ١٣٧٩
نظری، اشرف و بهاره سازمند. گفتمان هویت و انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1378.
ب) مقاله
آریا بخشایش، یحیی. ١٥ خرداد تهران، بر اساس گزارش‌هاي ساواک. فصلنامه مطالعات تاریخی، ویژه‌نامه ١٥ خرداد، ش ٧، بهار ١٣٨٤.
رون، سید امیر . مجله رشد معلم. نیمه دوم بهمن 1386 – شماره219.
شریعتی، مصطفی . «معلم و جامعه»، مجلۀ تربیت، شماره 101، مهر 1373.
نشریه چشم انداز ایران، گذری بر نهضت ملی و جنبش معلمان، شهریور و مهرماه 1395، شماره 99
ج) روزنامه
اطلاعات، ش ١٠٧٩١، ١٣ اردیبهشت ١٣٤١، ص ١ و ٢٣.
اطلاعات، شماره ١٠٤٩٣، مورخه ١٢ارديبهشت ماه ١٣٤٠ص ٢١.
اطلاعات، ش١٠٥٠٢. ٢٣ اردیبهشت ١٣٤٠. ص23.
کیهان، شماره 10608، مورخه 19/10/57، ص5.
د) سند
مرکزاسناد انقلاب اسلامی، شماره1-004، مورخه 5/1357.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اطلاعات. شماره ١٠٤٦٩، مورخه ١٥/١/١٣٤1.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره ۱۶۲۵۸/س ت، مورخه ۲۲/۷/۱۳۴۲.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، گزارش ساواک، شماره ۱۶۲۵۸/س ت، مورخه ۲۲/۷/۱۳۴۲.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد حزب ایران نوین، شماره ۱۴۱۲/ن-۳۰، مورخه ۶/۱۲/۱۳۴۲.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد حزب ایران نوین، شماره ۲۰۱۹/۳۲۶، مورخه ۳۰/۷/۱۳۴۳.
