نقش اعتراضات صنفی معلمان در سرنگونی حکومت محمدرضاشاه پهلوی (بهمن 1357 هـ.ش)

الموضوعات :

زهرا میرعرب رضی ¹

1 - دبیر دبیرستان های گلستان

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , شوال, 1446 تاريخ التأكيد : 11 الأحد , محرم, 1447 تاريخ الإصدار : 08 السبت , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: معلمان, اعتراضات صنفی, پیروزی انقلاب اسلامی, ابوالحسن خانعلی, محمد درخشش,

ملخص المقالة :

در سال های اخیر یکی از جنبش های اجتماعی پر فراز و نشیب، جنبش معلمان بوده است؛ جنبشی که از عصر پهلوی تاکنون تداوم پیدا کرده و بر دیگر جنبش های پیرامون خود هم، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، اثر گذاشته است. در کلیت جنبش می توان مشاهده کرد که خواسته های صنفی معلمان، به تدریج، از مطالبات معیشتی فراتر رفته و نابرابری نظام آموزشی و ساختارهای نظام آموزشی را نیز هدف گرفته است. عدم پاسخگویی دولت­های گوناگون به مطالبات صنفی معلمان و عدم اصلاح ساختارها و فرآیندهای نظام آموزشی، این جنبش را از مرحله صنفی وارد مرحله سیاسی نمود و باعث تداوم آن شد. پژوهش حاضر نیز درصدد پاسخ­گویی به این پرسش اساسی است که چگونه اعتراضات صنفی معلمان در سرنگونی حکومت محمدرضاشاه پهلوی (بهمن 1357هـ.ش) نقش داشته است؟ به نظر می­رسد معلمان به علت پایگاه اجتماعی خاص­شان در نزد طبقات حاکم و نیز تأثیرگذاری آنها در تهییج و بسیج عمومی نقش اساسی در سقوط حکومت پهلوی داشته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که هسته اصلی پیروزی انقلاب اسلامی ایران را می­بایستی در اعتراضات صنفی معلمان در سال 1340هـ.ش جست که همراه با کم توجهی دولت­ها منجر به اعتصاب و تظاهرات و تغییر کابینه شد. جنبش معلمان، در ادامه، با شعارهای آزادی، دموکراسی و عدالت همراه گردید و در نهایت منجر به این شد که سایر گروه های سیاسی و اجتماعی، با معلمان، همراه و همسو شوند و برای مطالبات خود دست به اعتراض زنند و با مشارکت در انقلاب 1357هـ.ش حکومت پهلوی را سرنگون کنند. روش پژوهش مقاله حاضر، تاریخی با رویکرد کیفی است. روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای و اسنادی بوده که به توصیف و تحلیل داده ها منجر شده است.

المصادر:

فهرست‌ منابع و مآخذ
الف‌) کتاب‌
آبادیان، حسین‌. دو دهه واپسین حکومت پهلوی. تهران: مؤسسه‌ مطالعات و پژوهش‌های‌ سیاسی‌، ١٣٨٧.
احمد، احمد. خاطرات‌ احمد احمد، به‌ کوشش‌ محسن‌ کاظمی. تهران‌: سوره‌ مهر، ١٣٧٩.
احمدی، حسین. نقش معلمان و دانش‌آموزان در پیروزی انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1395.
حسنی، محمد حسن. نوسازی جامعه از دیدگاه امام خمینی. تهران: موسسه چاپ و نشر عروج، زمستان 1378.
دهنوی، م‌. قیام‌ ١٥ خرداد به‌ روایت‌ اسناد ساواک‌. تهران‌: خدمات‌ فرهنگی‌ رسا، ١٣٦٠.
شاه‌حسینی، حسین. هفتاد سال پایداری. خاطرات‌ حسین‌ شاه‌ حسینی‌. به‌ کوشش‌ امیر (بهروز) طیرانی‌. تهران‌: نشر چاپخش‌، ١٣٩٥
شریعتی، علی. بازگشت. تهران: الهام، 1369.
عزیزی، حشمت اله. زندگی و مبارزات آیت الله طالقانی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1388.
قبادی، محمد. دیپلماسی‌ و انقلاب‌ در خاطرات‌ سیدمحمد صدر. تهران‌: سوره‌ مهر، 1393.
کرمی‌پور، حمید. کارنامه سیاسی و فرهنگی دبیرستان‌های کمال نارمک، رفاه و علوی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1389.
کچویان، حسین. تطورات گفتمان های هویتی ایران:ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد. تهران: نشر نی، 1384.
کیانوری، نورالدین. خاطرات نورالدین کیانوری. تهران: دیدگاه، ١٣٧٣.
گازيوروسكی، مارک‌. سیاست‌ خارجی‌ آمریکا و شاه‌؛ بناي دولت‌ دست‌ نشانده‌. ترجمه‌ فریدون‌ فاطمی. تهران‌: نشر مرکز، ١٣٧1.
گفتگوی‌ محمد درخشش‌ با ضیاء صدقی‌. مجموعه‌‌ تاریخ‌ شفاهی‌ دانشگاه‌ هاروارد. مریلند: ٢٩ ژوئن‌ ١٩٨٣.
موسسه‌ مطالعات‌ و پژوهش‌ هاي سیاسی‌. اسناد لانه‌ جاسوسی‌. تهران‌: موسسه‌ مطالعات‌ و پژوهش‌ هاي سیاسی‌، ١٣٨٧.
نجاتی، غلامرضا. تاریخ‌ سیاسی‌ بیست‌ و پنج‌ ساله‌ ایران. تهران: مؤسسه‌ خدمات فرهنگی‌ رسا، ١٣٧٩
نظری، اشرف و بهاره سازمند. گفتمان هویت و انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1378.
ب) مقاله
آریا بخشایش‌، یحیی‌. ١٥ خرداد تهران‌، بر اساس‌ گزارش‌هاي ساواک‌. فصلنامه‌ مطالعات‌ تاریخی‌، ویژه‌نامه‌ ١٥ خرداد، ش‌ ٧، بهار ١٣٨٤.
رون، سید امیر . مجله رشد معلم. نیمه دوم بهمن 1386 – شماره219.
شریعتی، مصطفی . «معلم و جامعه»، مجلۀ تربیت، شماره 101، مهر 1373.
نشریه چشم انداز ایران، گذری بر نهضت ملی و جنبش معلمان، شهریور و مهرماه 1395، شماره 99
ج) روزنامه
اطلاعات‌، ش‌ ١٠٧٩١، ١٣ اردیبهشت‌ ١٣٤١، ص‌ ١ و ٢٣.
اطلاعات، شماره ١٠٤٩٣، مورخه ١٢ارديبهشت ماه ١٣٤٠ص ٢١.
اطلاعات‌، ش١٠٥٠٢. ٢٣ اردیبهشت‌ ١٣٤٠. ص23.
کیهان، شماره 10608، مورخه 19/10/57، ص5.
د) سند
مرکزاسناد انقلاب اسلامی، شماره1-004، مورخه 5/1357.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی‌، اطلاعات. شماره ١٠٤٦٩، مورخه‌ ١٥/١/١٣٤1.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره ۱۶۲۵۸/س ت، مورخه ۲۲/۷/۱۳۴۲.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، گزارش ساواک، شماره ۱۶۲۵۸/س ت، مورخه ۲۲/۷/۱۳۴۲.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد حزب ایران نوین، شماره ۱۴۱۲/ن-۳۰، مورخه ۶/۱۲/۱۳۴۲.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد حزب ایران نوین، شماره ۲۰۱۹/۳۲۶، مورخه ۳۰/۷/۱۳۴۳.