واکاوی آموزه‌های عرفانی و اعتقادی در آثار حکیم نزاری قهستانی

محورهای موضوعی :

رحیمه سیفی ¹ , حسینقلی صیادی ² , رضا آقایاری¬زاهد ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/03/11 تاریخ پذیرش : 1402/05/28 تاریخ انتشار : 1404/03/27

کلید واژه: حکیم نزاری, آموزه‌ها, عرفانی, اعتقادی, شیعه¬نگری, قهستان.,

چکیده مقاله :

حکیم نزاری قهستانی از جمله شاعران بلندآوازه در قهستان است که در قرن هفتم و هشتم از جایگاه ویژه¬ای برخوردار بوده است. نزاری با توجه ‌به زمینه‌های زندگی شخصی خود و اوضاع نابسامان جامعه خویش، افکار و اندیشه‌های خود را در قالب غزلیات، قصیده و رباعیات در اختیار مخاطبان قرارداده¬است. این مقاله نیز به واکاوی آموزه‌های عرفانی و اعتقادی در آثار حکیم نزاری می¬پردازد و مسائلی چون اخلاص، خداوند، حضرت محمد(ص)، امامت، قیامت و غیره را بررسی-می¬کند. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی و اسنادی - کتابخانه‌ای است. بدین‌گونه که ابتدا کتب، پایان‌نامه و مقالاتی که در باب زندگی و افکار حکیم نزاری را بررسی و بعد از مطالعه این موارد، فیش‌برداری از نکات و مفاهیم لازم انجام¬شد. در مرحله بعدی به¬صورت خاص آثار مرتبط با آموزه¬های عرفانی و اعتقادی مورد بررسی قرارگرفت. یافته¬های تحقیق حاکی از آن است که نزاری در اشعار خود به مقوله¬های مختلف عرفانی و اعتقادی توجه ویژه¬ای داشته¬است. از جمله یکی از مهم‌ترین مضامین اعتقادی که نزاری از آن در غزلیاتش استفاده¬کرده، اعتقاد به خداوند متعال است. کلیدواژه‌ها: حکیم نزاری، آموزه‌ها، عرفانی، اعتقادی، شیعه¬نگری، قهستان.

چکیده انگلیسی:

Hakim Nazari Qohestani is renowned as one of the prominent poets from Qohestani during the seventh and eighth centuries. Drawing from his personal experiences and the chaotic conditions of his society, Nazari expressed his thoughts and ideas through ghazals, odes, and rubaiyat. This article explores Nazari's works' mystical and doctrinal teachings, addressing sincerity, God, Prophet Muhammad (PBUH), Imamate, and Resurrection. The research method employed is descriptive-analytical and documentary-library-based. Initially, books, theses, and articles concerning Hakim Nazari’s life and thoughts were reviewed. Following this, the key points and concepts were extracted. The subsequent stage involved a focused examination of works related to his mystical and doctrinal teachings. The findings indicate that Nazari emphasised various mystical and religious themes in his poetry. Notably, one of the most prominent religious themes featured in his ghazals is the belief in God Almighty. Keywords: Hakim Nazari, teachings, mysticism, belief, Shiaism, Qohestan

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ
1-بایبوردی، چنگیز غلامعلی. (1370). زندگی و آثار نزاری. ترجمة مهناز صدری. تهران: علمی.
2- بایبوردی، چنگیز غلامعلی. (1391). سفرنامه. به اهتمام محمود رفیعی. تهران: هیرمند.
3- بهنام فر، محمد. (1392). وی دل مولانا: دریافتهای عرفانی مولوی از آیات قرآن در مثنوی. مشهد: آستان قدس رضوی.
4- فروزانفر، بدیع¬الزمان. (1374). شرح مثنوی شریف. 3 جلد. تهران: زوار.
5- نزاری قهستانی، سعدالدین بن شمس‌الدین. (1371). دیوان حکیم نزاری قهستانی. تصحیح مظاهر مصفا. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
6- ------------------------. (1371). دیوان غزلیات. 1 جلد. تهران: انتشارات علمی.
7- ------------------------. (1392)، ادب نامه. به کوشش محمود رفیعی. تهران: هیرمند
8- یثربی، سید یحیی. (1384). عرفان نظری. قم: بوستان کتاب.
مقاله‌ها
1-الهی زاده، محمدحسین. (1393). اهل¬بیت(ع) در شعر نزاری. مقاله ارائه شده در همایش ملی نقد و تحلیل زندگی، شعر و اندیشه حکیم نزاری قهستانی. بیرجند.
2- بهنام فر، محمد. (1393). چکیده مقالات همایش ملی نقدوتحلیل زندگی، شعر و اندیشۀ حکیم نزاری قهستانی. تصحیح حامد نوروزی، و کلثوم قربانی جویباری. بیرجند: چهار درخت.
3- بهنام فر، محمد، و جلیلی، حمیده. (1393). تجلی عشق در شعر حکیم نزاری قهستانی. همایش ملی نقد و تحلیل زندگی، شعر و اندیشه حکیم نزاری قهستانی https://sid.ir/paper/859386/fa
4- تجلی اردکانی، اطهر و محمدی، محمدعلی و عربی، فیروزه. (1393). امامت و تعلیم در شعر ناصرخسرو و نزاری قهستانی، مجموعه مقالات همایش همایش ملی نقد و تحلیل زندگی، شعر و اندیشۀ حکیم نزاری قهستانی. بیرجند: نشر چهار درخت. صص 91 119.
5- رضایی، پروین. (1400). آموزه های تعلیمی- اخلاقی در غزلیات حکیم نزاری قهستانی. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. 50(13)، صص 1-30.
6- صفیان بلداجی، یوسف و یلمه‏ها، احمدرضا و رادمنش، عطامحمّد. (1399). علل و انگیزه‌های کاربرد مضامین تعلیمی در منظومه غنایی ازهر و مزهر نزاری قهستانی. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، 12(45)، صص 77-106.
7- علیاری، شمسی. (1394). بررسی و پژوهشی در مذهب و عقاید نزاری قهستانی، مجموعۀ مقالههای دهمین همایش بینالمللی ترویج زبان و ادب فارسی، بازیابی شده از https://www.sid.ir/paper/851299/fa
8- مجتهدزاده، علیرضا. (1345). نزاری قهستانی. پژوهشنامه جامع علوم انسانی، 1(8)، صص 298-315.
پایان‌نامه
1-بیکی، شکرالله. (1393). «تحلیل محتوایی غزلیات حکیم نزاری». زینب نوروزی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بیرجند. گنج.
https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/ada3dde51e087b5b98f872ae4161ccc