تطوّر رابطۀ مرید و مراد در ژانر عرفانی(با نگاه ویژه به رمان رساله دربارۀ نادر فارابی)
محورهای موضوعی :امید وحدانی‌فر 1 , اکرم صفی‌خانی 2
1 - دانشیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بجنورد، ایران.نویسنده مسئول: o.vahdanifar@gmail.com
2 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد ادبیّات روایی، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران.
کلید واژه: ژانر عرفانی, رابطۀ مرید و مراد, رساله دربارۀ نادر فارابی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر، سیر تطوّر رابطۀ مرید و مراد از روایت‌های ادیان ابراهیمی تا ادبیات معاصر مبتنی بر ژانر عرفانی را مورد بررسی قرارداده‌است. مسئلۀ اصلی این است که براساس چه سازوکاری رابطۀ مرید و مراد از زمان حضرت آدم تاکنون به شیوه‌های مختلف دستخوش تغییر و بازتولیدشده‌است. برپایۀ این، در پژوهش پیش‌رو با شیوۀ تحلیلی- اسنادی به سیر تطوّر رابطۀ مرید و مراد می‌پردازیم که چگونه آن رابطۀ نابِ بی‌واسطه کم‌کم متحوّل¬شده¬است تا هدف از معرّفی و بررسی این تطوّر در ژانر عرفانی تبیین¬شود. بدین منظور ابتدا تعریفی از ژانر عرفانی ارائه¬شد؛ سپس رابطۀ مرید و مراد را در روایت‌های ادیان ابراهیمی و عرفان اسلامی مورد بررسی قراردادیم و بعد از آن به‌صورت اجمالی به چگونگی تحوّل این رابطه در روایت‌های معاصر پرداختیم و در نهایت با نگاه ویژه، رمان رساله دربارۀ نادر فارابی را که نوع جدیدی از عرفان معاصر می‌باشد، واکاوی¬کردیم. یافته‌های این پژوهش نشان¬می‌دهد که در دوران مدرنیته، افکار فلاسفه و اندیشمندانِ مدرن با تفکّرات دینی و عرفانی گره¬می‌خورد و منجر به ظهور گونه‌ای جدید از عرفان می‌شود که در ساختار رابطۀ مرید و مراد نیز تأثیرمی¬گذارد. کلیدواژه‌ها: ژانر عرفانی، رابطۀ مرید و مراد، رساله دربارۀ نادر فارابی.
The current research has examined the evolution of the relationship between morid and morād from the narratives of Abrahamic religions to contemporary literature based on the mystical genre. The main issue is based on what mechanism the relationship between morid and morād has been changed and reproduced in different ways since the time of Adam until now. Based on this, in the upcoming research, we will discuss the evolution of the relationship between morid and morād in the analytical-documentary way, and how that direct and pure relationship has gradually transformed to explain the purpose of introducing and investigating this development in the mystical genre. For this purpose, a definition of mystical genre was first presented; Then we examined the relationship between morid and the morād in the narratives of Abrahamic religions and Islamic mysticism, and after that we briefly discussed the transformation of this relationship in contemporary narratives, and finally, with a special look at the novel “Resaleh Darbareye Nāder-e Fārābi”, which is a new type of mysticism in contemporary literature. we analyzed it. The findings of this research show that in the era of modernity, the thoughts of philosophers and modern thinkers are tied with religious and mystical thoughts and lead to the emergence of a new type of mysticism that affects the structure of the relationship between morid and morād. Keywords: The mystical genre, morid, morād, Novel, Resaleh Darbareye Nāder-e Fārābi.
منابع و مآخذ
1. قرآن کریم. (1382). ترجمۀ مهدی الهی¬قمشه¬ای. چاپ چهارم. تهران: پایا.
2. تورات. (1400). ترجمۀ سیاوش فاتحی. تهران: کلیدپژوه.
3. آبراهامیان، یرواند. (1384). ایران بین دو انقلاب. ترجمۀ احمد گل¬محمّدی و محمّدابراهیم فتاحی. تهران: نی.
4. ابن هشام، عبدالملک بن هشام. (1392). سیرت محمّد رسول الله. ترجمۀ مسعود انصاری. تهران: مولی.
5. ابومنصور، قطب‌الدین ابوالمظفربن اردشیر العبادی. (1347). صوفی¬نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
6. انصاری هروی، خواجه‌عبدالله. (1363). طبقات¬الصوفیه. تصحیح عبدالحی حبیبی قندهاری. تهران: فروغی.
7. جعفری، مریم. (1398). «عرفانگرایی در آثار مصطفی مستور». سبک شناسی نظم و نثر فارسی )بهار ادب(. شمارۀ 44، صص 57-76.
8. دوبرو، هِدِر. (1395). ژانر (نوع ادبی). ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
9. رازی، ابوبکر عبدالله‌بن‌محمد. (1312). مرصادالعباد. به اهتمام حسین الحسینی النعمة¬اللهی. تهران: چاپخانه مجلس شورای ملّی.
10. راسل، برتراند. (1340). تاریخ فلسفۀ غرب. تهران: شركت سهامي كتابهاي جيبي.
11. رودگر، محمدجواد. (1387). «رابطه مريد و مراد در ترازوي نقد». کتاب نقد.س10، ش47، صص21-42.
12. زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1383). از گذشته ادبی ایران: مروری بر نثر فارسی، سیری در شعر فارسی با نظری بر ادبیات معاصر. تهران: سخن.
13. سواعدی، زهرا. (1396). «بررسی مؤلّفه‌های اگزیستانسیالیستی در آثار مصطفی مستور با تکیه بر کتاب¬های "من گنجشک نیستم" و "رساله دربارۀ نادر فارابی"». پایان‌نامۀ کارشناسی¬ارشد زبان و ادبیات فارسی. به راهنمایی محمد ایرانی. دانشگاه رازی.
14. شمیسا، سیروس. (1385). نقد ادبی. تهران: میترا.
15. طبری، محمد بن جریر. (1362). تاریخ طبری. جلد3. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
16. عین القضاة. (1373). تمهیدات. تصحیح عفیف عُسَیران. تهران: منوچهری.
17. قشیری،زَین‌العابدین¬ابوالقاسم¬عبدالکریم‌بن¬هوازن.(1390).رسالۀ قشیریه.تصحیح مهدی محبتی.تهران: هرمس.
18. قيدی، علي و پورنامداريان، تقی. (1395). «حسام‌الدين چلبي: مريد مرادپرور بررسي نوع رابطة حسام الدين چلبي و تأثير شخصيت او بر سير رشد مولانا». پژوهش‌هاي ادب عرفاني. س10، ش 2، صص 1 - 18.
19. کاشانی، محمودبن¬علی¬عزالدین.(1394).مصباح‌الهدایه¬ومفتاح‌الکفایه.تصحیح جلال‌الدین همایی.تهران: سخن.
20. مستملی بُخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمّد. (1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. جلد 1. تصحیح محمّد روشن. تهران: اساطیر.
21. مستور، مصطفی. (1397). رساله دربارۀ نادر فارابی. تهران: چشمه.
22. مکارم شیرازی، ناصر. (1387). تفسیر نمونه. جلد 11-19. قم: دارالکتب اسلامیة.
23. نراقی، احمد. (1370). «بازنگری رابطۀ مرید - مرادی در عرفان». كيان. شمارۀ 2، صص 18 – 26.
24. هاشمی سجزه‌ئی، ابوالفضل. (1392). «استاد و نقش آن در سیر و سلوک با نگاه آسیب-شناسی». معرفت. شمارۀ 193، صص 31 -46.
25. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1400). کشف¬المحجوب. تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چاپ سیزدهن. تهران: سروش.
26. همدانی، مولی عبدالصمد. (1387). بحرالمعارف. ترجمۀ حسین استاد ولی. جلد 1-2. تهران: حکمت.
27. حاجتی، سمیه؛ رضی، احمد. (1391). «کارکرد کنش¬های ارتباطی برون¬زبانی در داستان¬های مصطفی مستور». کاوش¬نامه. شمارۀ 25: 165 – 196.
28. خادمی¬کولایی، مهدی. (1391). فرهنگ داستان¬نویسان دفاع مقدّس. تهران: شاهد.
29. سعیدی، نسرین؛ محمدی¬بدر، نرگس (1393). «داستان کوتاه در دو سوی جهان (تحلیل و بررسی آثار مصطفی مستور و ریموند کارور با رویکرد تطبیقی)». ادبیات پارسی معاصر. شمارۀ 3: 97 – 116.
30. میرعابدینی، حسن. (1386). فرهنگ داستان¬نویسان ایران از آغاز تا امروز. تهران: چشمه.
