تطوّر رابطۀ مرید و مراد در ژانر عرفانی(با نگاه ویژه به رمان رساله دربارۀ نادر فارابی)

الموضوعات :

امید وحدانی‌فر ¹ , اکرم صفی‌خانی ²

1 - دانشیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بجنورد، ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]
2 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد ادبیّات روایی، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران.

تاريخ الإرسال : 15 الخميس , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 01 الإثنين , ذو الحجة, 1444 تاريخ الإصدار : 21 الثلاثاء , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: ژانر عرفانی, رابطۀ مرید و مراد, رساله دربارۀ نادر فارابی.,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر، سیر تطوّر رابطۀ مرید و مراد از روایت‌های ادیان ابراهیمی تا ادبیات معاصر مبتنی بر ژانر عرفانی را مورد بررسی قرارداده‌است. مسئلۀ اصلی این است که براساس چه سازوکاری رابطۀ مرید و مراد از زمان حضرت آدم تاکنون به شیوه‌های مختلف دستخوش تغییر و بازتولیدشده‌است. برپایۀ این، در پژوهش پیش‌رو با شیوۀ تحلیلی- اسنادی به سیر تطوّر رابطۀ مرید و مراد می‌پردازیم که چگونه آن رابطۀ نابِ بی‌واسطه کم‌کم متحوّل¬شده¬است تا هدف از معرّفی و بررسی این تطوّر در ژانر عرفانی تبیین¬شود. بدین منظور ابتدا تعریفی از ژانر عرفانی ارائه¬شد؛ سپس رابطۀ مرید و مراد را در روایت‌های ادیان ابراهیمی و عرفان اسلامی مورد بررسی قراردادیم و بعد از آن به‌صورت اجمالی به چگونگی تحوّل این رابطه در روایت‌های معاصر پرداختیم و در نهایت با نگاه ویژه، رمان رساله دربارۀ نادر فارابی را که نوع جدیدی از عرفان معاصر می‌باشد، واکاوی¬کردیم. یافته‌های این پژوهش نشان¬می‌دهد که در دوران مدرنیته، افکار فلاسفه و اندیشمندانِ مدرن با تفکّرات دینی و عرفانی گره¬می‌خورد و منجر به ظهور گونه‌ای جدید از عرفان می‌شود که در ساختار رابطۀ مرید و مراد نیز تأثیرمی¬گذارد. کلیدواژه‌ها: ژانر عرفانی، رابطۀ مرید و مراد، رساله دربارۀ نادر فارابی.

المصادر:

منابع و مآخذ
1. قرآن کریم. (1382). ترجمۀ مهدی الهی¬قمشه¬ای. چاپ چهارم. تهران: پایا.
2. تورات. (1400). ترجمۀ سیاوش فاتحی. تهران: کلیدپژوه.
3. آبراهامیان، یرواند. (1384). ایران بین دو انقلاب. ترجمۀ احمد گل¬محمّدی و محمّدابراهیم فتاحی. تهران: نی.
4. ابن هشام، عبدالملک بن هشام. (1392). سیرت محمّد رسول الله. ترجمۀ مسعود انصاری. تهران: مولی.
5. ابومنصور، قطب‌الدین ابوالمظفربن اردشیر العبادی. (1347). صوفی¬نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
6. انصاری هروی، خواجه‌عبدالله. (1363). طبقات¬الصوفیه. تصحیح عبدالحی حبیبی قندهاری. تهران: فروغی.
7. جعفری، مریم. (1398). «عرفانگرایی در آثار مصطفی مستور». سبک شناسی نظم و نثر فارسی )بهار ادب(. شمارۀ 44، صص 57-76.
8. دوبرو، هِدِر. (1395). ژانر (نوع ادبی). ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
9. رازی، ابوبکر عبدالله‌بن‌محمد. (1312). مرصادالعباد. به اهتمام حسین الحسینی النعمة¬اللهی. تهران: چاپخانه مجلس شورای ملّی.
10. راسل، برتراند. (1340). تاریخ فلسفۀ غرب. تهران: شركت سهامي كتابهاي جيبي.
11. رودگر، محمدجواد. (1387). «رابطه مريد و مراد در ترازوي نقد». کتاب نقد.س10، ش47، صص21-42.
12. زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1383). از گذشته ادبی ایران: مروری بر نثر فارسی، سیری در شعر فارسی با نظری بر ادبیات معاصر. تهران: سخن.
13. سواعدی، زهرا. (1396). «بررسی مؤلّفه‌های اگزیستانسیالیستی در آثار مصطفی مستور با تکیه بر کتاب¬های "من گنجشک نیستم" و "رساله دربارۀ نادر فارابی"». پایان‌نامۀ کارشناسی¬ارشد زبان و ادبیات فارسی. به راهنمایی محمد ایرانی. دانشگاه رازی.
14. شمیسا، سیروس. (1385). نقد ادبی. تهران: میترا.
15. طبری، محمد بن جریر. (1362). تاریخ طبری. جلد3. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
16. عین القضاة. (1373). تمهیدات. تصحیح عفیف عُسَیران. تهران: منوچهری.
17. قشیری،زَین‌العابدین¬ابوالقاسم¬عبدالکریم‌بن¬هوازن.(1390).رسالۀ قشیریه.تصحیح مهدی محبتی.تهران: هرمس.
18. قيدی، علي و پورنامداريان، تقی. (1395). «حسام‌الدين چلبي: مريد مرادپرور بررسي نوع رابطة حسام الدين چلبي و تأثير شخصيت او بر سير رشد مولانا». پژوهش‌هاي ادب عرفاني. س10، ش 2، صص 1 - 18.
19. کاشانی، محمودبن¬علی¬عزالدین.(1394).مصباح‌الهدایه¬ومفتاح‌الکفایه.تصحیح جلال‌الدین همایی.تهران: سخن.
20. مستملی بُخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمّد. (1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. جلد 1. تصحیح محمّد روشن. تهران: اساطیر.
21. مستور، مصطفی. (1397). رساله دربارۀ نادر فارابی. تهران: چشمه.
22. مکارم شیرازی، ناصر. (1387). تفسیر نمونه. جلد 11-19. قم: دارالکتب اسلامیة.
23. نراقی، احمد. (1370). «بازنگری رابطۀ مرید - مرادی در عرفان». كيان. شمارۀ 2، صص 18 – 26.
24. هاشمی سجزه‌ئی، ابوالفضل. (1392). «استاد و نقش آن در سیر و سلوک با نگاه آسیب-شناسی». معرفت. شمارۀ 193، صص 31 -46.
25. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1400). کشف¬المحجوب. تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چاپ سیزدهن. تهران: سروش.
26. همدانی، مولی عبدالصمد. (1387). بحرالمعارف. ترجمۀ حسین استاد ولی. جلد 1-2. تهران: حکمت.
27. حاجتی، سمیه؛ رضی، احمد. (1391). «کارکرد کنش¬های ارتباطی برون¬زبانی در داستان¬های مصطفی مستور». کاوش¬نامه. شمارۀ 25: 165 – 196.
28. خادمی¬کولایی، مهدی. (1391). فرهنگ داستان¬نویسان دفاع مقدّس. تهران: شاهد.
29. سعیدی، نسرین؛ محمدی¬بدر، نرگس (1393). «داستان کوتاه در دو سوی جهان (تحلیل و بررسی آثار مصطفی مستور و ریموند کارور با رویکرد تطبیقی)». ادبیات پارسی معاصر. شمارۀ 3: 97 – 116.
30. میرعابدینی، حسن. (1386). فرهنگ داستان¬نویسان ایران از آغاز تا امروز. تهران: چشمه.