پیامد های کیفری تحریم ‌های بین‌المللی بر نظام پولی و بانکی ایران

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

دانیال نجفی ¹ , مهدی شری زاده ² , مصطفی ملکی ³ , مهدی مهرابی دره یادگاری ⁴

1 - کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]
2 - دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران. رایانامه: [e-mail]
3 - عضو هیات علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. رایانامه: [e-mail]
4 - کارشناس ارشد علوم سیاسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران. رایانامه: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1404/03/11 تاریخ پذیرش : 1404/06/20 تاریخ انتشار : 1404/09/15

کلید واژه: تحریم‌ های بین ‌المللی, جرایم پولی و بانکی , جرایم اقتصادی, پولشویی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: تحریم‌ های بین‌ المللی، به‌ ویژه در بخش‌ های مالی و بانکی، از ابزارهای کلیدی فشار سیاسی و اقتصادی علیه کشورها هستند که موجب اختلال در نظام‌های پولی هدف و ظهور الگوهای نوین جرایم اقتصادی شده‌اند. جرایمی مانند پولشویی، جعل اسناد مالی و نقل و انتقال غیرقانونی ارز در پی فشارهای تحریم‌ها دچار تغییرات کیفی و کمی شده‌اند، اما تأثیر دقیق حقوقی این تحولات کمتر بررسی شده است. هدف این مقاله بررسی تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر جرایم پولی و بانکی در ایران از منظر حقوق کیفری و ارائه راهکارهای حقوقی مناسب است. پژوهش با اتکا بر داده‌های اسنادی و تحلیلی، تصویری واقع‌گرایانه از پیامدهای کیفری تحریم‌ها بر نظام بانکی ارائه می‌دهد.

روش پژوهش: این پژوهش به روش توصیفی،تحلیلی و از طریق گردآوری داده‌ها از منابع حقوقی، قضایی و بانکی با استفاده از بررسی اسناد رسمی و منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.

یافته‌ها و نتایج: نتایج نشان می‌دهد تحریم‌ها موجب افزایش قابل توجه جرایم پولی و بانکی همچون پولشویی، جعل اسناد مالی و معاملات ارزی غیرمجاز شده‌اند. همچنین، پیچیدگی الگوهای دور زدن تحریم‌ها باعث دشواری در شناسایی و تعقیب کیفری این جرایم شده است. ضعف نهادهای نظارتی، خلأهای قانونی و نبود هماهنگی میان مراجع قضایی و مالی از عوامل تسهیل‌کننده ارتکاب این جرایم است. بنابراین، تحریم‌ها علاوه بر پیامدهای اقتصادی، آثار کیفری گسترده‌ای نیز داشته‌اند. پژوهش نتیجه می‌گیرد که تقویت مقررات ضدپولشویی، ارتقای نظارت‌ها، آموزش تخصصی نیروهای قضایی و همکاری بین‌المللی در تبادل اطلاعات مالی، از مهم‌ترین راهکارها برای مقابله با روند رو به رشد این جرایم در دوران تحریم است.

چکیده انگلیسی:

 Field and Aims: International sanctions, especially targeting financial and banking sectors, are widely used tools to exert political and economic pressure on states. These sanctions disrupt monetary systems in affected countries and foster new forms of economic crime. Monetary and banking offenses such as money laundering, forgery of financial documents, and illegal currency transfers have not only increased in volume but also evolved in complexity due to sanction-related pressures. Despite these significant changes, the criminal law implications remain underexplored. This article investigates the impact of international sanctions on monetary and banking crimes in Iran from a criminal law perspective, aiming to propose effective legal responses. The study seeks to realistically portray the penal consequences of sanctions on Iran’s banking system through documentary and analytical data.

Method: Employing a descriptive-analytical approach, this research relies on documentary sources including legal, judicial, and banking materials.

Findings and Conclusions: Results demonstrate a clear quantitative rise in monetary and banking crimes, notably money laundering, document forgery, and unauthorized currency operations. Concurrently, more sophisticated sanction evasion tactics have complicated criminal detection and prosecution. The analysis reveals that weak regulatory frameworks, legal gaps, and poor coordination among judicial and financial institutions facilitate these crimes. Consequently, sanctions have generated not only economic challenges but also extensive criminal repercussions. The study concludes that enhancing anti-money laundering laws, improving oversight, training judicial staff, and fostering international financial intelligence cooperation are vital strategies to combat the growing incidence of such crimes under sanctions.

منابع و مأخذ:

- آقایی، محمد، و رضایی، سعید. (۱۳۹۸). نقش قوانین ضد پول‌شویی در مبارزه با جرایم اقتصادی در ایران. پژوهش‌های حقوقی, ۲۵(۳), ۱۱۲–۱۳۸.
- ابراهیمی، مهدی. (۱۳۹۵). جرم‌شناسی: نظریه‌ها و مفاهیم پایه. تهران: انتشارات سمت.
- امامی، فاطمه. (۱۳۹۷). چالش‌های سیاست جنایی در مواجهه با جرایم مالی. فصلنامه حقوق کیفری, ۱۲(۴), ۷۵–۹۸.
- امیری، مهدی. (۱۳۹۸). تحریم‌های اقتصادی و تأثیر آن بر ساختار جرایم مالی در ایران. تهران: نشر حقوق و اقتصاد.
- امیری، مهدی. (۱۳۹۹). تحلیل تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر جرایم مالی و بانکی در ایران. تهران: نشر حقوقی عدالت.
- امیری، مهدی، حسینی، رضا، و احمدی، کیوان. (۱۳۹۴). تحریم‌های اقتصادی و تأثیر آن بر پولشویی و تأمین مالی تروریسم در ایران. فصلنامه مطالعات حقوقی, ۱۲(۳), ۴۵–۶۲.
- احمدی، محمد. (۱۳۹۸). تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد ایران: تحلیل حقوقی و اقتصادی. تهران: نشر دانشگاهی.
- احمدی، سارا. (۱۳۹۷). جرم‌شناسی ساختاری و تحولات اجتماعی. تهران: نشر میزان.
- باقری، مهدی. (۱۳۹۶). نظریه‌های جرم‌شناسی و کاربرد آن‌ها در جرایم اقتصادی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- باقری، رضا. (۱۳۹۸). تحول الگوهای جرایم اقتصادی در دوران تحریم. مطالعات حقوق کیفری, ۲(۴), ۲۳–۵۰.
- حسینی، علی. (۱۳۹۴). جرم‌شناسی انتقادی و تحریم‌های بین‌المللی. تهران: نشر نور.
- حسینی، رضا. (۱۳۹۹). تحریم‌های اقتصادی و پیامدهای حقوقی آنها بر نظام بانکی ایران. پژوهش‌های حقوقی اقتصادی, ۶(۱), ۳۴–۵۶.
- حسینی، رضا. (۱۳۹۹). مشروع‌سازی اجتماعی جرم و تأثیر آن بر سیاست کیفری در ایران. مجله جرم‌شناسی و جرم‌پژوهی, ۱۴(۲), ۹۹–۱۲۵.
- حسینی، نرگس. (۱۳۹۶). پولشویی در شرایط تحریم: چالش‌ها و راهکارها. مطالعات حقوق کیفری, ۵(۴), ۹۹–۱۲۰.
- خدابنده‌لو، سارا، و حسینی، فرزاد. (۱۴۰۰). بررسی نقش فناوری‌های نوین در ارتقاء جرایم سایبری بانکی. مجله حقوق و فناوری اطلاعات, ۳(۱), ۱۵–۳۸.
- کاظمی، علی. (۱۳۹۶). تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر نظام حقوقی ایران. مجله مطالعات بین‌الملل حقوقی, ۹(۱), ۵۳–۷۵.
- کاظمی، سارا، و موسوی، رضا. (۱۴۰۰). بررسی ضعف‌های نظارتی در نظام بانکی ایران در دوره تحریم‌ها. پژوهش‌های حقوقی و اقتصادی, ۲۲(۱), ۱۰–۲۸.
- کاظمی، رضا، و سلیمانی، ناصر. (۱۴۰۰). شبکه‌های مالی موازی و چالش‌های مقابله با جرایم فراملی در نظام بانکی ایران. پژوهش‌های حقوقی و اقتصادی, ۱۲(۲), ۳۱–۵۵.
- کریمی، فاطمه. (۱۳۹۸). جرم‌شناسی مدرن و سیاست کیفری. تهران: انتشارات دانشگاه علوم قضایی.
- کمالی، سارا. (۱۳۹۵). پولشویی و تأمین مالی تروریسم: چالش‌ها و راهکارها در ایران. فصلنامه مطالعات حقوقی بین‌المللی, ۸(۳), ۱۲۵–۱۴۸.
- نعمتی، کوروش. (۱۳۹۹). نهادهای نظارتی و کارکرد آنها در مقابله با جرایم مالی در ایران. مجله عدالت کیفری, ۴(۳), ۴۵–۷۰.
- نصیری، علی. (۱۳۹۶). تحریم‌های مالی و بروز جرایم اقتصادی: رویکردی کیفری. نشریه حقوق کیفری, ۱۲(۲), ۷۸–۹۵.
- نوربخش، فاطمه. (۱۴۰۰). سیاست‌های مقابله با جرایم مالی در دوران تحریم: موانع و راهکارها. تهران: نشر دانش حقوق.
- سادات، فاطمه. (۲۰۲۰). تحریم‌ها و دور زدن نظام مالی جهانی: تحلیل جرایم پولی و بانکی. پژوهش‌های بین‌المللی در اقتصاد و حقوق, ۱۰(۱), ۷۵–۹۰.
- سلیمانی، ناصر. (۱۳۹۷). پولشویی و مقابله با آن در نظام حقوق کیفری ایران. تهران: موسسه مطالعات حقوقی.
- زارعی، محمد، نوری، جواد، و کاظمی، حسن. (۱۳۹۶). چالش‌های حقوقی دستگاه قضائی ایران در مقابله با جرایم اقتصادی در شرایط تحریم. مجله حقوق و عدالت, ۹(۱), ۵۰–۷۰.
- مرادی، فاطمه. (۱۳۹۷). حکمرانی اقتصادی ابرقدرت‌ها و تأثیر آن بر سیاست‌های تحریمی. مجله حقوق بین‌الملل, ۲(۱), ۴۵–۶۵.
- موسوی، فرید. (۱۳۹۷). تحریم‌های اقتصادی و پیامدهای آن بر سیستم مالی کشور. تهران: نشر حقوقی.
- موسوی، سارا. (۱۳۹۹). پیشگیری از جرایم اقتصادی در ایران: چالش‌ها و راهکارها. تهران: نشر نی.
- موسوی، علی. (۱۳۹۶). قاچاق ارز و چالش‌های حقوقی در شرایط تحریم. پژوهش‌های حقوق اقتصادی, ۵(۲), ۸۷–۱۱۰.
- موسوی، یوسف، نیکنام، مهدی، و قادری، بهادر. (۱۳۹۸). تقویت نظارت‌های مالی و قوانین ضدپولشویی در مقابله با جرایم اقتصادی در ایران. فصلنامه اقتصاد حقوقی, ۲۲(۳), ۳۵–۵۸.
- یوسفی، مهدی. (۱۴۰۱). توسعه شبکه‌های غیررسمی مبادلات مالی و اثرات آن بر جرایم سازمان‌یافته. حقوق کیفری نوین, ۶(۲), ۱۲۵–۱۵۰.
- یوسفی، رضا، حسینی، محمد، و احمدی، سارا. (۱۳۹۷). افزایش جرایم اقتصادی در شرایط تحریم: مطالعه موردی ایران. مجله پژوهش‌های حقوقی, ۱۵(۲), ۱۰۲–۱۲۳.
- نظری، مهدی، و کریمی، هادی. (۱۳۹۹). پیامدهای تحریم‌های ثانویه بر نظام مالی ایران. حقوق تطبیقی, ۱۸(۳), ۹۹–۱۲۵.
- Arner, D. W., Barberis, J., & Buckley, R. P. (2017). Fintech and regtech: Impact on regulators and banks. Journal of Banking Regulation, 19(4), 1–14. https://doi.org/10.1057/s41261-017-0034-1
- FATF (Financial Action Task Force). (2019). International standards on combating money laundering and the financing of terrorism & proliferation (FATF Recommendations). Financial Action Task Force. https://www.fatf-gafi.org/recommendations.html
- FATF (Financial Action Task Force). (2022). Guidance on countering the financing of terrorism and proliferation. Financial Action Task Force. https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfrecommendations/
- FATF (Financial Action Task Force). (2023). International standards on combating money laundering and the financing of terrorism & proliferation. FATF Publications. https://www.fatf-gafi.org/publications/fatfrecommendations/documents/fatf-recommendations.html
- Ferwerda, J. (2018). The mechanics of terrorist finance: A case study of ISIS. Studies in Conflict & Terrorism, 41(4), 290–309. https://doi.org/10.1080/1057610X.2017.1372556
- Fleming, S. (2019). Strengthening international cooperation in anti-money laundering efforts. Journal of Financial Crime, 26(2), 412–430. https://doi.org/10.1108/JFC-03-2018-0039
- Hagan, F. E. (2010). Introduction to criminology: Theories, methods, and criminal behavior (8th ed.). SAGE Publications.
- Hufbauer, G. C., Schott, J. J., Elliott, K. A., & Oegg, B. (2009). Economic Sanctions Reconsidered (3rd ed.). Peterson Institute for International Economics.
- Hufbauer, G. C., Schott, J. J., Elliott, K. A., & Oegg, B. (2020). Economic Sanctions Reconsidered (4th ed.). Peterson Institute for International Economics.
- Hufbauer, G. C., & Schott, J. J. (2007). Secondary sanctions and financial crime control. Journal of Economic Perspectives, 21(4), 77–92. https://doi.org/10.1257/jep.21.4.77
- Levi, M. (2021). Financial crime and sanctions compliance in the digital age. Crime, Law and Social Change, 75(2), 137–157. https://doi.org/10.1007/s10611-020-09958-9
- Merton, R. K. (1938). Social structure and anomie. American Sociological Review, 3(5), 672–682. https://doi.org/10.2307/2084686
- Morgan, P., Richards, A., & Thompson, G. (2018). Money laundering and terrorism financing in sanctioned countries: The case of Iran. Global Crime, 19(4), 540–558. https://doi.org/10.1080/17440572.2018.1468498
- Passas, N. (2005). Informal value transfer systems and criminal organizations: A study into so-called underground banking networks. Transnational Organized Crime, 1(2), 71–97. https://doi.org/10.1080/15614260500200587
- Passas, N. (2005). Informal value transfer systems and criminal organizations: A study into so-called underground banking networks. European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice, 13(1), 1–24. https://doi.org/10.1163/157181705774908896
- Reuter, P., & Truman, E. M. (2004). Chasing dirty money: The fight against money laundering. Peterson Institute for International Economics.
- UNODC. (2021). Money laundering and global efforts to combat it. United Nations Office on Drugs and Crime. https://www.unodc.org/unodc/en/money-laundering/global-efforts.html
- Williams, P., & Beare, M. E. (2007). Transnational organized crime (2nd ed.). McGraw-Hill Education.
- Wilson, J. Q., & Kelling, G. L. (1982). Broken windows: The police and neighborhood safety. The Atlantic Monthly, 249(3), 29–38.
- Zarate, J. C. (2013). Cybercrime and economic sanctions: The increasing role of financial sanctions in international security. Journal of International Affairs, 66(1), 1–17.
- Zdanovic, V. (2019). The impact of international sanctions on financial crime. Journal of Financial Crime, 26(3), 713–726. https://doi.org/10.1108/JFC-08-2018-0085