مفهوم توحید و یکتاپرستی در متون مقدس: تحلیل تطبیقی بنیان‌های اعتقادی
محورهای موضوعی : نقد کلامی و فلسفی موضوعات دینی- اسلامی
1 - دبیر مطالعات اجتماعی، استان تهران، تهران، ایران
کلید واژه: توحید, یکتاپرستی, ادیان ابراهیمی, شمع اسرائیل, لا اله الا الله, تثلیث, وحدت الهی,
چکیده مقاله :
این پژوهش به بررسی مقایسه‌ای مفهوم توحید و یکتاپرستی در قرآن کریم، تورات و انجیل پرداخته و لایه‌های مختلف این مفهوم بنیادین را در هر سه سنت دینی تحلیل می‌کند. توحید به عنوان محوری‌ترین باور در ادیان ابراهیمی، پایه و اساس تمامی تعالیم عقیدتی، عبادی و اخلاقی این ادیان محسوب می‌شود. در قرآن، توحید در ابعاد ربوبی، الوهی و اسمایی تبیین می‌شود و با تأکید بر "لا اله الا الله" به اوج خود می‌رسد؛ تورات با شعار "شمع اسرائیل" یکتایی خداوند را اعلام می‌کند؛ و انجیل با مفهوم تثلیث، وحدت در کثرت را مطرح می‌سازد. این مطالعه با بهره‌گیری از روش تحلیل مفهومی و تأویل متون، نشان می‌دهد که علی‌رغم اختلافات کلامی و تفسیری، هر سه سنت بر یکتایی ذات الهی، عدم شریک داشتن خداوند، و انحصار عبادت در او متفق‌القولند. یافته‌های این تحقیق اهمیت توحید را به عنوان نقطه اشتراک بنیادین ادیان ابراهیمی برجسته می‌سازد و امکان تقویت همگرایی بین‌ادیانی بر مبنای این باور مشترک را فراهم می‌آورد
This research examines the comparative concept of monotheism and unity of God in the Holy Qur'an, Torah, and Gospel, analyzing different layers of this fundamental concept in all three religious traditions. Monotheism, as the most central belief in Abrahamic religions, forms the foundation of all doctrinal, worship, and ethical teachings of these religions. In the Qur'an, monotheism is explained in its lordship, divinity, and names dimensions, reaching its peak with the emphasis on "La ilaha illa Allah"; the Torah declares God's uniqueness with the slogan "Shema Israel"; and the Gospel presents unity in plurality through the concept of Trinity. Using conceptual analysis and textual interpretation methods, this study demonstrates that despite theological and interpretive differences, all three traditions agree on the uniqueness of the divine essence, God's having no partners, and the exclusivity of worship to Him. The findings of this research highlight the importance of monotheism as a fundamental point of commonality among Abrahamic religions and provide the possibility of strengthening interfaith convergence based on this shared belief.
منابع فارسی:
جوادی آملی، ع. (۱۳۹۹). توحید در قرآن. قم: اسراء.
حائری یزدی، م. (۱۳۹۸). کلمات التوحید: مطالعه تطبیقی. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
سبحانی، ج. (۱۳۹۷). الهیات تطبیقی. قم: مؤسسه امام صادق.
طباطبایی، س. م. ح. (۱۳۹۶). اصول فلسفه و روش رئالیسم: توحید. قم: صدرا.
مصباح یزدی، م. ت. (۱۳۹۵). معارف قرآن: شناخت خدا. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
English References:
Hurtado, L. W. (2018). One God, one Lord: Early Christian devotion and ancient Jewish monotheism (3rd ed.). T&T Clark.
Levenson, J. D. (2019). Inheriting Abraham: The legacy of the patriarch in Judaism, Christianity, and Islam. Princeton University Press.
MacDonald, N. (2020). Deuteronomy and the meaning of monotheism (2nd ed.). Mohr Siebeck.
Rahman, F. (2017). Major themes of the Qur'an: The concept of God. University of Chicago Press.
Stark, R. (2021). One true God: Historical consequences of monotheism. Princeton University Press.
