تبیین ادراکاجتماعی بر بازنمایی «روحمکان-حسمکان»؛ از منظر معناشناسی در فضاهای فرهنگی هویتمند
محورهای موضوعی : محیطی
محمد دبدبه
1
,
حبیب شاهحسینی
2
,
مرتضی صدیق
3
,
عطیه نشاستهسازان اصفهان
4
1 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران.
2 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران.
3 - گروه معماری و شهرسازی، مؤسسۀ آموزش عالی دیلمان، دیلیمان، ایران.
4 - گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاداسلامی، اصفهان، ایران.
کلید واژه: فضاهای فرهنگی, هویت, ادراکاجتماعی, روحمکان-حسمکان, معناشناسی.,
چکیده مقاله :
فضاهای فرهنگی همواره بستری برای شکلگیری هویت جمعی و انتقال معانی در بستر اجتماع بودهاند. دراینمیان، آنچه به فضا معنا و جان میبخشد، پیوند میان ادراکاجتماعی و بازنمایی «روحمکان-حسمکان»، است. مطالعۀ حاضر باهدف واکاوی تأثیر ادراکاجتماعی بر نحوۀ تبلور این مفاهیم در فضاهای فرهنگی هویتمند و از منظر معناشناسی، بهدنبال پاسخ بهاین پرسش استکه-چگونه تجربۀ جمعی و تفسیرهای ذهنی کاربران از مکان، در ایجاد احساستعلق و هویتفضایی نقشآفرینی میکنند. این پژوهش از روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی بهره میبرد تا ارتباطات معنادار میان ادراکاجتماعی و مفاهیم روحمکان و حسمکان، را در فضاهای فرهنگی هویتمند بررسی کند. گردآوری دادهها ازطریق تحلیل متون نظری، منابع تاریخی، و نشانههای فرهنگی انجام پذیرفته و تلاش شده است تا از رهگذر خوانش لایههای معنایی و نشانهشناختی، جایگاه تجربۀ زیسته و معناهای جمعی در ساختار فضایی تبیین شود. یافتهها برآن استکه ادراکاجتماعی نهتنها در تجربۀ حسی-فضایی افراد از مکان، بلکه در بازتولید معانی نهفته درآن فضاها نیز نقش محوری دارد. «حسمکان»، در بستر تعاملات اجتماعی، حافظۀ جمعی و نمادهای فرهنگی تقویت میشود و در قالب «روحمکان»، بازتاب مییابد؛ روحی که با لایههای معنایی پنهان در ساختار فضایی گرهخورده است. درنتیجه، پژوهش موردتبیین آشکار ساخت که درک اجتماعی از مکان، از رهگذر لایههای معنایی و ادراکی، میتواند بازنماییهای غنیتری از روحمکان و حسمکان در فضاهای فرهنگی فراهم آورد. این ادراک، برساختهای است از حضور فعالانۀ کاربران، خاطرههای مشترک و معناهای نمادینی که در ساختار کالبدی و نظمفضایی جای میگیرند. ازاینرو، طراحی فضاهای فرهنگی هویتمند در عصر معاصر نیازمند توجهبه زبان مشترک کاربران و ارزشهای بومی و اجتماعی در قالبی معناشناختی است.
Cultural environments have long served as platforms for shaping collective identity and conveying meaning within social contexts. What breathes life and significance into these spaces is the interplay between social perception and the representation of genius loci and sense of place. This study aims to explore how social perception influences the manifestation of these concepts within identity-oriented cultural environments, adopting a semantic approach to their interpretation. This research employs a qualitative phenomenological approach to explore the meaningful connections between social perception and the concepts of genius loci and sense of place within identity-oriented cultural spaces. Data were gathered through the analysis of theoretical texts, historical sources, and cultural symbols. By decoding semantic and semiotic layers, the study elucidates the role of lived experience and collective meaning in shaping spatial structures. Findings suggest that social perception plays a central role not only in individuals’ spatial-sensory experiences but also in the reproduction of the latent meanings embedded in those spaces. Sense of place is nurtured through social interactions, collective memory, and cultural symbols, and is ultimately reflected as genius loci—a spirit interwoven with the hidden semantic layers of spatial form. The study concludes that social understanding of place, through perceptual and semantic dimensions, fosters richer representations of genius loci and sense of place in cultural environments. This perception is a construct of active user engagement, shared memories, and symbolic meanings embedded in the physical and spatial order. Therefore, the design of identity-oriented cultural environments in the contemporary era necessitates attention to the users’ shared language and indigenous social values within a semantic framework.
