تبیین ادراک‌اجتماعی بر بازنمایی «روح‌مکان-حس‌مکان»؛ از منظر معناشناسی در فضاهای فرهنگی هویت‌مند
الموضوعات :
محمد دبدبه
1
,
حبیب شاه‌حسینی
2
,
مرتضی صدیق
3
1 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران.
2 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران.
3 - گروه معماری و شهرسازی، مؤسسۀ آموزش عالی دیلمان، دیلیمان، ایران.
الکلمات المفتاحية: فضاهای فرهنگی, هویت, ادراک‌اجتماعی, روح‌مکان-حس‌مکان, معناشناسی.,
ملخص المقالة :
فضاهای فرهنگی همواره بستری برای شکل‌گیری هویت جمعی و انتقال معانی در بستر اجتماع بوده‌اند. دراین‌میان، آنچه به فضا معنا و جان می‌بخشد، پیوند میان ادراک‌اجتماعی و بازنمایی «روح‌مکان-حس‌مکان»، است. مطالعۀ حاضر باهدف واکاوی تأثیر ادراک‌اجتماعی بر نحوۀ تبلور این مفاهیم در فضاهای فرهنگی هویت‌مند و از منظر معناشناسی، به‌دنبال پاسخ به‌این پرسش است‌که-چگونه تجربۀ جمعی و تفسیرهای ذهنی کاربران از مکان، در ایجاد احساس‌تعلق و هویت‌فضایی نقش‌آفرینی می‌کنند. این پژوهش از روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی بهره می‌برد تا ارتباطات معنادار میان ادراک‌اجتماعی و مفاهیم روح‌مکان و حس‌مکان، را در فضاهای فرهنگی هویت‌مند بررسی کند. گردآوری داده‌ها ازطریق تحلیل متون نظری، منابع تاریخی، و نشانه‌های فرهنگی انجام پذیرفته و تلاش شده است تا از رهگذر خوانش لایه‌های معنایی و نشانه‌شناختی، جایگاه تجربۀ زیسته و معناهای جمعی در ساختار فضایی تبیین شود. یافته‌ها برآن است‌که ادراک‌اجتماعی نه‌تنها در تجربۀ حسی-فضایی افراد از مکان، بلکه در بازتولید معانی نهفته درآن فضاها نیز نقش محوری دارد. «حس‌مکان»، در بستر تعاملات اجتماعی، حافظۀ جمعی و نمادهای فرهنگی تقویت می‌شود و در قالب «روح‌مکان»، بازتاب می‌یابد؛ روحی که با لایه‌های معنایی پنهان در ساختار فضایی گره‌خورده است. درنتیجه، پژوهش موردتبیین آشکار ساخت که درک اجتماعی از مکان، از رهگذر لایه‌های معنایی و ادراکی، می‌تواند بازنمایی‌های غنی‌تری از روح‌مکان و حس‌مکان در فضاهای فرهنگی فراهم آورد. این ادراک، برساخته‌ای است از حضور فعالانۀ کاربران، خاطره‌های مشترک و معناهای نمادینی که در ساختار کالبدی و نظم‌فضایی جای می‌گیرند. ازاین‌رو، طراحی فضاهای فرهنگی هویت‌مند در عصر معاصر نیازمند توجه‌به زبان مشترک کاربران و ارزش‌های بومی و اجتماعی در قالبی معناشناختی است.
Akdağ, Nurcihan. Gülin Beyhan, Şefika. (2024). A Study On Sensory Analysis Of Memory Places. Journal Of Arts, 13(6): 1-30.
Balogun, Shyngle K. Aruoture, Ezekiel. (2024). Cultural Homogenization Vs. Cultural Diversity: Social Media's Double-Edged Sword In The Age Of Globalization. African Journal of Social and Behavioural Sciences (AJSBS), 14(4): 1491-1512.
Bidwell, Nicola J. Browning, David. (2010). Pursuing Genius Loci: Interaction Design And Natural Places. Journal Of Pers Ubiquit Comput, 14(1): 15-30.
Cordonnier, Aline. Rosoux, Valérie. Gijs, Anne-Sophie. Luminet Olivier. (2022). Collective Memory: An Hourglass Between The Collective And The Individual. Journal Of Memory. Mind & Media. 1(e8): 1-16.
Feist, Jim. (2022). Significance In Language: A Theory Of Semantics (1st ed.). Routledge.
Greenberg, Gabriel. (2021). Semantics Of Pictorial Space. Journal Of Review of Philosophy and Psychology, 12(4): 1-41.
Heidegger, Martin. (1971). Poetry, Language, Thought. Harper & Row.
Karplus, Yuval. Meir, Avinoam. (2013). The Production Of Space: A Neglected Perspective In Pastoral Research. Journal Of Environment And Planning D Society And Space, 31(1): 23-42.
Mansour, Hasan Mahmoud. Alves, Fernando Brandão. Da Costa, António Ricardo. (2023). A Comprehensive Methodological Approach For The Assessment Of Urban Identity. Journal Of Sustainability, 15(18): 1-26.
Matlovičová, Kvetoslava. (2024). The Triadic Nexus: Understanding The Interplay And Semantic Boundaries Between Place Identity, Place Image, And Place Reputation. FOLIA GEOGRAPHICA International Scientific Journal, 66(1): 69-100.
Natarajan, Lucy. (2017). Socio-Spatial learning: A Case Study Of Community Knowledge In Participatory Spatial Planning. Journal Of Progress In Planning, 111(1): 1-13.
Norberg-Schulz, Christian. (1979). Genius Loci: Towards A Phenomenology Of Architecture. Rizzoli.
Oladapo Makinde, Olusola. Amao, Funmilayo. (2024). Henri Lefebvre Theory Of Space And Social Production Philosophy: A Critical Interpretation. Global Journal Of Arts Humanity And Social Sciences, 4(1): 67-80.
Ramyar, Reza. (2022). Learning From Tradition: The Role Of Environment Perception Layers In Space Making- The Case Of The Persian Garden. Journal Of Urban Management, 9(2): 238-249.
Relph, Edward. (1976). Place And Placelessness. Pion.
Rezeg, Ahmed. Stéphane, Roche. Eveno, Emmanuel. (2025). Toward A Sense Of Place Unified Conceptual Framework Based On A Narrative Review: A Way Of Feeding Place-Based GIS. Journal Of Land, 14(1): 1-36.
Riva, Giuseppe. (2018). The Neuroscience Of Body Memory: From The Self Through The Space To The Others. Journal Of Cortex, 104(1): 241-260.
Seamon, David. (2012). Place, Place Identity, And Phenomenology: A Triadic Interpretation Based On J.G. Bennett’s Systematics. The Role Of Place Identity In The Perception, Understanding, And Design Of Built Environments, 3-21.
Soltani, Saeid. Kırcı, Nazan. (2019). Phenomenology And Space In Architecture: Experience, Sensation And Meaning. International Journal Of Architectural Engineering Technology, 6(1): 1-6.
Strandberg, Carola. Ek Styvén, Maria. (2024). The Multidimensionality Of Place Identity: A Systematic Concept Analysis And Framework Of Place-Related Identity Elements. Journal Of Environmental Psychology, 95(102257): 1-18.
Tuan, Yi-Fu. (2001). Space And Place: The Perspective Of Experience. University Of Minnesota Press.
Twigger-Ross, Clare. Uzzell, David. (1996). Place And Identity Processes. Journal Of Environmental Psychology, 16(3): 205-220.
Udoudom, Uduak. Bassey, Borono. George, Kufre. Asukwo Etifit, Samuel. (2024). Impact Of Symbolic Interactionism, Pragmatism And Social Constructionism On Communication And Media Practice. International Journal Of Humanities Education And Social Sciences, 2(1): 1-25.
Vecco, Marilena. (2020). Genius loci As A Meta-Concept. Journal Of Cultural Heritage, 41(1): 225-231.
Wartmann, Flurina M. Purves, Ross S. (2018). Investigating Sense Of Place As A Cultural Ecosystem Service In Different Landscapes Through The Lens Of Language. Journal Of Landscape And Urban Planning, 175(1): 169-183.
Yıldız, Özlem. Alkan Bala, Havva. (2022). Genius Logi: Towards The Phenomenology Of Gated Community. DEPARCH Journal Of Design Planning And Aesthetics Research, 1(2): 55-72.
