معرفی و اعتباریابی مقیاس انگیزش ریاضی در دوره ابتدایی آزمون یک مدل انعکاسی - تکوینی بر مبنای نظریه خودتعیین‌گری
معرفی و اعتباریابی مقیاس انگیزش ریاضی در دوره ابتدایی آزمون یک مدل انعکاسی - تکوینی بر مبنای نظریه خودتعیین‌گری
محورهای موضوعی : ارزشیابی
سارا صدیقی
1
,
خالد میراحمدی
2
,
خلیل زندی
3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا، تهران، ایران
2 - دانش‌آموخته دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
کلید واژه: انگیزش ریاضی, انگیزش درونی, انگیزش بیرونی, بی¬انگیزگی, ریاضی,
چکیده مقاله :
اگرچه انگیزش ریاضی مفهومی ناآشنا در تحقیقات داخلی نیست، اما فقدان ابزاری معتبر برای سنجش این سازه به‌ویژه در دوره ابتدایی احساس می‌شود. هدف از این پژوهش معرفی و اعتباریابی مقیاسی مبتنی بر نظریه خودتعیین‌گری برای سنجش انگیزش ریاضی دانش‌آموزان دوره ابتدایی بود. روش پژوهش توصیفی پیمایشی بوده است. جامعه آماری کلیه دانش‌آموزان پایه سوم و چهارم شهر ورامین در سال تحصیلی 1404-1403 بودند. با استفاده از روش نمونه‌گیری دردسترس، نمونه‌ای به حجم 419 نفر انتخاب شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه انگیزش ریاضی دانش‌آموزان پایه سوم و چهارم ابتدایی بود که توسط بالانتکین و اوکسال (2014) ساخت و اعتباریابی شده است. این پرسشنامه مشتمل بر 14 آیتم و سه مؤلفه انگیزش بیرونی، بی‌انگیزگی و انگیزش درونی است. روایی ظاهری پرسشنامه با استناد به نظر متخصصان و پایایی اولیه آن با استناد به ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. برای تحلیل داده‌ها از تحلیل عاملی مرتبه اول و تحلیل عاملی مرتبه دوم استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که پرسشنامه انگیزش ریاضی بالانتکین و اوکسال (۲۰۱۴) با ساختار سه‌بعدی (انگیزش بیرونی، درونی و بی‌انگیزگی) در نمونه‌ای از دانش‌آموزان ایرانی از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار بود. بارهای عاملی تمام گویه‌ها معنادار و بالاتر از 4/0 بودند و شاخص‌های برازش، مدل را تأیید کردند. در تحلیل عاملی مرتبه دوم، نقش هر سه مؤلفه انگیزش بیرونی، درونی و بی‌انگیزگی در تبیین سازه کلی معنادار بود و هم‌خطی بین ابعاد ناچیز بود. پایایی ابعاد با استناد به ضریب آلفای کرونباخ (74/0 تا 84/0)، ضریب دیجکسترا-هنسلر (74/0 تا 84/0) و پایایی ترکیبی (84/0 تا 88/0) تأیید شد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که پرسشنامه انگیزش ریاضی بالانتکین و اوکسال (۲۰۱۴) ابزاری معتبر و پایا برای سنجش انگیزش ریاضی دانش‌آموزان دوره ابتدایی در ایران است و می‌تواند در پژوهش‌های آموزشی و مداخلات روان‌شناختی مورد استفاده قرار گیرد.
Although mathematics motivation is not an unfamiliar concept in domestic research, the lack of a valid instrument to measure this construct—particularly at the elementary level—remains evident. This study aimed to introduce and validate a scale based on Self-Determination Theory (SDT) to assess elementary students' mathematics motivation. The research employed a descriptive-survey design. The statistical population included all third- and fourth-grade students in Varamin during the 2023-2024 academic year. A convenience sampling method was used to select 419 participants. The data collection tool was the Elementary Mathematics Motivation Questionnaire (EMMQ), originally developed and validated by Balantekin and Aoksal (2014). This questionnaire consists of 14 items measuring three components: extrinsic motivation, amotivation, and intrinsic motivation. Face validity was confirmed by expert review, and preliminary reliability was established using Cronbach’s alpha. The data were analyzed using First- and second-order factor analyses. Findings indicated that the three-dimensional structure (extrinsic motivation, intrinsic motivation, and amotivation) of the Balantekin and Aoksal (2014) questionnaire demonstrated acceptable validity and reliability in a sample of Iranian students. All factor loadings were significant (>0.40), and fit indices confirmed the model. In the second-order factor analysis, all three components significantly contributed to the overall construct, with negligible multicollinearity. Reliability was confirmed through Cronbach’s alpha (0.74–0.84), Dijkstra-Henseler’s rho (0.74–0.84), and composite reliability (0.84–0.88). These results suggest that the Balantekin and Aoksal (2014) Mathematics Motivation Questionnaire is a valid and reliable tool for assessing elementary students’ mathematics motivation in Iran. It can be effectively utilized in educational research and psychological interventions.
بابایی، انسیه. درویشی، داود. یاراحمدی، معصومه. گلستانی بخت، طاهره. (1401). نقش مهارت حل مسئله در پیش‌بینی انگیزش ریاضی و خودکارآمدی ریاضی در کودکان با اختلال یادگیری ویژه از نوع ریاضی. توانمندسازی کودکان استثنایی، 12 (1)، 16-26.
حبیبی، حوریه. خسروجاوید، مهناز. ابوالقاسمی، عباس. (1400). مقایسۀ انگیزش، فراشناخت و تنظیم هیجان ریاضی در دانش‌آموزان دارای اضطراب ریاضی و عادی. پژوهش‌های کاربردی روان شناختی، 12 (1)، 183-205.
حسین‌خانزاده، عباسعلی. ابراهیمی، شهربانو. حسینی، شیما. خداکرمی، فائزه. (1398). تأثیر آموزش ریاضی از طریق برنامه‌های آموزشی رایانه‌ای بر یادگیری ریاضی و علاقه به ریاضی دانش‌آموزان دیرآموز. توانمندسازی کودکان استثنایی، 10 (2)، 149-164.
زارعی بیدسکان، نرگس. کرامتی، هادی. عرب‌زاده، مهدی. (1402). روابط ساختاری هیجانات معرفتی، باورهای معرفتشناختی با انگیزش ریاضی در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی. سلامت و آموزش در اوان کودکی، 3 (1)، 81-93.
شاهورانی سمنانی، احمد. افشار کرمانی، مژده. شاه‌امیری، فاطمه سادات. (1401). بررسی تأثیر اجرای سنجش عملکردی بر سطوح بالای یادگیری و انگیزش در درس ریاضی و ارائة مدل کاربردی (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دختر متوسطة دوم پایة دهم). مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 11 (1)، 121-143.
ظریف، ساره. رکابدار، قاسم. سلیمانی، بهاره. (1402). تأثیر آموزش با دانش‌برگ بر انگیزش (درونی و بیرونی) ریاضی. فناوری و دانش‌پژوهی در تعلیم و تربیت، 3 (4)، 47-56.
عبدی، علی. شیراوند، بهناز. (1401). تدوین مدل عملکرد ریاضی بر اساس ادراک از محیط یادگیری سازنده‌گرا با نقش واسطه‌ای خودکارآمدی و انگیزش به یادگیری ریاضی در دانش‌آموزان دوره متوسطه اول. روانشناسی تربیتی، 18 (66)، 217-242.
غریبی، حسن. صلاحیان، افشین. نوری، پیام. نادریان، آرام. (1403). مقایسه اثربخشی آموزش ریاضی و بازی درمانی بر اختلال یادگیری ویژه ریاضی و انگیزش ریاضی. فناوری و دانش‌پژوهی در تعلیم و تربیت، 3 (4)، 13-28.
کیامنش، علیرضا. پوراصغر، نصیبه. (1388). بررسی تفاوت دختر و پسر در متغیرهای مرتبط به عملکرد ریاضی (خودپنداره ریاضی، انگیزش یادگیری ریاضی و عملکرد قبلی ریاضی) و نقش آن بر پیشرفت ریاضی. فصلنامه علمی - پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز، 4 (13)، 163-192.
موسوی، شکوفه. خدائی، علی. شکری، امید. (1403). پرسشنامه انگیزش ریاضی: ساختار عاملی و ویژگی‌هاي روان‌سنجی نسخه فارسی. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 12 (2)، 9-20.
Abdi, A., & Shiravand, B. (2022). Development of a mathematical performance model based on constructivist learning environment perceptions with the mediating role of mathematical self-efficacy and motivation to learn mathematic in first grade high school students. Educational Psychology, 18(66), 217-242. (In Persian). https://doi.org/10.22054/jep.2023.64467.3511
Babaie, E., Darvishi, D., YarAhmadi, M., & Golestani Bakht, T. (2022). Role of problem solving skills in predicting mathematical motivation and mathematical self-efficacy in children with Special Math Learning Disabilities. Empowering Exceptional Children, 13(1), 16-26. (In Persian). https://doi.org/10.22034/ceciranj.2021.290565.1554
Balantekin, Y., & Oksal, A. (2014). Mathematics lesson motivation scale for primary school 3th and 4th grade students. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 102-113. https://doi.org/10.30703/cije.321344
Daches Cohen, L., & Rubinsten, O. (2017). Mothers, intrinsic math motivation, arithmetic skills, and math anxiety in elementary school. Frontiers in psychology, 8, 1939. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01939
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior: Springer US. https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4899-2271-7
Desmet, O. A., Camargo Salamanca, S., Lee, H., & Tuzgen, A. (2023). The effect of student–teacher relationships on students’ math motivation across EU countries. Journal of Advanced Academics, 34(3-4), 271-299. https://doi.org/10.1177/1932202X231218048
Fiorella, L., Yoon, S. Y., Atit, K., Power, J. R., Panther, G., Sorby, S., ... & Veurink, N. (2021). Validation of the Mathematics Motivation Questionnaire (MMQ) for secondary school students. International Journal of STEM Education, 8, 1-14. https://doi.org/10.1186/s40594-021-00307-x
Gharibi, H., Salahian, A., Noury, P., & Naderian, A. (2024). Comparing the effectiveness of math education and play therapy on math specific learning disorder and math motivation. Technology and Scholarship in Education, 3(3), 13-28. (In Persian). https://doi.org/10.30473/t-edu.2024.70663.1130
Habibi, H., Khosrojavid, M., & Abolghasemi, A. (2021). A Comparison of Motivation, Metacognition and Mathematic Emotion Regulation in Students with Math Anxiety and Normal Students. Journal of Applied Psychological Research, 12(1), 183-205. (In Persian). https://doi.org/10.22059/japr.2021.305900.643572
Hanafiah, M. H. (2020). Formative vs. reflective measurement model: Guidelines for structural equation modeling research. International Journal of Analysis and Applications, 18(5), 876-889. https://www.etamaths.com/index.php/ijaa/article/view/2166
Hosein khanzadeh, A. A., Ebrahimi, S., Hosseini, S., & Khoda karami, F. (2019). Effectiveness of mathematics education through computer training programs on mathematics learning and interest in mathematics of slow learner students. Empowering Exceptional Children, 10(2), 149-164. (In Persian). https://doi.org/10.22034/ceciranj.2019.95956
Kiamanesh, A., & Pourasghar, N. (2009). Gender Differences in Variables Related to Students' Math Performance and the Role of These Variables on Math Achievement. Journal of Modern Psychological Researches, 4(13), 161-190. (In Persian). https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4245.html?lang=fa
Lv, B., Lv, L., Wang, P., & Luo, L. (2019). A person-centered investigation of math motivation and its correlates to math achievement in elementary students. Journal of Pacific Rim Psychology, 13, e24. https://doi.org/10.1017/prp.2019.21
Mousavi, S., Khodaei, A., & Shokri, O. (2024). Mathematics Motivation Questionnaire (MMQ): Factor structure and psychometric properties of the Farsi version. Research in School and Virtual Learning, 12(2), 9-20. (In Persian). https://doi.org/10.30473/etl.2024.70729.4169
Nurkarim, A. W., Qonita, W., & Monterroza, D. (2023). The students mathematics motivation scale: a measure of intrinsic, extrinsic, and perceptions of mathematics. International Journal on Teaching and Learning Mathematics, 6(1), 42-51. https://doi.org/10.18860/ijtlm.v6i1.23610
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2020). Intrinsic and extrinsic motivation from a self-determination theory perspective: Definitions, theory, practices, and future directions. Contemporary educational psychology, 61, 101860. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2020.101860
Shahvarani Semnani, A., Afshar Kermani, M., & Shahamiri, F S. (2022). The Impact of Performance Assessment on High Levels of Learning, Motivation, in Mathematics Lesson and Presentation of a Practical Model (Case Study: Tertiary Secondary School Girls in Bushehr). Educational and Scholastic Studies, 11(1), 121-143. (In Persian). https://pma.cfu.ac.ir/article_2193.html?lang=fa
Staribratov, I., & Babakova, L. (2019). Development and validation of a Math-specific version of the Academic Motivation Scale (AMS-Mathematics) among first-year university students in Bulgaria. TEM Journal, 8(2), 317. https://doi.org/10.18421/TEM82-01
Tóth-Király, I., Lohbeck, A., & Morin, A. J. (2023). Predictors, outcomes, and inter-domain connections of German and Math academic motivation profiles. Learning and Individual Differences, 107, 102358. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2023.102358
Um, E. K., Corter, J., & Tatsuoka, K. (2005). Motivation, autonomy support, and mathematics performance: A structural equation analysis. Teachers College, Columbia University. https://www.semanticscholar.org/paper/Motivation%2C-Autonomy-Support%2C-and-Mathematics-A-Um-Corter/2b208ec4b56cba5b90e7a36b9d312f626ddb3a3a
Umarji, O., Dicke, A. L., Safavian, N., Karabenick, S. A., & Eccles, J. S. (2021). Teachers caring for students and students caring for math: The development of culturally and linguistically diverse adolescents' math motivation. Journal of School Psychology, 84, 32-48. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2020.12.004
Von Davier, M., Kennedy, A., Reynolds, K., Fishbein, B., Khorramdel, L., Aldrich, C., ... & Yin, L. (2024). TIMSS 2023 International Results in Mathematics and Science. TIMSS PIRLS Int. Study Cent. Bost. Coll. Chestnut Hill, MA, USA. https://timss2023.org/results/
Yavuz, G., Ozyildirim, F., & Dogan, N. (2012). Mathematics motivation scale: a validity and reliability. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 1633-1638. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.05.352
Zakariya, Y. F., & Massimiliano, B. (2021). Development of mathematics motivation scale: A preliminary exploratory study with a focus on secondary school students. International Journal of Progressive Education, 17(1), 314-324. https://doi.org/10.29329/ijpe.2021.329.20
Zarei Bideskan, N., Keramati, H., & Arab zadeh, M. (2023). Study of structural relations of epistemic emotions, epistemological beliefs with mathematical motivation in students. Early Childhood Health and Education, 4(1), 81-93. (In Persian). https://doi.org/10.32592/jeche.4.1.81
Zarif, S., Rekabdar, GH., & Soleymani, B. (2023). The impact of teaching with flash cards on motivation (intrinsic and extrinsic) of mathematics. Technology and Scholarship in Education, 3(4), 47- 56. (In Persian). https://doi.org/10.30473/t-edu.2024.70647.1129
