بازتاب رفتارهای زیست محیطی در آثار مُنتخب نویسندگان زن دهۀ 90
محورهای موضوعی :
یعقوب نوجوان
1
,
مریم محمدزاده
2
,
رامین صادقی نژاد
3
1 - دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
کلید واژه: رُمان, رفتار زیست محیطی, محیط زیست, نگرش زیست محیطی, نویسندگان زن دهۀ نود.,
چکیده مقاله :
تأثیر رفتارهای زیست محیطی بر محیطِ زیست، به ویژه رفتارهای مسئولانه و تؤام با آگاهی و نگرش زیست محیطی مثبت، ارتباط مستقیم و غیر قابل انکاری دارد. مشکلات زیست محیطی که ناشی از دخالت و بهره برداری بی اندازه و ناصحیح آدمی از منابع و ذخایر طبیعی است، با آموزش درست و فرهنگ سازی صحیح، قابل تغییر است. یکی از راه های آموزش غیرمستقیم و فرهنگ سازی برای تغییر نگرش نسبت به محیطِ زیست، آگاهی ، تأکید بر رفتار درستِ زیست محیطی و تقبیحِ رفتارهای نادرست در ادبیّات، به ویژه ادبیّات داستانی و رُمان است که می تواند تأثیر بیشتری نسبت به بخشنامه ها و دستورالعمل های دولتی و اداری داشته باشد. برای تحقیق این موضوع که مشکلات زیست محیطی و رفتار و نگرش زیست محیطی در عرصۀ رُمان، چه بازتابی دارد؛ آثار مُنتخب نویسندگان زن دهۀ نود، به روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. این انتخاب از آن روی است که زنان به خاطر خاصیّت زنانگی و خصوصیّت مادرانه نسبت به مردان -که دیدگاه سلطۀ جویانه ای به جهان هستی و طبیعت دارند- نگرش مُثبت تری به این مقوله دارند. یافته های این پژوهش، نشان می دهد در کنار بازتاب مشکلات و مسائل زیست محیطی در این آثار، در مواردی هم، راهکارهای ارزنده و سازنده ای برای رفع و حلّ این مشکلات، ارائه شده است.
Environmental behaviors, especially behaviors followed responsibly by positive attitude and knowledge have direct and undeniable effect on environment. Environmental problems derived from interference and infinite and incorrect exploitation of human from natural reserve can be changed by true training and culturalization. One of methods of indirect training and culturalization to change attitude on environment is to inform, emphasize on proper environmental behavior and condemn improper behaviors in literature, specially fiction and novel that can have more effect than governmental and official instruction and circular. In order to do research what environmental problems, behavior and attitude have on novel, selective works of female authors of 90th decade were reviewed. This selection is why women due to womanish and maternal trait have more positive attitude on this affair rather than men who have imperious perspective on cosmos and nature. The results of this study show that beside reflection of environmental problems at this art works, valuable and constructive solutions were provided to to solve these problems.
1. آل بوغبیش، عبدالله؛ گُل¬¬بابایی، فاطمه (¬1397)، نقد زیست¬بوم¬گرایانة داستانی کوتاه از غلام¬حسین ساعدی، ادبیات پارسی معاصر، سال هشتم، شمارۀ 8، صفحه 97- 79.
2. احدیت، شهره (1397)، زمان زوال، چاپ سوم، تهران: نیماژ.
3. احمدیان، داریوش؛ حقیقتیان، منصور (1395)، تحلیل جامعه شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست¬محیطی شهری (مورد مطالعه: شهروندان کرمانشاه)، مطالعات جامعه شناختی شهری، سال ششم، شماره 18، صفحه 76-51.
4. ارسطویی، شیوا (1394)، نی‌نا، تهران: چشمه.
5. برک¬پور، ناصر؛ جهان¬سیر، فاطمه (1395)، شهروند محیط زیستی و تحلیل رفتار شهروندی در شهر قزوین، مجلّۀ هویّت شهر، سال دهم، شماره 28، صفحه 53-66.
6. بشیریان، فرهاد؛ شایان¬سرشت، اکبر(1396)، نقد بوم¬گرایانة دفتر شعر از زبان برگ، سرودۀ محمّدرضا شفیعی کدکنی، شعر پژوهی، پیاپی 33، ص 18-1.
7. بهروزکیا، کمال (1383)، جهانِ داستان و محیط زیست، کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارۀ 85، صفحه 60- 53.
8. پارساپور، زهرا (1391)، نقد بوم¬گرا، رویکردی نو در نقد ادبی، نقد ادبی، شماره ¬19، صفحه 26- 7.
9. _____، ___ (1392)، نقد بوم¬گرا، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10. ترّقی، گُلی (1397)، اتّفاق، تهران: مُروارید.
11. تقی¬زاده، نگار (1390)، سنگ سیاه روی سنگ سفید، تهران: آموت.
12. حُسینیان، مریم (1395)، ما داریم اینجا می¬میریم، تهران: مرکز.
13. حمیدی، رکسانا (1396)، حوالی خیابان سی تیر، تهران: افراز منش.
14. حبیبی نسامی، مرتضی (1393)، بررسی بوم¬گرایانۀ باشبیرو، ادبیات پارسی معاصر، سال چهارم، شمارۀ 4، صفحه 115- 95.
15. حیدری، محبوبه؛ حیدری، شیوا (1399)، نقد بوم¬گرایانۀ قصه¬های عامیانه، شفای دل، سال سوم، شمارۀ ششم، صفحه 160- 135.
16. خراسانی، محبوبه؛ داوودی مقدم، فریده (1398)، طبیعت در قصه¬های عامیانة ایرانی از دیدگاه نقد بوم¬گرا، فنون ادبی، سال یازدهم، پیاپی 27¬،ص¬-84- 69.
17. خسروی، نسترن؛ کوپال، عطاالله (1393)، جای خالی سلوچ و فلسفة بوم¬شناختی،¬ دهخدا، شماره ¬21، صفحه 113- 85.
18. ذکاوت، مسیح (1390)، درآمدی بر نقدبوم، مجموعه مقالات نخستین همایش ملّی نظریه و نقد ادبی در ایران، به کوشش محمود فتوحی، تهران: خانة کتاب، صفحه 695 – 675.
19. ذوالفقارخانی، مسلم (1395)، بررسی زیست¬بوم در شعر فروغ فرخزاد بر اساس نظریۀ بوم فمنیسم، فصلنامۀ مطالعات نظریه و انواع ادبی، سال اوّل، شماره 2، صفحه 142- 115.
20. راکعی، فاطمه؛ نعیمی حشکوائی، فاطمه (1395)، استعاره و نقد بوم¬گرا، زبان¬شناخت، سال هفتم، شمارۀ اوّل، صفحه 103- ¬89 .
21. روانشاد، آرام (1393)، ساعت ویرانی، تهران: مروارید.
22. زرتشت (1378)، اوستا (گاثاها، یسنا، یشت¬ها، ویسپرد و خرده اوستا)، تحقیق هاشم رضی، تهران: بهجت.
23. سالار، سارا (1392)، هست یا نیست، تهران: چشمه.
24. سالاری، قاسم؛ سیّد¬ یزدی، زهرا و یوسفی¬نیا، شکریه (1393)، «بررسی نقد بوم¬گرایانۀ داستان¬های علی اشرف درویشیان»، فصل¬نامۀ مطالعات داستانی، سال سوم، شماره 2، صفحه 135- 111.
25. سلیمانی، بلقیس (1399)، آن مادران، این دختران، چاپ چهارم، تهران: ققنوس.
26. شعیری، حمیدرضا؛ سیّد ابراهیمی، فاطمه (1398)، نشانه بوم¬زیست ادبی: نظریه و روش، ¬نقد ادبی، سال 12، شماره 46، صفحه¬89- 69.
27. شکیبایی، رؤیا (1392)، خواستم بگویم خون را ببین، تهران: زاوُش.
28. شهابیان، شهلا (1393)، بوی برف، تهران: ایلیا.
29. صالحی، صادق و امام قُلی، لقمان (1391)، بررسی تجربۀ آگاهی و رفتارهای زیست¬محیطی (مورد مطالعه: مناطق روستایی و شهری سنندج)، فصل¬نامۀ مسائل اجتماعی ایران، سال سوم، شماره 1، صفحه 147-121.
30. صالحی،صادق؛ پازوکی¬نژاد، زهرا (1393)، «تحلیل عوامل اجتماعی مؤثّر بر نگرش و عمل¬کرد زیست¬محیطی دانشجویان»، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره پیاپی 55، شماره 3، صفحه 88- 71.
31. عباسی، سیما؛ پورابراهیم شیرین¬ (1398)¬، نقش زیست¬بوم¬ در مفهوم¬سازی شهادت در اشعار سلمان هراتی: پیوندگاه دیدگاه¬شناختی و نقد بوم¬گرا، جستارهای زبانی، پیاپی 52، صفحه¬257- 237.
32. عقیلی، سیّد محمود؛ خوش¬فر، غلامرضا؛ صالحی، صادق (1388)، سرمایه¬ اجتماعی و رفتارهای زیست¬محیطی در شمال ایران (مورد مطالعه: استان¬های گیلان، مازندران و گلستان)، مجلّۀ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، جلد شانزدهم، ویژه¬نامه الف، صفحه 250-236.
33. فاضلی، محمّد؛ جعفر صالحی، سحر (1392)، شکافِ نگرش، دانش و رفتار زیست¬محیطی گردشگران، مطالعات مدیریّت گردشگری، سال 8، شماره 22، صفحه 167-131.
34. فرهادپور، لیلی (1393)، خط چهار مترو، تهران: ثالث.
35. قاسمی، لیلا (1392)، هیچ وقت، تهران: زاوُش.
36. کلهر، فریبا (1390)، شروع یک زن، تهران: نگاه.
37. مرادی، روزبه و زندی، بهمن؛ سادات غیاثیان، مریم (1397)، روایت¬های بوم¬گرایانه از جهان¬بینی¬های زنانه با تأکید بر آثار داستانی منیرو روانی¬پور و زویا پیرزاد، پژوهش¬نامۀ زنان، ویژه¬نامه، صفحه 129- 101.
38. مرتضوی، مائده (1396)، سه سکانس از پاییز، تهران: البرز.
39. مرعشی، نسیم (1400)، پاییز فصل آخر سال است، چاپ پنجاه و دوم، تهران: چشمه.
40. مودودی، محمّد ناصر(1390)، بوم نقد، جنبشی میان رشته¬ای بین دو حوزۀ محیط زیست و ادبیّات، کتاب ماه، دورۀ دوم، سال پنجم، شمارۀ 9، صفحه 18-12.
41. مهدی¬زاده، جواد، 1386، رستاخیز زیست بوم¬گرایی، مجلّۀ جُستارهای شهرسازی، سال 6، شمارۀ پیاپی 26، صفحه 7-6.
42. نیازی، نوذر (1394)، خوانش بوم¬گرایانه از داستان کوتاه درخت گلابی نوشتۀ گلی ترقی، ادبیات پارسی معاصر، سال پنجم، شماره 3، صفحه 127- 113.
43. وفی، فریبا (1399)، بعدا از پایان، چاپ یازدهم، تهران: نگاه.
44. هاشمی، نسترن (1394)، یخ در جهنّم، تهران: هیلا.
45. Arcury, A. T. and Christianson, E.H. (1990). '' Environmental World Wiew in Respons to Glotfelty, Cheryll and Fromm, Harold (1995). The ecocriticism Reader, Landmarks in Literary Ecology, Athend and London: The University of Georgia Press.
