نگاه سیدحیدرآملی به اخلاق در سلوک عرفانی
محورهای موضوعی :نسرین توکلی 1 , بابک ذرات نوری 2
1 - استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. نویسنده مسئول: tavakoli.t@pnu.ac.ir
2 - دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه سمنان، ایران.
کلید واژه: سیدحیدر آملی, اخلاق, رویکرد تلفیقی, سلوک عرفا.,
چکیده مقاله :
با توجه به اهمیت اخلاق در سیر و سلوک، این پژوهش به بررسی دیدگاه کلی سیدحیدر آملی درباره نقش اخلاق در سلوک عرفانی و معرفی رویکرد تلفیقی ایشان به اخلاق می¬پردازد. پژوهش با رویکردی توصیفی–تحلیلی و به روش کتابخانه¬ای انجام¬شده¬است. یافته¬ها حاکی است که از منظر سیدحیدر آملی اخلاق دارای جایگاهی اساسی در نظام سلوکی می¬باشد که وی از آن به تخلق به اخلاق الله یادمی¬کند. اخلاق معرفی¬شده توسط آملی با توجه به اهمیتی که او برای »حد وسط« به عنوان »صراط مستقیم« قائل است، اخلاقی با رویکردی تلفیقی و با محوریت اخلاق فلسفی می¬باشد که اصول و فروع آن به آیات و روایات اسلامی مزیّن¬شده و هدف آن رساندن سالک به مراحل بالای سلوک و فنای وی در مراتب توحید است. نتیجه: آن است که آملی هریک از اصول چهارگانه اخلاق فلسفی را از مقتضیات رسیدن و فانی شدن در چهار مرتبه توحید می¬داند. وی با دسته بندی فضایل اخلاقی جزئی در ذیل اصول عفت، شجاعت، حکمت و عدالت برای رسیدن به مرتبه¬ای از مراتب چهارگانه توحید یعنی توحید اسمائی، صفاتی، ذاتی و افعالی به آن جنبه عرفانی داده¬است.
Considering the importance of ethics in mystical journey, this research investigates the general view of Seyyed Heydar Amoli about the role of ethics in mystical journey and introduces his integrated approach to ethics. This research was done with descriptive-analytical approach and library method. From the point of view of Seyyed Heydar Amoli, morality has a fundamental place in the mystical system, which he refers to as: being created by God's morality. Considering the importance that Amoli attaches to "middle ground" as "Serat-e mostaghim", he has a unified approach to ethics and the focus of this approach is philosophical ethics. He has documented the principles and branches of philosophical ethics with the verses of the Quran and Islamic traditions, and its purpose is to bring the seeker to the higher stages of his journey and death in the "levels of Towhid" Amoli considers each of the four principles of philosophical ethics to be the requirements of attaining and becoming mortal in the four stages of Towhid. By categorizing secondary moral virtues under the four principles of chastity, courage, wisdom and justice, Amoli has given them a mystical aspect to reach the four levels of monotheism.
منابع و مآخذ
1-ابن فارس، ابوالحسین.(1969م). معجم مقاییس اللغة. ج2. بیروت: مصطفی البابی الجلی.
2-احمدپور، مهدی، و همکاران. (1389). ¬شناخت اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه علم و فرهنگ اسلامی.
3-آملی، سیدحیدر. (1377). اسرار شریعت اطوار طریقت و انوار حقیقت، ترجمه سیدجواد هاشمی علیا، تهران: قادر.
4-_________. (1395). نص النصوص در شرح فصوص الحکم، ترجمه محمدرضا جوزی، تهران: روزنه.
5-_________.(1381). جامع¬الاسرار و منبع¬الانوار، ترجمه سیدیوسف ابراهیمیان¬آملی، تهران: رسانش.
6-دیلمی، احمد، آذربایجانی، مسعود. (1389). اخلاق اسلامی، قم: دفتر نشر معارف.
7-راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1416). المفردات فی غریب القرآن، چ2، تهران: مکتبة المرتضویة.
8-رمضانی، رضا.(1387). آرای اخلاقی علامه طباطبایی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
9-زبیدی ، سید مرتضی حسینی.(بی تا). تاج العروس ، قم: دارالفکر.
10-الفراهیدی، عبدالرحمن بن احمد.(1404ق). العین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
11-مصباح یزدی، محمد تقی. (1381). فلسفه اخلاق، چاپ اول، تهران: چاپ و نشر بین الملل.
12-مطهری، مرتضی. (1371). آشنایی با علوم اسلامی، چاپ یازدهم، تهران: نشر صدرا.
13-نراقی، مهدی.(1385). جامع السعادات، ترجمه کریم فیضی، 3ج، قم: قائم¬آل محمد (عج).
مقاله
14-رودگر، محمدجواد.(1383) گذری بر منابع و مسلک¬های اخلاق اسلامی، کتاب نقد، ش30، 154-132.
