تبیین مبانی فقهی تربیت دینی نوجوانان بر اساس قرآن و روایات
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهصابر زارع بیدکی 1 , احمد عبدالحسینی 2 , شهربانو مهینی 3 , محمود کمالی زارچ 4
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
3 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
4 - استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور
کلید واژه: تربیت دینی, نوجوانان, قرآن,
چکیده مقاله :
| تربیت دینی مهم‌ترین بُعد ساحت تربیت دینی است که زیربنای سایر ابعاد تربیتی انسان است. نوجوانی نیز پرچالش‌ترین و مهم‌ترین مرحله تربیت اعتقادی انسان است چراکه در این مرحله است که انسان به مرحله‌ای از بلوغ عقلی می‌رسد که آگاهانه و مستقل، عقاید خویش را انتخاب می‌کند. ازاین‌رو باید مبانی و اصول خاص تربیت اعتقادی نوجوان را در نظر گرفت تا بتوان الگوی مناسب تربیت اعتقادی نوجوان را استنتاج کرد. این پژوهش درصدد تبیین مبانی و اصول خاص تربیت اعتقادی نوجوان از منظر اسلام است. روش به کار گرفته‌شده در این پژوهش، روش تحلیل محتوای کیفی و مبتنی‌بر منابع کتابخانه‌ای است. براساس پژوهش انجام‌شده، قدرت تعقل و اندیشه نوجوان، تفاوت‌ها و تغییرات فکری نوجوان، فطری‌بودن خداشناسی نوجوان، اختیار نوجوان در انتخاب عقیده و تأثیر شرایط بر نوجوان، مهم‌ترین مبانی خاص تربیت اعتقادی نوجوان هستند. براساس این مبانی، اصل به‌کارگیری قوه تعقل نوجوان، رعایت تفاوت‌های نوجوانان و تفاوت درجات ایمان آنها، اصل تذکر به‌جای اثبات، اصل پرهیز از تحمیل عقاید و اصل مدیریت شرایط، مهم‌ترین اصول خاص تربیت اعتقادی نوجوان هستند. |
Belief education is the most important dimension of religious education, which underlies other aspects of human education. Adolescence is also the most challenging and important stage of human belief education, because it is at this stage that humans reach a stage of intellectual maturity where they consciously and independently choose their beliefs. Therefore, the specific foundations and principles of adolescent belief education must be considered in order to deduce an appropriate model of adolescent belief education. This research seeks to explain the specific foundations and principles of adolescent belief education from the perspective of Islam. The method used in this research is the qualitative content analysis method based on library resources. Based on the research conducted, the power of adolescent reasoning and thought, adolescent differences and intellectual changes, adolescent innateness of theology, adolescent freedom in choosing belief, and the impact of circumstances on adolescents are the most important specific foundations of adolescent belief education. Based on these foundations, the principle of utilizing the adolescent's reasoning power, respecting the differences of adolescents and their varying degrees of faith, the principle of warning instead of proving, the principle of avoiding imposing beliefs, and the principle of managing circumstances are the most important specific principles of adolescent religious education.
قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیة، مؤسسه سید الشهداj، قم: 1403.
ابن‌شعبه، حسن‌بن‌علی. تحف العقول عن آل‌الرسولb، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه بقم، مؤسسه الن شر الإسلامی، قم: 1363.
آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، دار الکتاب الإسلامی، قم: 1410.
باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، مدرسه، تهران: 1388.
جوهری، اسماعیل بن حماد، و عطار، احمد عبدالغفور، الصحاح، دار العلم للملایین، بیروت: 1404.
شریف رضی، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، جمال، قم: چ 4، 1386.
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، دانشگاه تهران، تهران: 1377.
راغب‌اصفهانی، حسین بن محمد، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دارالعلم الدار الشامیة، بیروت: 1412ق.
زهره‌کاشانی، علی‌اکبر، «اصول تربیت دینی از منظر آیات و روایات»، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1388.
ساجدی، ابوالفضل، خطیبی، حسین، تربیت اعتقادی و شاخص‌های آن، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، 1391.
شریعتمداری، علی، اصول تعلیم و تربیت، دانشگاه تهران، تهران: چاپ 21، 1387.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (نویسنده)، منیة المرید فی ادب المفید و المستفید، محقق: رضا مختاری، مکتب الإعلام الإسلامی، قم: چاپ سوم، 1374 .
صدوق، علی‌بن‌حسین‌بن‌بابویه، علل الشرایع، انتشارات داوری، قم: بی‌تا.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم: ۱۳۷۴.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران: چاپ 7، 1372 ش.
طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، الشریف الرضی، قم: 1370.
طریحی، فخرالدین، مجمع‌البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران: چاپ سوم، 1375 ش
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدمحسن آقابزرگ تهرانی،احمد حبیب عاملی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
طوسی، محمد بن حسن، و قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة، الأمالی، دار الثقافة، قم: 1414.
طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، اسلامیه، تهران: چاپ 2، 1369.
عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپخانه علمیه، تهران:1380 ق.
فقیهی، علی‌نقی، «ویژگی‌های روانشناختی فطری انسانی زیربنا برای تربیت مطلوب در دوره نوجوانی دختر و پسر با تأکید بر دیدگاه اسلامی»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال هفتم، شماره 17، زمستان 1398.
فیض‌کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، الوافی، تحقیق ضیاءالدین علامه، و کمال فقیه ایمانی، مکتبة الإمام امیرالمومنین علیj العامة، اصفهان، 1406 ق.
قائمی، علی، شناخت هدایت و تربیت نوجوانان و جوانان، امیری، تهران: چاپ ششم،1372.
قائمی، علی، هدایت نوجوان به‌سوی نماز، ستاد اقامه نماز، بی‌جا: چ 6، 1373.
قمی‌مشهدی، محمد بن محمدرضا، تحقیق: حسین درگاهی، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران: 1368 ش.
کرباسی، منیژه، وکیلیان، منوچهر، مسائل نوجوانان و جوانان در ایران معاصر، انتشارات دانشگاه پیام‌نور، تهران: 1389.
کریمی، عبدالعظیم، راهبردهای روانشناختی تبلیغ، ستاد اقامه نماز، تهران: چ 10، 1388.
کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفه الرجال (رجال الکشی)، دانشگاه مشهد. دانشکده الهیات و معارف اسلامی. مرکز تحقیقات و مطالعات، مشهد: 1348.
