مبانی تادیب و محافظت صغار و مجانین از منظر عرف، شرع و قوانین
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهاسماعیل جعفری 1 , نادر پورارشد 2 , مریم نقدی دورباطی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
کلید واژه: تادیب و محافطت, تربیت کودکان, صغار, مجانین, حدود متعارف, حدود شرعی,
چکیده مقاله :
تادیب و محافظت از صغار و مجانین همواره یکی از دغدغه‌های اساسی جوامع و نظام‌های حقوقی در طول تاریخ بوده است. در این راستا، مرزهای میان حقوق والدین، اولیاء و قیم‌ها در تربیت و محافظت از افراد آسیب‌پذیر، از جمله کودکان و مجانین و حقوق و کرامت انسانی این افراد، مسأله‌ای پیچیده و حساس به شمار می‌آید. از یک سو، لزوم مراقبت و تربیت صغار و مجانین نیازمند اقدامات اصلاحی و گاه تنبیهی از سوی والدین و سرپرستان است، اما از سوی دیگر، این اقدامات باید در چارچوب‌های مشخص و مبتنی بر اصول اخلاقی، حقوقی و دینی صورت گیرد تا از تعدی و سوءاستفاده جلوگیری شود. این رساله که به روش توصیفی و تحلیلی تهیه و تنظیم شده است، با هدف تبیین و تحلیل حقوقی و فقهی حدود متعارف و شرعی در تادیب و محافظت از صغار و مجانین، به بررسی تطبیقی منابع اسلامی و قوانین بین‌المللی حقوق کودک و مجانین می‌پردازد. در این راستا، رویکردهای فقه اسلامی، به ویژه با تأکید بر نظریات فقهی امامیه و اهل سنت، و نیز اسناد بین‌المللی همچون کنوانسیون حقوق کودک و قوانین داخلی برخی کشورها، به‌طور جامع بررسی شده‌اند. پرسش اصلی این پژوهش این است که مبانی تادیب و محافظت صغار و مجانین از منظر عرف، شرع و قوانین چیست و چه وجوه اشتراک و افتراقی میان این مبانی وجود دارد. نتایج و یافته‌های پژوهش موید این است که در نظام‌های فقهی اسلامی، والدین و سرپرستان مجاز به تربیت و تادیب فرزندان و مجانین هستند، اما این اقدامات باید در چارچوب شرع و بر اساس اصول اخلاقی و انسانی باشد. حدود شرعی تادیب به گونه‌ای تعیین شده که از هرگونه آسیب جسمی، روانی و روحی به کودک و مجانین جلوگیری کند و تادیب باید با نیت اصلاح و تربیت صورت گیرد، نه تنبیه با هدف آسیب‌رسانی. یافته‌ها حاکی از آن است که در قوانین موضوعه کشورهای اسلامی، هرچند حق تادیب والدین به رسمیت شناخته شده، اما سازوکارهای قانونی نیز برای جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ حقوق صغار و مجانین تدوین شده است. این قوان
The discipline and protection of minors and the insane have always been one of the fundamental concerns of societies and legal systems throughout history. In this regard, the boundaries between the rights of parents, guardians, and guardians in educating and protecting vulnerable individuals, including children and the insane, and the rights and human dignity of these individuals, are a complex and sensitive issue. On the one hand, the need to care for and educate minors and the insane requires corrective and sometimes punitive measures by parents and guardians, but on the other hand, these measures must be carried out within specific frameworks based on moral, legal, and religious principles in order to prevent abuse and exploitation. This dissertation, which has been prepared and organized in a descriptive and analytical manner, aims to explain and analyze the legal and jurisprudential limits in disciplining and protecting minors and the insane, and conducts a comparative study of Islamic sources and international laws on the rights of children and the insane. In this regard, the approaches of Islamic jurisprudence, especially with an emphasis on the jurisprudential theories of the Imamiyyah and Sunnis, as well as international documents such as the Convention on the Rights of the Child and the domestic laws of some countries, have been comprehensively examined. The main question of this research is what are the principles of discipline and protection of minors and the insane from the perspective of custom, Sharia, and laws, and what are the similarities and differences between these principles. The results and findings of the research confirm that in Islamic jurisprudential systems, parents and guardians are allowed to educate and discipline children and the insane, but these actions must be within the framework of Sharia and based on moral and human principles. The Sharia limits of discipline are determined in a way that prevents any physical, psychological, and spiritual harm to
1) امامی، سید حسن،،حقوق مدنی، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامی، 1387.
2) بروجردی عبده، محمد، کلیات حقوق اسلامی، تهران، نشر رهام، 1381.
3) بهشتی، احمد، اسلام و حقوق کودک، قم، نشر بوستان کتاب، 1393.
4) بهنیافر، احمدرضا و عباسی، محمود، منبع تنبیه بدنی کودکان، تهران، نشر حقوقی، 1400.
5) پویان، محمود و بهنیافر، احمدرضا، مسئولیت ناشی از تنبیه بدنی کودکان، تهران، نشر سخنوران، 1396.
6) جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر گنج دانش، 1396.
7) حائری، محمد صادق، راه رشد در تایب و تربیت کودکان، قم، نشر دارالصادقین، 1378.
8) حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1413.
9) رشیدپور، مجید، روش‌های تربیتی، تهران، نشر انجمن اولیاء و مربیان، 1370.
10) شهیدی، مهدی، حقوق مدنی، اصول قراردادها و تعهدات، جلد دوم، تهران، نشر مجد، 1402.
11) صالحی، فاطمه و هرمزی، مرجان، اصول تادیب، تهران، نشر سازمان بسیج دانشجویی، 1398.
12) صفایی، سیدحسین و امامی، سید اسدالله، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان ، 1395.
13) کاتوزیان، ناصر، کلیات حقوق، تهران، نشر شرکت سهامی انتشار، 1401.
14) گلباغی ماسوله، سید علی، درآمدی بر عرف، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1378.
15) محمدی، مسعود، راهکارهای تربیتی کودکان و نوجوانان، تهران، نشر سازنده، 1398.
16) معلوف، لوییس، المنجد، تهران، نشر پیراسته، 1374.
