مبانی تادیب و محافظت صغار و مجانین از منظر عرف، شرع و قوانین
الموضوعات :اسماعیل جعفری 1 , نادر پورارشد 2 , مریم نقدی دورباطی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
الکلمات المفتاحية: تادیب و محافطت, تربیت کودکان, صغار, مجانین, حدود متعارف, حدود شرعی,
ملخص المقالة :
تادیب و محافظت از صغار و مجانین همواره یکی از دغدغه‌های اساسی جوامع و نظام‌های حقوقی در طول تاریخ بوده است. در این راستا، مرزهای میان حقوق والدین، اولیاء و قیم‌ها در تربیت و محافظت از افراد آسیب‌پذیر، از جمله کودکان و مجانین و حقوق و کرامت انسانی این افراد، مسأله‌ای پیچیده و حساس به شمار می‌آید. از یک سو، لزوم مراقبت و تربیت صغار و مجانین نیازمند اقدامات اصلاحی و گاه تنبیهی از سوی والدین و سرپرستان است، اما از سوی دیگر، این اقدامات باید در چارچوب‌های مشخص و مبتنی بر اصول اخلاقی، حقوقی و دینی صورت گیرد تا از تعدی و سوءاستفاده جلوگیری شود. این رساله که به روش توصیفی و تحلیلی تهیه و تنظیم شده است، با هدف تبیین و تحلیل حقوقی و فقهی حدود متعارف و شرعی در تادیب و محافظت از صغار و مجانین، به بررسی تطبیقی منابع اسلامی و قوانین بین‌المللی حقوق کودک و مجانین می‌پردازد. در این راستا، رویکردهای فقه اسلامی، به ویژه با تأکید بر نظریات فقهی امامیه و اهل سنت، و نیز اسناد بین‌المللی همچون کنوانسیون حقوق کودک و قوانین داخلی برخی کشورها، به‌طور جامع بررسی شده‌اند. پرسش اصلی این پژوهش این است که مبانی تادیب و محافظت صغار و مجانین از منظر عرف، شرع و قوانین چیست و چه وجوه اشتراک و افتراقی میان این مبانی وجود دارد. نتایج و یافته‌های پژوهش موید این است که در نظام‌های فقهی اسلامی، والدین و سرپرستان مجاز به تربیت و تادیب فرزندان و مجانین هستند، اما این اقدامات باید در چارچوب شرع و بر اساس اصول اخلاقی و انسانی باشد. حدود شرعی تادیب به گونه‌ای تعیین شده که از هرگونه آسیب جسمی، روانی و روحی به کودک و مجانین جلوگیری کند و تادیب باید با نیت اصلاح و تربیت صورت گیرد، نه تنبیه با هدف آسیب‌رسانی. یافته‌ها حاکی از آن است که در قوانین موضوعه کشورهای اسلامی، هرچند حق تادیب والدین به رسمیت شناخته شده، اما سازوکارهای قانونی نیز برای جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ حقوق صغار و مجانین تدوین شده است. این قوان
1) امامی، سید حسن،،حقوق مدنی، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامی، 1387.
2) بروجردی عبده، محمد، کلیات حقوق اسلامی، تهران، نشر رهام، 1381.
3) بهشتی، احمد، اسلام و حقوق کودک، قم، نشر بوستان کتاب، 1393.
4) بهنیافر، احمدرضا و عباسی، محمود، منبع تنبیه بدنی کودکان، تهران، نشر حقوقی، 1400.
5) پویان، محمود و بهنیافر، احمدرضا، مسئولیت ناشی از تنبیه بدنی کودکان، تهران، نشر سخنوران، 1396.
6) جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر گنج دانش، 1396.
7) حائری، محمد صادق، راه رشد در تایب و تربیت کودکان، قم، نشر دارالصادقین، 1378.
8) حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1413.
9) رشیدپور، مجید، روش‌های تربیتی، تهران، نشر انجمن اولیاء و مربیان، 1370.
10) شهیدی، مهدی، حقوق مدنی، اصول قراردادها و تعهدات، جلد دوم، تهران، نشر مجد، 1402.
11) صالحی، فاطمه و هرمزی، مرجان، اصول تادیب، تهران، نشر سازمان بسیج دانشجویی، 1398.
12) صفایی، سیدحسین و امامی، سید اسدالله، مختصر حقوق خانواده، تهران، نشر میزان ، 1395.
13) کاتوزیان، ناصر، کلیات حقوق، تهران، نشر شرکت سهامی انتشار، 1401.
14) گلباغی ماسوله، سید علی، درآمدی بر عرف، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1378.
15) محمدی، مسعود، راهکارهای تربیتی کودکان و نوجوانان، تهران، نشر سازنده، 1398.
16) معلوف، لوییس، المنجد، تهران، نشر پیراسته، 1374.
