نقش میانجی تنظیم شناختی هیجان در رابطه عملکرد خانواده و بهزیستی تحصیلی دانش¬آموزان
محورهای موضوعی : فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتیمهدی بالیده 1 , مجید ابراهیم پور 2 , حسین صاحبدل 3
1 - گروه روانشناسی تربیتی، واحد قائنات، دانشگاه آزاد اسلامی، قائنات، ایران
2 - گروه روانشناسی کودکان استثنایی، واحد قائنات، دانشگاه آزاد اسلامی، قائنات، ایران
3 - گروه مشاوره، واحد قائنات، دانشگاه آزاد اسلامی، قائنات، ایران
کلید واژه: تنظیم شناختی هیجان, عملکرد خانواده, بهزیستی تحصیلی,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی تنظیم شناختی هیجان در رابطه عملکرد خانواده و بهزیستی تحصیلی دانشآموزان بود. روش پژوهش توصیفی-همبستگی از نوع مدلیابی ساختاری بود. جامعه آماری شامل دانشآموزان دوره دوم متوسطه دبیرستانهای شهر بیرجند در سال تحصیلی 1402-1401 بود (تقریبا 13000 دانش‌آموز) که به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقهای 350 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه بهزیستی تحصیلی (AWBQ) تومینین-سوینی و همکاران (2012)، پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان (CERQ) گارنفسکی و همکاران (2001) و ابزار سنجش خانواده (FAD) اپستاین و همکاران (1983) بود. از تحلیل معادلات ساختاری برای تحلیل دادهها استفاده شد. نتایج بیانگر عدم معناداری اثر مستقیم عملکرد خانواده بر بهزیستی تحصیلی بود (05/0<P). همچنین نتایج بیانگر اثر غیرمستقیم عملکرد خانواده بر بهزیستی تحصیلی با میانجیگری تنظیم غیرانطباقی هیجان بود (002/0=P) ولی نقش میانجی تنظیم انطباقی هیجان معنادار نبود(05/0<P). طبق نتایج بدست آمده متخصصان روانشناسی مراکز مشاوره مدارس که بیشتر با جمعیت دانشآموزان سروکار دارند و مشکلات در بهزیستی تحصیلی از دلایل اصلی مراجع آنها به این مراکز است، می‌توانند به نقش تنظیم شناختی هیجان با توجه به عملکرد خانواده آنها توجه کنند.
The purpose of the present study was to investigate the mediating role of cognitive regulation of emotion in the relationship between family functioning and academic well-being of students. The descriptive-correlation research method was structural modeling. The statistical population included second year high school students of Birjand city in the academic year of 2022-2023 (approximately 13,000 students), and 350 people were selected as the sample size by stratified random sampling. The research tools included Academic Wellbeing Questionnaire (AWBQ) by Tominin-Sweeney et al. (2012), Cognitive Emotion Regulation Questionnaire (CERQ) by Garnevsky et al. (2001) and Family Assessment Instrument (FAD) by Epstein et al. (1983). Structural equation analysis was used to analyze the data. The results indicated that the direct effect of family functioning on academic well-being was not significant (P<0.05). The results also indicated that the indirect effect of family functioning on academic well-being was mediated by maladaptive emotion regulation (P=0.002), but the mediating role of adaptive emotion regulation was not significant (P<0.05). According to the results obtained, psychologists at school counseling centers, who deal mostly with the student population and whose academic well-being problems are the main reasons for their referrals to these centers, can pay attention to the role of cognitive emotion regulation with regard to their family functioning.
بشارت، م. ع. (1395). پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان: روش اجرا و نمره گذاري. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 13(50)، 221-223. https://doi.org/10.1080/1047840X.2015.989751
بلوری، ا؛ شالچی، ب. و آزموده, م. (1400). اثر بخشی آموزش تنظیم شناختی هیجان بر هیجانات تحصیلی و بهزیستی تحصیلی دانش اموزان دوره دوم متوسطه در شرایط پاندمی کرونا. رهبری آموزشی کاربردی, 2(4), 1-12. doi: 10.22098/ael.2022.1558.
توانای ننه کران، س. و عینی، س. (1403). مقایسه بهزیستی روانشناختی، تنظیم شناختی-هیجانی و سیستم مغزی-رفتاری دانش آموزان دختر و پسر متوسطه اول. مجله علوم روانشناختی، ۲۳ (۱۳۵)، ۵۷۲-۵۵۷. 10.52547/JPS.23.135.557
رخشنده، ا؛ آشکار، ز؛ دهقانی دولت آبادی، س. و بیات, ح. (1401). نقش جو عاطفی خانواده و سبک ابرازگری هیجان در بهزیستیِ تحصیلی دانشآموزان دارای والد نظامی. روانشناسی نظامی، 13(51), 53-65. 20.1001.1.25885162.1401.13.51.3.1
سهرابی، ظ؛ طاهرزاده قهفرخی، س؛ حاتم پور، ا؛, میروقشلاق، ف. و محمدپور, م. (1400). رابطه اضطراب کرونا و بهزیستی تحصیلی با میانجیگری امید تحصیلی در دانشآموزان. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 15(55), 165-177. 20.1001.1.23831324.1400.15.55.20.8
قایم پور، ز؛ اسماعیلیان، م. و سرافراز، م. (1398). تنظیم هیجان در نوجوانان: نقش پیش بینی کننده کارکرد خانواده و دلبستگی. اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی (اندیشه و رفتار) )، 13(51 )، 1-16. https://doi.org/10.1007/s12144-020-00996-7.
قره داغی، ع؛ زمستانی، م. و ولیئی, ز. (1399). بررسی رابطه بین عملکرد خانواده و تنظیم شناختی هیجان با بهزیستی روانشناختی دانشآموزان. روان شناسی مدرسه و آموزشگاه، 9(2)، 108-122. 10.22098/jsp.2020.943.
مرادی، م؛ سلیمانی خشاب، ع؛ شهاب زاده، ص؛ صباغیان، ح. و دهقانی زاده، م. (1395). آزمون ساختار عاملی و سنجش همسانی درونی نسخه ایرانی پرسشنامه ی بهزیستی تحصیلی. اندازه¬گیری تربیتی، 7(26 )، 123-148. doi: 10.22054/jem.2017.476.1018.
مصلحی جویباری، ف؛ دوستی، ی. و مصلحی جویباری، م. (1401). سهم راهبردهای مقابله‌ای والدین در پیش‌بینی تنظیم هیجانی دانش آموزان دختر متوسطه اول شهرستان قائمشهر. خانواده و بهداشت، 12(1), 82-92. http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/.
یوسفی، ن. (1391). بررسی شاخص های روان سنجی مقیاس های شیوه سنجش خانوادگی مک مستر. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 3(7)، 91-120. https://doi.org/10.1007/s12144-020-00996-7.
Chaaban, Y., Qadhi, S., & Du, X. (2024). Exploring intrinsic and extrinsic sources of academic well-being among university teachers through Q methodology research. Journal of Applied Research in Higher Education, 41(7), 4920-4930. https://doi.org/10.1108/JARHE-04-2024-0190
Chaudhry, S., Tandon, A., Shinde, S., & Bhattacharya, A. (2024). Student psychological well-being in higher education: The role of internal team environment, institutional, friends and family support and academic engagement. Plos one, 19(1), e0297508. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0297508
Collie, R. J. (2022). Instructional support, perceived social-emotional competence, and students’ behavioral and emotional well-being outcomes. Educational Psychology, 42(1), 4-22. https://doi.org/10.1080/01443410.2021.1994127
Duca, D. S., Ursu, A., Bogdan, I., & Rusu, P. P. (2023). Emotions and emotion regulation in family relationships. Revista Romaneasca Pentru Educatie Multidimensionala, 15(2), 114-131. https://doi.org/10.18662/rrem/15.2/724.
Epstein, N. B., Baldwin, L. M., & Bishop, D. S. (1983). The McMaster family assessment device. Journal of marital and family therapy, 9(2), 171-180. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.1983.tb01497.x
Fombouchet, Y., Pineau, S., Perchec, C., Lucenet, J., & Lannegrand, L. (2023). The development of emotion regulation in adolescence: What do we know and where to go next? Social Development, 32(4), 1227-1242. https://doi.org/10.1111/sode.12684
Li, G. R., Sun, J., Ye, J. N., Hou, X. H., & Xiang, M. Q. (2023). Family functioning and mobile phone addiction in university students: Mediating effect of loneliness and moderating effect of capacity to be alone. Frontiers in Psychology, 14, 1076852. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1076852
Liu, L., Chen, J., Liang, S., Yang, W., Peng, X., Cai, C. & Zhao, J. (2023). Impact of family functioning on mental health problems of college students in China during COVID-19 pandemic and moderating role of coping style: a longitudinal study. Bmc Psychiatry, 23(1), 244. https://doi.org/10.1186/s12888-023-04717-9.
Malik, S., & Perveen, A. (2023). Mindfulness and anxiety among university students: Moderating role of cognitive emotion regulation. Current Psychology, 42(7), 5621-5628. https://doi.org/10.1007/s12144-021-01906-1.
Mansell, W., Barnes, A., Grant, L., & De Sousa, L. M. (2022). Do meta-emotion strategies and their effects vary in students between their family home and their university home? Current Psychology, 41(7), 4920-4930. https://doi.org/10.1007/s12144-020-00996-7.
Matthews, M., Webb, T. L., Shafir, R., Snow, M., & Sheppes, G. (2021). Identifying the determinants of emotion regulation choice: A systematic review with meta-analysis. Cognition and Emotion, 35(6), 1056-1084. https://doi.org/10.1080/02699931.2021.1945538
Nieto Carracedo, A., Gómez-Iñiguez, C., Tamayo, L. A., & Igartua Perosanz, J. J. (2024). Emotional intelligence and academic achievement relationship: emotional well-being, motivation, and learning strategies as mediating factors. Psicología educativa, 30(2), 67-74. https://doi.org/10.5093/psed2024a7.
Niu, L., Hoyt, L. T., Shane, J., & Storch, E. A. (2023). Associations between subjective social status and psychological well-being among college students. Journal of American College Health, 71(7), 2044-2051. https://doi.org/10.1080/07448481.2021.1954010
O'Shea, S., May, J., Stone, C., & Delahunty, J. (2024). First-in-family students, university experience and family life: Motivations, transitions and participation (p. 294). Springer Nature.
Pan, Y., Yang, Z., Han, X., & Qi, S. (2021). Family functioning and mental health among secondary vocational students during the COVID-19 epidemic: A moderated mediation model. Personality and Individual Differences, 171, 110490. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110490
Sadera, E. L., Tanui, E. K., & Kara, A. M. (2022). The Perceptions of Quality of Students’ Welfare Services in a University in Kenya. European Journal of Education and Pedagogy, 3(6), 142-151. 10.24018/ejedu.2022.3.6.496
Salazar Kämpf, M., Adam, L., Rohr, M. K., Exner, C., & Wieck, C. (2023). A meta-analysis of the relationship between emotion regulation and social affect and cognition. Clinical psychological science, 11(6), 1159-1189. https://doi.org/10.1177/2167702622114995
Soper, D.S. (2023). A-priori Sample Size Calculator for Multiple Regression [Software]. Available from https://www.danielsoper.com/statcalc.
Tuominen, H., Juntunen, H., & Niemivirta, M. (2020). Striving for success but at what cost? Subject-specific achievement goal orientation profiles, perceived cost, and academic well-being. Frontiers in psychology, 11, 557445. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.557445
Tuominen-Soini, H., Salmela-Aro, K., & Niemivirta, M. (2012). Achievement goal orientations and academic well-being across the transition to upper secondary education. Learning and individual differences, 22(3), 290-305. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2012.01.002
Wang, H., Ng, T. K., & Siu, O. L. (2023). How does psychological capital lead to better well-being for students? The roles of family support and problem-focused coping. Current Psychology, 42(26), 22392-22403. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03339-w.
Wong, Z. Y., Liem, G. A. D., Chan, M., & Datu, J. A. D. (2024). Student engagement and its association with academic achievement and subjective well-being: A systematic review and meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 116(1), 48–75. https://doi.org/10.1037/edu0000833
