سنجش تابآوری مناطق شهر لار در برابر بلایای طبیعی با تاکید بر زمین‌لرزه
محورهای موضوعی : مدیریت بحران
محمدرضا شکوه شاپورجانی
1
,
مجتبی آراسته
2
,
حسن ایزدی
3
1 - کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز
3 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
کلید واژه: تابآوری شهری, زمین‌لرزه, تحلیل همبستگی, روش Promethee, شهر لار.,
چکیده مقاله :
جوامع شهری امروزه در مکان‌هایی شکل گرفته‌اند که از نظر مخاطرات طبیعی و انسانی در معرض خطر هستند و این موضوع به‌معنای تبدیل شدن جوامع شهری به محل اصلی وقوع مخاطرات احتمالی در آینده می‌باشد. این پژوهش تلاش می‌کند سنجش تابآوری جوامع شهری در برابر زمین‌لرزه در شهر لار را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. در ابتدا به معرفی اجمالی موضوع پژوهش اشاره شده است و در ادامه با مشخص کردن مولفه‌های موثر بر تابآوری مناطق شهر لار به کمک روش وزن‌دهی Merec و روش رتبه‌بندی Promethee به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته شده است که نتایج حاصل از پژوهش بیانگر این موضوع است که میزان تابآوری مناطق 6و5 دارای اختلاف بیشتری نسبت سایر مناطق دیگر می‌باشد و سپس مناطق 1، 7و4 با اختلافی کمی نسبت به یکدیگر در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند و مناطق 2و3 با اختلاف بیشتری نسبت سایر مناطق در آخر رتبه‌بندی قرار می‌گیرند. در حقیقت میتوان گفت بر اساس یافته های تحقیق بافت تاریخی و مرکزی شهر لار بیشتر در معرض آسیب پذیری و کاهش تابآوری در برابر زلزله است درحالیکه بافتهای پیرامونی شهر لار که در مجاورت بزرگراه ها، زمینهای باز و معابر عریضتر قرار دارند، تاب آوری بهتری در برابر وقوع بلایای طبیعی بخصوص زلزله دارند.
Today, urban communities are Built in places that are at risk from natural and human hazards. global statistics show the fact that the damage caused by natural disasters is increasing and as a result, it leaves extensive damages and losses in the physical, economic, social, etc. Natural hazards in urban communities are one of the main obstacles to achieve sustainable development, and knowing the methods to achieve sustainability according to different patterns of risk reduction and vulnerability have created suitable conditions in planning and management to reduce the effects of natural hazards. This research tries to measure the resilience of urban communities against earthquakes with the case study of Lar city. In terms of practical purpose and using analytical-descriptive and survey approach, the present research first briefly introduces the research subject and then studies the theoretical foundations related to urban resilience; In the following, by identifying the factors affecting the resilience of the 7 areas of Lar city and using descriptive analysis, correlation analysis and general analysis of the research with the help of Merec weighting method and Promethee ranking method, it analyzes the data and information that the results of the research show that The issue is that the resilience of regions 6 and 5 has a greater difference than other regions, and then regions 1, 7 and 4 are ranked next with a small difference to each other, and regions 2 and 3 are at the end of the ranking with a greater difference than other regions.
ابدالی، ی.، پوراحمد، ا.، امینی، م.، خندان، ا. (1398) بررسی و مقایسه تاب آوری اجتماعات از پیش ایجاد شده و اجتماعات برنامه ریزی شده به منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی (زلزله)؛ مطالعه موردی: شهر نورآباد و مسکن مهر شهر نورآباد، مجله سپهر، 28 (110)، ۱۴۷ – ۱۶۱.
احدنژاد روشتی، م و تیموری، ا و طهماسبی مقدم، ح و واعظ لیواری، م، (1399)، تحلیل فضایی آسیب‌پذیری شبکه معابر شهری در برابر زلزله با رویکرد مدیریت بحران، نمونه موردی: بخش مرکزی شهر زنجان، مجله علمی-پژوهشی مخاطرات محیط طبیعی، شماره 26، 77-90.
استوار ایزدخواه، ی، (1390)، خودامدادی محله‌ای برای کاهش خطر پذیری در برابر زلزله، فصلنامه علمی امداد و نجات، سال 3، شماره 1 و 2.
اسکندری نوده، م و قلیپور، ی و فلاح حیدری، ف و احمدپور، ا، (1398)، شناسایی ابعاد تابآوری و تأثیر آن بر پایداری شهری رشت، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 32، صفحه 63 تا 77.
اناری، ف و اقبالی، ن و مویدفر، ر، (1398)، تحلیل و ارزیابی متغیرهای موثر بر ارتقا تابآوری شبکه معابر شهری در برابر بحران‌های طبیعی و انسان ساخت، نمونه موردی: مناطق 5گانه حوزه شرقی شهر تهران، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا، سال 9.
باقری‌مراغه، ن و معتمدی، م و مافی، ع، (1401)، ارزیابی تابآوری شهر شیروان در مواجهه با زلزله، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 329 تا 347.
بسطامی‌نیا، ا و حاتمی، د و کریمی، ع و کریم‌زاده، م، (1400)، ارزیابی مولفه‌های تابآوری اجتماعی و اقتصادی شهر زلزله‌زده بم، مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، 21 تا 47.
بهزاد افشار، ک و اکبری، پ، (1398)، تبیین و تحلیل معیارهای کاربری برنامه‌ریزی زمین در کاهش خطر زلزله جهت افزایش تابآوری، نمونه موردی: شهر سنندج، فصلنامه علمي-پژوهشي نگرش‌هاي نو در جغرافياي انساني، سال 11.
پرتوی، پ و بهزادفر، م و شیرانی، ز، (1395)، طراحی شهری و تابآوری اجتماعی (بررسی موردی: محله جلفا اصفهان)، دو فصلنامه دانشگاه هنر، 99 تا 116.
پریزادی، ط.، شیخ الاسلامی، ع.، کریمی رزکانی، ع. (1398). تحلیل وضعیت تاب آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مورد مطالعه: شهر باقرشهر). فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 10 (37)، 41 – 54.
تقوی زواره، م و صارمی، ح.ر و رفیعیان، م، (1399)، سنجش آسیب‌پذیری فضاهای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با رویکرد تابآوری کالبدی، مطالعه‌ی موردی: محله زرگنده تهران، دو فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران، شماره 18.
توبچی‌ثانی، ا.ح و صداقتی، ع و توبچی‌ثانی، ع، (1400)، ارزيابي ميزان تابآوری كالبدی بافت مركزی شهر نيشابور در برابر زلزله )نمونه موردی: بافت مركزی شهر نيشابور(، پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.
ثروتی، م.ر، (1383)، تنگناهای طبیعی توسعه شهر لار(جنوب استان فارس)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 1 تا 20.
جعفرنیا، ا و خرم‌بخت، ا.ع و قنبری، ع.ر، (1398)، پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله با استفاده از منطق فازی در GIS (مطالعه موردی: شهر لار)، فصلنامه جغرافیای طبیعی، 105 تا 125.
حشمتی جدید، م و حقیقت، م، (1399)، ارزیابی امنیت فضاهای شهری با تاکید بر اصل دسترسی‌پذیری و معابر شهری مطالعه موردی: منطقه 12 تهران، نشریه علمی مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، سال 19.
دخت بدیع، پ و رحیمی، م، (1396)، بررسی و سنجش تاب آوری شبکه ارتباطی شهری با رویکرد مدیریت بحران، نمونه موردی منطقه 2 تهران، فصلنامه علمي-پژوهشي نگرش‌هاي نو در جغرافياي انساني، سال 10.
سلمانی مقدم، م و امیر احمدی، ا و کاویانی، ف، (1393)، کاربرد برنامه‌ریزی کاربری اراضی در افزایش تابآوری شهری در برابر زمین‌لرزه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (نمونه موردی : شهر سبزوار)، پژوهش‌های مطالعات جغرافیای مناطق خشک، 17 تا 34.
صبحی، ح.ر و رحیمی، م و روانشادنیا، م، (1397)، آسیب‌پذیری و تابآوری منطقه 15 تهران در برابر زلزله با استفاده از روش سلسله مراتبی، فصلنامه مدیریت شهری، 213 تا 223.
صمدزاده، ر، و جزایری، ا و حاتمی نژاد، ح، (1398)، ارزیابی ظرفیت تابآوری شهری در برابر خطر زمین لرزه با تاکید بر ابعاد اجتماعی و نهادی، مطالعه موردی: منطقه 12 شهرداری تهران، فصلنامه علمی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 10.
فرزاد بهتاش، م.ر و کی نژاد، ع و پیر بابایی، م.ت و عسگری، ع، (1392) ،ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه های تاب آوری کلان شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی.
کلانتری، م و اقبالی، م و صمدیان، د، (1400)، ارزیابی کمی شاخص تابآوری لرزه‌ای شهری(مطالعه موردی: منطقه 1 و 3 شهر زنجان)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 229 تا 246.
گودرزی، س، (1400)، بررسي رابطه‌ی بین مصرف رسانه‌ای با سرمايه‌ی اجتماعي، مورد مطالعه: جمعیت فعال (افراد 15 تا 64 سال) استان همدان، فصلنامه علمی جامعه، فرهنگ و رسانه، سال دهم، شماره 4.
محمدپورلیما، ن و بندرآباد، ع.ر و ماجدی، ح، (1399)، ارزیابی تابآوری فرم شهری محالت مسکونی، مورد مطالعاتی: محالت عودالجان و سنگلج واقع در بافت تاریخی تهران، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 32.
محمدخانی، م و کرکه‌آبادی، ز و ارغان، ع، (1399)، سنجش تابآوری و پایداری شهر سمنان در مواجهه با مخاطرات طبیعی(با تاکید بر زلزله)، نشریه تحقیقات کاربری علوم جغرافیای، 321 تا 339.
مصطفوی، ن.س، (1397)، طرح ارزیابی مناطق شهری کلان شهر اراک، گروه پژوهشی توسعه کالبدی شهر.
موحد، ع و فیروزی، م.ع و ایصافی، ا، (1391)، بررسی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی معکوس در سیستم اطالعات جغرافیایی: مطالعه موردی شهر مسجد سلیمان، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 115 تا 136.
Ainuddin, S., & Routray, J. K. (2012). Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan. International journal of disaster risk reduction, 2, 25-36.
Bush, J., & Doyon, A. (2019). Building urban resilience with nature-based solutions: How can urban planning contribute?. Cities, 95, 102483.
Castillo, J. G. S., Bruneau, M., & Elhami-Khorasani, N. (2022). Seismic resilience of building inventory towards resilient cities. Resilient Cities and Structures, 1(1), 1-12.
Coaffee, J., & Clarke, J. (2015). On securing the generational challenge of urban resilience. Town Planning Review, 86(3), 249-255.
Davis, I. & Y. Izadkhah. (2006), "Building resilient urban communities", Article from OHI, 31, 1, Pp. 11-21.
Ertugay, K,Argyroudis, S, Şebnem Düzgün, H, (2016) , Accessibility modeling in earthquake case considering road closure probabilities: A case study of health and shelter service accessibility in Thessaloniki, Greece, International Journal of Disaster Risk Reduction, 66–49.
Gao, L., Wang, M., Liu, A., & Gong, H. (2021). Comprehensive evaluation of urban road network resilience facing earthquakes. Mathematical problems in engineering, 2021(1), 6659114.
Kärrholm, M., Nylund, K., & de la Fuente, P. P. (2014). Spatial resilience and urban planning: Addressing the interdependence of urban retail areas. Cities, 36, 121-130.
Keshavarz-Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2021). Determination of objective weights using a new method based on the removal effects of criteria (MEREC). Symmetry, 13(4), 525.
Kodag, S., Mani, S. K., Balamurugan, G., & Bera, S. (2022). Earthquake and flood resilience through spatial Planning in the complex urban system. Progress in disaster science, 14, 100219.
Koren, D., & Rus, K. (2023). Framework for a City’s performance assessment in the case of an earthquake. Buildings, 13(7), 1795.
LaLone, M.B. (2012), Neighbors Helping Neighbors: An Examination of the Social Capital Mobilization Process for Community Resilience to Environmental isasters, Journal of Applied Social Science, 209-237.
León‚ J., March‚ A. (2014) ‚ Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile, Habitat International, 250-262.
Lu, P; Stead, D, (2013), Understanding the notion of resilience in spatial planning: A case study of Rotterdam, The Netherlands, 200–212.
Maria, K., Van de Lindt, J.W., McAllister, T.P., Ellingwood, B.R., Dillard, M., Cutler, H., (2018). State of the research in community resilience: progress and challenges, Sustainable and Resilient Infrastructure.
Mitchell, T., & Harris, K. (2012). Resilience: A risk management approach. ODI background note, 1-7.
Sharifi, A., Roosta, M., & Javadpoor, M. (2021). Urban form resilience: A comparative analysis of traditional, semi-planned, and planned neighborhoods in Shiraz, Iran. Urban Science, 5(1), 18.
Soofi, Y, (2016). Achieving Urban Resilience: Through Urban Design and Planning Principles. Master’s thesis, Oxford Brookes University. Oxford. UK.
Sunarti, E., Gunawan, E., Widiyantoro, S., Marliyani, G. I., & Ida, R. (2021). Critical point on housing construction, resilience and family subjective welfare after disaster: Notes from the Lombok, Indonesia, earthquake sequence of July-August 2018. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 12(1), 922-938.
Villagra, P., Rojas, C., Ohno, R., Xue, M., & Gomez, K., (2014). A GIS-base exploration of the relationships between open space systems and urban form for the adaptive capacity of cities after an earthquake: The cases of two Chilean cities, Applied Geography, 64-78.
Wang, Y., Wang, N., Lin, P., Ellingwood, B., Mahmoud, H., & Maloney, T. (2018). De-aggregation of community resilience goals to obtain minimum performance objectives for buildings under tornado hazards. Structural Safety, 70, 82-92.
World Health Organization, (2022), Urban planning, design and management approaches to building resilience – an evidence review.
Yenidogan, C. (2021). Earthquake-resilient design of seismically isolated buildings: A review of technology. Vibration, 4(3), 602-647.
Yousfi, N, Mounir, A, Boukri, M, Guessoum, N, Bensaibi, M, (2022), Seismic resilience assessment of buildings: case study of Blida city.
Zhou, H. Wang, J. Wan, J. Jia, H. (2010), Resilience to natural hazards: A geographic perspective, Natural Hazards, 21-41.
Zhou, W., Guo, S., Deng, X., & Xu, D. (2021). Livelihood resilience and strategies of rural residents of earthquake-threatened areas in Sichuan Province, China. Natural hazards, 106, 255-275.
