شناسایی و معرفی سامانه انتقال زیرزمینی آب (قنات) از رودخانه شاپور به بندرگناوه در شمال استان بوشهر
محورهای موضوعی : سامانه های آبیاری ، زهکشی و آبرسانی
1 - شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر،بوشهر، ایران
کلید واژه: قنات, رودخانه, تصاویر ماهواره‌ای, بندرگناوه, استان بوشهر ,
چکیده مقاله :
قنات یکی از سازه‌های مهم برای احداث سامانه‌های انتقال آب است. در دنیای باستان، انتقال آب به مناطق دوردست توسط قنات انجام می‌شد. عمده قنات‌هاي بزرگ در مناطق كويري ايران حفر و معرفي شده‌‌اند و برای نواحی ساحل دریا قنات‌های بزرگ معرفی نشده است؛ بنابراین از شناخت روش‌های حفر قنات و انتقال آب در این ناحیه، اطلاعات چندانی در دست نیست. برای این هدف، مطالعه از طریق تجزیه و تحلیل عوارض خطی بر روی تصاویر ماهواره‌ای، عکس‌های هوایی و بازدید میدانی انجام گردید. نتایج این پژوهش منجر به شناسایی و معرفی قنات بوکَه- تُل‌بُرج با طول قابل تشخیص در حدود 63 کیلومتر گردید، که می‌تواند یکی از قنات‌های مهم در ساحل خلیج فارس، استان بوشهر و حتی ایران محسوب شود. این قنات آب رودخانه شاپور را از شهر آبپخش در دشتستان به نواحی شمالی و شرق بندرگناوه منتقل می‌نموده است. فاصله بين ميله چاه‌ها بطور متوسط حدود 65-60 متر است و جهت آن از جنوب شرق به سمت شمال غرب است. وجود این رشته قنات بزرگ و پرهزینه، نشان از توان مهندسی، اراده بالا و اهمیت آبرسانی و انتقال آب به فاصله دوردست جهت تامین آب سکونتگاهی مهم بوده است، همچنین فعاليت‌هاي وسيع كشاورزي را در ساحل خلیج فارس نشان می‌دهد.
The qanat is one of the most significant ancient water transfer systems. In the past, qanats were used to transport water over long distances. While large qanats have been extensively excavated and documented in Iran's desert areas, little research has focused on qanats in coastal regions. Consequently, limited information is available regarding the excavation methods and water transfer mechanisms of qanats in these areas. For this purpose, the study was conducted through an analysis of linear features in satellite images, aerial photographs, and field surveys. The results of this research led to the identification and introduction of the Boukeh-Tolborj qanat, with a detectable length of about 63 kilometers, which could be considered one of the important qanats in the Persian Gulf coast and Bushehr Province. This qanat transported water from the Shapur River in Abpakhsh (Dashtestan) to the northern and eastern areas of Genaveh Port. The average spacing between well shafts is approximately 60-65 meters, and the qanat follows a southeast-to-northwest direction. The existence of this extensive and costly qanat underscores the importance of long-distance water transportation for sustaining large settlements and supporting agricultural activities along the Persian Gulf coast.
Azadijoo, O. (2023). Introducing and understanding the Qanat of the Jezireh, the largest water transfer structure of ancient times in Bushehr Province on the Persian Gulf coast, The Second International Conference on Research in Water. Wastewater and River Engineering,Tehran).In Persian(
Boustani, F. (2008). Sustainable water utilization in arid region of Iran by qanats. International Journal of Civil and Environmental Engineering, 2(7),152-155. https://zenodo.org/record/1080378/files/13037.pdf
Bushehr Regional Water Company. (2021). Office of Basic Studies of Water Resources, Data and Statistics Bank, Statistical Period of 2011-2021 water years. (In Persian)
Esmaeili, Gh., Habibi, A., & Esmaeili, HR. (2022). Qanat system, an ancient water management system in Iran: History, architectural design and fish diversity. Iranian Journal of Ichthyology, 10(2), 131-144.
Eghtedari, A. (1969). The remains of ancient cities on the coasts and islands of the Persian Gulf and the Sea of Oman. National Monuments Association Publications, Tehran, p.1136. )In Persian(
Haeri, MR. (2016). Qanat in Iran, Cultural Research Office Publications. Second edition,Tehran, p.126) In Persian(
National Cartographic Center of Iran “NCC”. (2007). Farazamin Consulting Engineers Co., Aerial Orthophoto Bu-shehr Province, (Scale:1/1000). (In Persian)
ParsPiyab. (2007). Planning for the organization of springs and Qanats in Deylam city, Bushehr Province Agricul-tural, Jahad Organization.) In Persian (
Tabatabaei, S.M., & Khozeymehnezhad, H. (2022). Assessment of protective methods and increase of qanats dis-charge in Iran, Journal of Aqiufer and Qanat (semi-annual), 2(4), 17-28. (In Persian)
Zarei, H. (2022). Archaeological survey of the coastline of Bushehr-Daylam Peninsula and the Persian Gulf, Teh-ran. First edition, Ganjineh Hunar Publications, p.254. (In Persian)
