ماهیت شناسی فقهی تأویل با تحلیل محتوای روایات تأویلی در تفسیر علی بن ابراهیم قمی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهسید محمدمهدی علوی 1 , کمال خواجه پور بنادکی 2 , احمد صادقیان 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
2 - دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
3 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
کلید واژه: تأویل, تفسیر قمی, روایات, ماهیت شناسی, تحلیل محتوا,
چکیده مقاله :
یکی از مهمترین مفاهیم در تفسیر قرآن کریم است که به معنای فهم و تبیین معنای باطنی و حقیقی آیات می باشد. این پژوهش با هدف شناخت ماهیت تأویل و ویژگیهای آن در تفسیر قمی انجام شده است. تفسیر قمی یکی از قدیمیترین و مهمترین تفاسیر شیعه است که بر اساس روایات اهل بیت (ع) تأویل آیات قرآن را ارائه می دهد. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است که با استخراج و دسته بندی روایات تأویلی مرتبط با امام علی (ع) از بین روایات تفسیری سوره بقره صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که تأویل در تفسیر قمی یک مفهوم چندگانه و چندمعنایی است که دارای مصادیق متنوعی از جمله تأویل تاریخی، تأویل عرفانی، تأویل اخلاقی، تأویل علمی و تأویل حکمی است. مبانی و اصول تأویل در تفسیر قمی بر اساس وحی، علم لدنی، اجماع، نقل، عقل و کلام اهل بیت (ع) تعیین می شوند و قواعد تأویل شامل قواعد زبانی، قواعد علمی، قواعد عرفانی و قواعد اخلاقی هستند. منابع تأویل در تفسیر قمی شامل آیات قرآن، احادیث اهل بیت (ع)، تاریخ اسلام، علوم مختلف و عرفان اسلامی هستند. این پژوهش می تواند به عنوان یک مرجع مفید برای دانشجویان و پژوهشگران علاقه مند به موضوع تأویل قرآن مورد استفاده قرار گیرد.
One of the most important concepts in the interpretation of the Holy Quran is the understanding and explanation of the inner and true meaning of the verses. This research was conducted with the aim of understanding the nature of interpretation and its characteristics in Qomi's interpretation. Qomi's interpretation is one of the oldest and most important Shiite interpretations that provides interpretation of the verses of the Quran based on the narrations of the Ahl al-Bayt (a.s.). The research method in this research is qualitative content analysis, which was carried out by extracting and classifying the interpretive narrations related to Imam Ali (a.s.) from among the interpretive narrations of Surah al-Baqarah. The results of the research showed that interpretation in Qomi's interpretation is a multiple and ambiguous concept that has various instances, including historical interpretation, mystical interpretation, moral interpretation, scientific interpretation, and ruling interpretation. The foundations and principles of interpretation in Qomi's interpretation are determined based on revelation, scientific knowledge, consensus, transmission, reason, and the words of Ahl al-Bayt (a.s.), and the rules of interpretation include linguistic rules, scientific rules, mystical rules, and moral rules. The sources of interpretation in Qomi's interpretation include Quranic verses, hadiths of the Ahl al-Bayt (AS), Islamic history, various sciences, and Islamic mysticism. This research can be used as a useful reference for students and researchers interested in the subject of Quranic interpretation.
. محمدی و همکاران (۱۳۹۶)، بررسی تحلیلی مدل های چند معنایی در خوانش هرمنوتیکی قرآن؛ مطالعه موردی روایات تأویلی اهل بیت (ع)، مجله پژوهش های تفسیری، ۱۰(۳۷)، ۱۱۳-۱۳۴.
• محمدی و همکاران (۱۳۹۵)، تحلیل محتوای روایات تأویلی اهل بیت (ع) در تفسیر علی بن ابراهیم قمی، مجله مطالعات تفسیری، ۱۲(۴۵)، ۷۱-۹۲.
• علوی (۱۳۹۴)، ماهیت شناسی تأویل با تحلیل محتوای روایات تأویلی در تفسیر علی بن ابراهیم قمی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم انسانی.
• محمدی و همکاران (۱۳۹۳)، تحلیل محتوای روایات تأویلی اهل بیت (ع) در تفسیر البرهان، مجله پژوهش های قرآن و حدیث، ۱۶(۶۲)، ۵-۲۶.
• علوی (۱۳۹۲)، تحلیل محتوای روایات تأویلی اهل بیت (ع) در تفسیر نور الثقلین، مجله مطالعات قرآن و حدیث، ۱۵(۵۸)، ۱۰۹-۱۲۸.
• محمدی و همکاران (۱۳۹۱)، تحلیل محتوای روایات تأویلی اهل بیت (ع) در تفسیر الصافی، مجله مطالعات تفسیری، ۱۰(۳۸)، ۵۳-۷۴.
• علوی (۱۳۹۰)، تحلیل محتوای روایات تأویلی اهل بیت (ع) در تفسیر البحر، مجله پژوهش های قرآن و حدیث، ۱۴(۵۴)، ۷۷-۹۶.
• محمدی و همکاران (۱۳۸۹)، تحلیل محتوای روایات تأویلی اهل بیت (ع) در تفسیر الکافی، مجله مطالعات تفسیری، ۹(۳۳)، ۳۵-۵۶.
