تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی و مشوق‌های مالیاتی بر ادوار تجاری ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد پولی

سمانه شکی ¹ , کامبیز پیکارجو ² , فرهاد غفاری ³

1 - دانشجوي دكتري اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشكده مديريت و اقتصاد، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران، [e-mail]
2 - استاديار گروه اقتصاد، دانشكده مديريت و اقتصاد، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران (نويسنده مسئول)، [e-mail]
3 - دانشیار گروه اقتصاد، دانشكده مديريت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، [e-mail]

تاریخ دریافت : 1403/05/06 تاریخ پذیرش : 1403/09/12 تاریخ انتشار : 1403/09/12

کلید واژه: حکمرانی, سیاست‌های پولی, سیاست‌های مالی, رفاه اقتصادی, مدل تغییر رژیم مارکوف سوئیچینگ ,

چکیده مقاله :

ههدف مقاله تجزیه و تحلیل آثار شاخص حکمرانی و سیاست‌های پولی و مالی بر رفاه اقتصادی در رژیم‏های رکود و رونق ایران با استفاده از مدل چرخشی و تغییر رژیم مارکوف سوئیچینگ طی بازه زمانی 1401 – 1375 بود. براساس نتایج، به‌ازای هر واحد افزایش در رفاه اقتصادی، کیفیت مقررات، تثبیت مالی، نرخ موثر مالیاتی و قیمت نفت به‌ترتیب، 04/0، 02/0، 03/0، 03/0 و 14/0 واحد شکاف تولید در دوران رونق کاهش می‌یابد. همچنین، نااطمینانی در مخارج جاری دولت، نااطمینانی در مخارج عمرانی دولت، نقدینگی در دوران رکود به افزایش 12/0، 13/0 و 14/0 واحدی شکاف تولید منجرمی‌شود. به‌زعم اقتصاددانان مکتب کینزی، تنظیم سیاست‌های مالی (مالیاتی و هزینه‌ای) باید موجب رونق اقتصادی شود؛ درحالی ‌که مكتب كلاسيك، ماليات را اهرم مالي خنثایی تلقی می‌کند؛ اگر دولت به‌دلیل افزایش مخارج جاری خود (= مخارج عمومی) به کسری بودجه دچار شود، از آنجا که این نوع مخارج تنها باعث افزایش تقاضای کل می‌شود، موجد تورم خواهد بود؛ اما اگر کسری بودجه دولت به‌دلیل اجرای سیاست مالی فعال برای رهایی اقتصاد از رکود باشد، دولت با افزایش مخارج سرمایه‌گذاری خود و ایجاد کسری بودجه به سیاست مالی انبساطی اقدام می‌کند که درنتیجه، آثار اقتصادی آن در بلندمدت موجب هدایت اقتصاد به سمت تولید می‌شود

چکیده انگلیسی:

Using the Markov-Switching Approach, this study analyzes the impacts of the governance index and monetary and financial policies on economic well-being in Iran's recession and boom regimes from 1996 to 2022. The findings reveal that during the boom period, each unit increase in economic well-being, regulation quality, financial stabilization, effective tax rate, and oil price reduces the production gap by 0.04, 0.02, 0.03, 0.03, and 0.14 units, respectively. Conversely, uncertainty in government current expenditures, government construction expenditures, and liquidity during the recession increases the production gap by 0.12, 0.13, and 0.14 units. Keynesian economists emphasize that regulating financial policies, such as tax and spending adjustments, fosters economic prosperity. In contrast, the classical school views taxes as a neutral financial lever. When government budget deficits result from increased current expenditures, which primarily boost aggregate demand, inflation may occur. However, when deficits arise from active fiscal policies aimed at overcoming a recession, the government’s investment spending and expansionary financial policies can stimulate production and drive the economy toward long-term growth.

منابع و مأخذ:

- اسدالله‌زاده بالی، سید رستم، دامن کشیده، مرجان، هادی‌نژاد، منیژه، گرائی‌نژاد، غلامرضا و مومنی وصالیان، هوشنگ (1398). نگرشی بر ارتباط میان بار مالیاتی و اثرگذاری آن بر اقتصاد پنهان در ایران رهیافتی از الگوی ARDL. نشریه اقتصاد مالی، 13(49): 131-152. http://dx.doi.org/10.52547/taxjournal.28.48.33
- امرایی، علی، شاداب‌فر، الهام و بازگیر، مهدی (1398). بررسی رابطه تعادل منطقه‌ای در توزیع اعتبارات عمرانی دولت با متغیرهای کلان اقتصادی استان‌های کشور (با تاکید بر استان لرستان). مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سياست‌هاي اقتصادي)، 19(9 و 10)، 147 -182.
- دهقانی، الهام، رئیس‌پور رجبعلی، علی و اسفندآبادی، سید عبدالمجید (1402). بررسی تأثیر سیاست‌های پولی بر نرخ ارز در شرایط نااطمینانی و اثرات آن بر رفاه کل (کاربرد مدل تعادل عمومی محاسبه‌پذیر پویای بازگشتی). اقتصاد پولی مالی،30 (25)، 35-67. https://doi.org/10.22067/mfe.2023.77575.1213
- زنداور، شادی، زندی، فاطمه، خضری، محمد و ربیعی، مهناز (1399). تبیین آثار غیرخطی ابزارهای سیاست مالی (با تأکید بر درآمدهای مالیاتی) دولت بر رشد اقتصادی ایران در دوره‌های رونق و رکود. فصلنامه علمی مدلسازی اقتصادی، 14(51)، 99-118.
- صمدی، علی‌حسین و تابنده، راضیه (1392). فرار مالیاتی در ایران (بررسی علل و آثار و برآورد میزان آن). پژوهشنامه مالیات، ۲۱(19)، 77-106.
- عبدخانی، روح‌الله، موسوی، سید نعمت‌الله و مجدزاده طباطبایی، شراره (1400). ارزیابی اثرات شوک مالیاتی بر متغیرهای کلان اقتصادی در یک اقتصاد نفتی با رویکرد مدل تعادل عمومی پویای تصادفی. فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 11(43)، 65-82. https://doi.org/10.30473/egdr.2019.49195.5481
- غفاری‌فرد، محمد و دانش، حسنیه (1401). تأثیر حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب اسلامی (رویکرد داده‌های تابلویی). فصلنامه پژوهش‌هاي سياسي جهان اسلام، ۱۲(4)، 1-21.
http://doi.org/20.1001.1.23222980.1401.12.4.1.2
- گودرزی فراهانی، یزدان، مهرآرا، محسن و محمدی‌فرد، فاطمه‌السادات (1402). اثرات بی‌ثباتی مالی بر متغیرهای کلان اقتصادی با تاکید بر نقش واسطه‌گری بانک‌ها با رویکرد DSGE. فصلنامه سیاست‌گذاری اقتصادی، 15(29)، 171-201.
- ماهانی، صابر، زینل‌زاده، مینا، رضا، جلائی اسفند‌آبادی، سید عبدالمجید و زاینده‌رودی، محسن (1401). بررسی تکانه‌های بخش‌های واقعی اقتصاد بر شاخص رفاه اقتصادی در ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، ۲۲ (۸۷)، ۱۴۸-۱۰۵.
http://doi.org/10.32598/refahj.22.87.4008.1
- مصلی‌نژاد، عباس (1400). سندروم‌های سیاست‌گذاری توسعه اقتصادی در ایران. فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، ۷ (4)، 211-235. https://doi.org/ 10.22059/jppolicy.2021.84830
- منصوری سید امین، فرازمند، حسن، افقه سید مرتضی و مصطفی، علیزاده (1401). مدل‌یابی ساختاری ارتباط بین فرار مالیاتی و اقتصاد پنهان با رویکرد (Panel MIMIC). فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی. ۳۰ (103)، ۱۵۹-۱۹۵.
https://doi.org/10.52547/qjerp.30.103.159
- نوبخت، یونس و نوبخت، مریم (1402). تحلیل تطبیقی مشوق‌های مالیاتی کشورهای منتخب در مواجهه با بحران کووید-19. مطالعات اقتصاد بخش عمومی، 2 (4)، 373 -386. https://doi.org/10.22126/pse.2024.9954.1073
- هادیان ابراهیم و تحویلی، علی (1392). شناسایی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران. فصلنامه برنامه‌ریزی و بودجه، ۱۸(۲)، ۵۸-۳۹.
- هژبر کیانی، کامبیز و مرادی، علیرضا (1390). تعیین نقاط چرخش در ادوار تجاری اقتصاد ایران با استفاده از الگوی خودبازگشتی سوئیچینگ، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 5(14)، 1-25.
- Abedkhani, R., mousavi, S. N., & Majdzadeh Tabatabai, S. (2021). Study the effects of tax shock on macroeconomic variables in an oil economy with the approach of Dynamic Stochastic General Equilibrium (DSGE). Economic Growth and Development Research, 11(43), 82-65. DOI: 10. 30473/egdr.2019.49195.5481. [in Persian]
- Adnan Saeed, Kh. (2022). Determinants of institutional quality and per capita growth in Natural Resource-Dependent Countries, Cogent Economics & Finance, 10,1, 2122189. DOI: 10.1080/ 23322039. 2022. 2122189.
- Afonso, O. (2023). Fiscal and monetary effects on environmental quality, growth, and welfare. Research in Economics, 77(1): 202-219. https://doi.org/10.1016/j.rie.2023.02.002.
- Afonso, A., & Schuknecht, L. (2019). How “big” should government be? Economics and Business Letters, 8(2), 85- 96. DOI:10.17811/ebl.8.2.2019.
- Ahmad, M., Ahmed, Z., Yang, X., Hussain, N., & Sinha, A. (2022). Financial development and environmental degradation: Do human capital and institutional quality make a difference? Gondwana Research, 105, 299-310. https://doi.org/10.1016/j.gr.2021.09.012.
- Ariyo, A., & Bekoe, W.(2012).Currency demand, the underground economy and taxes evasion: The case of Nigeria. Journal of Monnetary and Economic Integration, 11(2), 129-157.
- Asadollazadeh Bali, S. R., Daman Keshideh, M., Hadinejad, M., Grainejad, G., & Momeni Vesalian, H. (2018). An approach on the relationship between the tax burden and its effects on the hidden economy in Iran, an approach from the ARDL model. Financial Economics, 13(49), 131-152. [in Persian]
- Amraei, A., shadabfaer, E. & Bazgir, M. (2019). Investigating the relationship between the regional balance in the distribution of government construction credits and the macroeconomic variables of the country's provinces (with emphasis on Lorestan province). Economic Journal (Monthly Journal of Economic Issues and Policies), 19 (9 & 10), 147-182. [in Persian]
- Bloomquist, K. (2003). US income in equality and tax evasion: A synthesis. Tax Notes International, 31(4), 347-367.
- Cebula, R.J., & Feige, E.L. (2012). America's unreported economy: Measuring the size, growth and determinants of income tax evasion in the U.S. Crime, Law and Social Change, 57, 256-285.
- Cebula, R.J. & Saadatmand, Y. (2005). Income tax evasion determinants: New evidence. Journal of American Academy of Business, 7(2), 124- 127.
- Checherita-Westphal, C., & Rother, Ph. (2012). Does exchange rate policy matter for economic growth? Vietnam evidence from a integration approach. Economics Bulletin, 1, 169- 181.
- Dabla-Norris, E., & Lima, F. (2023). Macroeconomic effects of tax rate and base changes: Evidence from fiscal consolidations. European Economic Review, 153(C). https://doi.org/10.1016/ j. euroecorev. 2023.104399.
- Dehghani, E., Raeispour Rajabali, A., & Jalaee Esfandabadi, S. A. (2023). Studying the effect of monetary policies on exchange rate and its effects on total welfare (application of recursive dynamic computable general equilibrium). Monetary & Financial Economics, 30(25), 35-67. DOI: 10.22067/mfe.2023.77575.1213.[in Persian]
- Elbahnasawy, N. G. (2020). Democracy, political instability, and government tax effort in Hydrocarbon-dependent countries. Resources Policy, (65): 101530. https://doi. org/10.1016/ j.resourpol. 2019. 101530.
- Ghafarifard, M., & Danesh, H. (2022). The impact of good governance on economic growth in selected Islamic countries (panel data approach). Quarterly Journal of Political Research in Islamic World, 12(4): 1-21. ‎ DOI: 20.1001.1.23222980.1401.12.4.1.2.[In Persian]
- Ghiaie, H., Auclair, G., & Noah Ndela Ntsama, J. F. (2019). Macroeconomic and welfare effects of tax reforms in emerging economies: A case study of Morocco. Journal of Policy Modeling, 41(4), 666-699. Https: //doi.org/10.1016/ j. jpolmod. 2019.02.00
- Goldfeld, S. M., & Quandt, R. E. (1973). A Markov Model for switching regressions. Journal of Econometrics, 1(1), 3-15.
- Goh, H. H., & Syawal Bin Mohd Aznan, M. (2023).The optimal government size and economic growth: A comparative study between Malaysia and South Korea. Heliyon, 9(12): e22834 .https: //doi.org/ 10.1016/j.heliyon.2023.e22834.
- Gudarzi Farahani, Y., Mehrara, M., & Mohamadifard, F. S. (2023). The effects of financial instability on macroeconomic variables with an emphasis on the role of banks with the DSGE approach. The Journal of Economic Policy, 15(29), 171-201. DOI: 10.22034/epj.2023.19910.2419. [In Persian]
- Hadian E, Tahvili A. (2013). Tax evasion and its determinants in the Iranian economy (1971-2007). Journal of Planning and Budgeting. 18(2), 39-58. [In Persian]
- Hamilton, J.D. (1989). A new approach to the economic analysis of nonstationary time series and the business cycle. Econometrica, 57(2), 357–384. https://doi.org/10.2307/1912559.
- Hussain, A., Oad, A., Ahmad, M., Irfan, M., & Saqib, F. (2021). Do financial development and economic openness matter for economic progress in an emerging country? Seeking a sustainable development path. Journal of Risk and Financial Management, 14(6), 237. https:// doi.org/ 10.3390/ jrfm14060237.
- Jungo, J., Madaleno, M., & Botelho, A. (2022). The effect of financial inclusion and competitiveness on financial stability: Why financial regulation matters in developing countries? Journal of Risk and Financial Management, 15(3), 122-142. https://doi.org/10.3390/jrfm15030122.
- Kafkalas, S., Kalaitzidakis, P., & Tzouvelekas, V. (2014). Tax evasion and public expenditures on tax revenue services in an endogenous growth model. European Economic Review, 70, 438-453. https:// doi.org/10.1016/j.euroecorev.2014.06.014.
- Kamiguchi, A., & Tamai, T. (2019). Public investment, public debt, and population aging under the golden rule of public finance. Journal of Macroeconomics, 60, 110-122. DOI: 10.1016/ j.jmacro.2019.01.011.
- Kansheba, J.M.P & Marobhe, M.I. (2022). Institutional quality and resource based economic sustainability: The mediation effects of resource governance. SN Business & Economics, 2, 1-24. https://doi.org/10.1007/s43546-021-00195-x.
- Kiani, H., & Moradi, A. (2011). Determining the turning points in business cycles of Iran's economy using the autoregressive model of switching. Economic Modeling, 5(14), 1-25.[in Persian]
- Mansouri S. A., Farazmand, H., Afghah, S. M., & Alizade, M. (2022). Structural modeling of the relationship between tax evasion and the hidden economy with the Panel MIMIC approach. Quarterly Journal of Economic Research and Policies, 30(103), 159-195. DOI: 10.52547/ qjerp. 30.103.159.[In Persian]
- Mossalanejad, A. (2022). Syndromes of economic development policy in Iran. Iranian Journal of Public Policy, 7(4), 211-235. DOI: 10.22059/jppolicy.2021.84830. [In Persian]
- Nobakht, Y., & Nobakht, M. (2024). Comparative analysis of tax incentives of selected countries in the face of the COVID-19 crisis. Public Sector Economics Studies, 2(4), 373-386. DOI: 10.22126/ pse. 2024.9954.1073.[In Persian]
- Quandt, R. E. (1972). A new approach to estimating switching regressions. Journal of the American Statistical Association, 67, 306-310.
- Rahman, Md. M. (2022). The effect of taxation on sustainable development goals: Evidence from emerging countries. Heliyon, 8(9), e10512. http://dx.doi.org/10.1016/j.heliyon.2022.e10512.
- Sabermahani, M., zeinaladeh, R., Jalaee, Sfandabadi, S. A., & zayanderoody, M. (2023). Investigating the shocks of real sectors of the economy on the welfare index in the Iranian economy. Refahj. 22(87). DOI:10.32598/refahj.22.87.4008.1
- Samadi, A., & Tabande, R. (2013).Tax evasion in Iran: Its causes, effects and estimation. Journal of Tax Res, 21(19), 77-106.
- Wang Yk., & Zhang L. (2023). Threshold analysis regarding the optimal tax rate and taxevasion. Empirical evidence from Taiwan. PLoSONE, 18(3), e0281101.
- Younas, Z. I. & Qureshi, A., & Al-Faryan, A. S. (2022). Financial inclusion, the shadow economy and economic growth in developing economies. Structural Change and Economic Dynamics, 62(C), 613-621. DOI: 10.1016/j.strueco.2022.03.011.
- Zandavar, Sh., Zandi, F., Khazri, M., & Rabiei, M. (2019). Explaining the non-linear effects of fiscal policy tools (with an emphasis on tax revenues) of the government on Iran's economic growth in periods of prosperity and recession. Economic Modeling Scientific Quarterly, 14(51),118-99. [in Persian]