کاربست روش طراحی مفهومی و زمینه‌گرا در فرایند آموزش طراحی معماری به هنرجویان هنرستان
کاربست روش طراحی مفهومی و زمینه‌گرا در فرایند آموزش طراحی معماری به هنرجویان هنرستان
محورهای موضوعی : آموزش
زینب مقدس
1
,
آزاده شاهچراغی
2
*
,
حسین ذبیحی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - مدیر گروه رشته شهرسازی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.
کلید واژه: روش طراحی معماری, فرایند طراحی, طراحی مفهومی, طراحی زمینه‌گرا, تفکر طراحی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر باهدف بررسی کاربرد روش مفهومی و زمینه‌گرا در فرایند آموزش طراحی معماری به‌منظور بهبود تفکر طراحی هنرجویان هنرستان انجام شد. در این پژوهش با استفاده از روش شبه‌آزمایشی به بررسی ارتباط روش‌های طراحی با ارتقا آموزش و بهبود تفکر طراحی هنرجویان معماری پرداخته شد. جامعه آماری شامل 153 نفر از هنرجویان معماری در سه هنرستان در سطح شهر تهران بود که به سه گروه تقسیم شدند. در گروه‌های آزمون، آموزش طراحی معماری به روش مفهومی و زمینه‌گرا انجام شد و گروه سوم به‌عنوان گروه کنترل با روش معمول و بر اساس تمرینات کتاب آموزش دیدند. ابزارهای سنجش در این مقاله پیش‌آزمون و پس‌آزمون بود. روند اجرای این آزمایش در شش جلسه 8 ساعته در کلاس طراحی معماری و به شیوه کرکسیون فردی و جمعی انجام‌گرفته است. به‌منظور آزمون فرضیه‌های تحقیق از کوواریانس تک متغیری با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 استفاده شد. نتایج حاصل از به‌کارگیری این روش‌ها، نشان داد که آموزش هر دو روش مفهومی و زمینه‌گرا به طور قابل‌توجهی در بهبود تفکر طراحی نوآموزان معماری مؤثر است و بین میانگین تعدیل شده نمرات تمرین طراحی گروه کنترل (15/13=M)، زمینه‌گرا (84/15=M) و مفهومی (71/16=M) تفاوت معنی‌داری وجود دارد (52/0=2η، 001/0>p، 07/83=F). بااین‌حال، آموزش طراحی مفهومی در مقایسه با آموزش طراحی زمینه‌گرا تأثیر بیشتری بر خلاقیت و نوآوری هنرجویان دارد (002/0=P)؛ بنابراین استفاده از روش‌های طراحی مشخص و متناسب با هنرجویان نوجوان در خلق موقعیت‌های یادگیری جذاب تأثیرگذار است. همچنین انگیزه و فرایند یادگیری را در هنرجویان تقویت کرده و توانایی طراحی آنان را افزایش می‌دهد.
The present study aimed to investigate the application of conceptual and contextual methods in the process of architectural design education in order to improve the design thinking of art school students. In this study, a quasi-experimental method was used to investigate the relationship between design methods and the promotion of education and the improvement of design thinking of architecture students. The statistical population consisted of 153 architecture students in three art schools in Tehran, who were divided into three groups. In the experimental groups, architectural design education was conducted using a conceptual and contextual method, and the third group, as a control group, was trained using the usual method and based on book exercises. The measurement tools in this article were pre-test and post-test. The process of implementing this experiment was carried out in six 8-hour sessions in the architectural design class and in the individual and collective correction method. In order to test the research hypotheses, univariate covariance was used using SPSS23 software. The results of using these methods showed that teaching both conceptual and contextual methods is significantly effective in improving the design thinking of young architecture students, and there is a significant difference between the adjusted mean of design practice scores of the control (M=13.15), contextual (M=15.84), and conceptual (M=16.71) groups (2η=0.52, p<0.001, F=83.07). However, conceptual design training has a greater impact on students' creativity and innovation than contextual design training (P=0.002). Therefore, using specific design methods that are appropriate for young students is effective in creating attractive learning situations. It also strengthens students' motivation and learning process and increases their design ability.
امینی، سارا؛ فلامکی، محمدمنصور و کرامتی، غزال. (1398). گونه‌شناسی خیال در فرایند طراحی معماری. باغ نظر، 16(72)، 53-64.
انصاری، حمیدرضا. (1388). مولدها و پردازشگرها در فرایند طراحی معماری. معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا، دوره 1(39)، 5-14.
باقری، خسرو. (1386). جایگاه فلسفه تعلیم‌وتربیت در میانه نظر و عمل؛ تاملی بر واپسین چالش‌های فلسفه‌های تحلیلی و قاره‌ای. فصلنامه نوآوری‌های آموزش، 6(20)، 87-108.
جبل عاملی، مهسا؛ مظفر، فرهنگ؛ کریمی، محمود، و قاسمی، وحید. (1397). کاربست رکن کارکردگرایی تریز در فرایند طراحی معماری. معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، 23(3)، 83-94.
حجّت، عیسی. (1390). مشق معماری. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
خیابانیان، علی. (1388). خلاقیت در فرایند طراحی معماری. تبریز: انتشارات مهرایمان.
خیراللهی، مهران. (1392). دست نگاره‌های خیالی در فرایند طراحی معماری. هویت شهر، 7(14)، 82-71.
دانشگر مقدم، گلرخ. (1388). فهم مسئله طراحی در آموزش معماری بررسی مؤلفه‌های مؤثر بر فهم کافی از مسئله طراحی به‌عنوان آغازگاهی برای طراحان مبتدی. هنرهای زیبا، 37، 68-59.
دربندی، مریم؛ احمدی، محمد؛ علیدوست ماسوله، ساناز و رحیمی آتانی، سمیرا. (1394). بهبود عملکرد عناصر معماری زمینه‌گرا در معماری گیلان و بازآفرینی آن در ساختارهای امروزی با استفاده از تکنولوژی نانو. معماری و شهرسازی ایران، 6 (10)، 5-18.
رضایی، محمود. (1393). بازنگری فرایند طراحی (رمزگشایی «قیاس» به‌عنوان روش اصلی آفرینش فضا و فرم). هویت شهر، 8(18)، 71-80.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه. (1403). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر آگه.
شاهچراغی، آزاده. (1403). طراحی سینومرفی در معماری. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.
شریعت راد، فرهاد و ندیمی، حمید. (1395). قاب بندی مسئله، راه طراحانه رویارویی با مسئله طراحی. صفه. دوره 26(74)، 5-24.
شریف، حمیدرضا و ندیمی، حمید. (1392). تعامل بین ایده یابی و پردازش ایده در تفکر طراحی معماری. صفه. 23(3)، 19-26.
شیرعلی نژاد، فرزانه؛ امامی پور، سوزان و قاسمی، مسعود. (1401). تعیین مقایسۀ اثربخشی آموزش سنتی و آموزش ترکیبی مبتنی بر نظریه بار شناختی در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه ناحیه یک شهر کرمان. مطالعات روان‌شناختی نوجوان و جوان. دوره 3(2)، 198 -212.
طلیسچی، غلامرضا. (1388). پرورش خبرگی طراحی معماری. پایان‌نامه دکتری. دانشکده هنرهای زیبا. دانشگاه تهران.
کاروان، فرهاد. (1402). تدوین مدل خردورزی طراح (DW) در آموزش معماری بر اساس توانایی شناختی با نقش میانجی سبک‌های یادگیری. فصلنامه علمی کارافن، 20(4)، 61-85.
کاروان، فرهاد. (1402). بررسی تأثیر آموزش کارت‌های شناخت معماری مبتنی بر نظریه گشتالت بر فراشناخت و انگاره‌های ذهنی دانشجویان. آموزش و ارزشیابی، 16(61)، 127-144.
کشمیری، سمانه؛ خورشیدی، عباس؛ عراقیه، علیرضا؛ برزگر، نادر و دشمن زیاری، اسفندیار. (1402). ارائه الگوی سیاست‌گذاری آموزشی مهارت‌آموزی دانش‌آموزان دوره اول متوسطه: با رویکرد آمیخته. مطالعات و تازه‌های روان‌شناختی نوجوان و جوان، 4(7)، 59-69.
کلامی، مریم و ندیمی، حمید. (1393). تاملی بر نقش دانش شخصی از موقعیت طراحی در شکل‌گیری مولدهای اولیه طراحی. صفه. دوره 24(64)، 19-32.
کیان ارثی، منصوره و مظفر، فرهنگ. (1398). مؤلفه‌های اصلی پرورش تفکرطراحانه (تفکر عرف و موقعیت محور) در آموزش مقدمات طراحی معماری. مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت‌های تاریخی فرهنگی)، 9(18)، 1-18.
گرجی مهلبانی، یوسف. (1386). تفکر طراحی و الگوهای فرایندی آن. صفه. 16(45)، 106-123.
لاوسون، برایان. (1395). طراحان چگونه می‌اندیشند: ابهام‌زدایی از فرایند طراحی. ترجمه‌ی حمید ندیمی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
میرزامحمدی، محمدحسن؛ فتحی، محمد، و ندیرخانلو، سمیرا. (1391). بررسی نقش مهارت‌آموزی در توانمندسازی نیروی انسانی. مهارت‌آموزی، 1(2)، 103-122.
ناری قمی، مسعود. (1393). آموزش تکنسین‌های معماری برای ارتقاء کیفیت معماری (آشنایی با کاربر واقعی در آموزش دروس طرّاحی دوره‌های فنّی وحرفه ای). پایان‌نامه دکتری معماری. دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا. دانشگاه تهران.
نسبیت، کیت. (1401). کتاب نظریه‌های پسامدرن در معماری، ترجمه‌ی محمدرضا شیرازی، نشر نی، تهران، چاپ دوم.
نقره‌کار، سلمان و معین مهر، صدیقه. (1399). پیشنهاد راهکارهایی برای اثربخشی «آموزه‌های اسلامی بر دروس رشته معماری» نمونه موردی: دروس مقدمات طراحی معماری بر اساس چهار رویکرد مصوّب شورای تحولِ شورای عالی انقلاب فرهنگی (اسلامی سازی, بومی سازی, کارآمدی و روز آمدی). پژوهش‌های معماری اسلامی، 8(28)، 51-68.
نویدی، احد؛ خالقی نژاد، سید علی و خلاقی، علی‌اصغر. (1397). طراحی چهارچوبی برای آموزش مهارت فنی و حرفه‌ای به دانش‌آموزان متوسطه دوم شاخه نظری: یک مطالعه کیفی. فناوری آموزش، 13(1)، 120-134.
وانگ، دیوید و گروت، لیندا. (1400). روش‌های تحقیق در معماری. ترجمه‌ی علیرضا عینی‌فر. دانشگاه تهران.
هادیان، محمد و پورمند، حسنعلی. (1393). طرح‌مایه در معماری: یک ضرورت در فرایند طراحی و چالش‌های آموزش آن در دانشکده‌های معماری. هنرهای کاربردی، 3(4)، 73-80.
یزدان‌فر، سید عباس. (1383). مروری بر طرحواره ذهنی دانشجویان و رشد آن در فرایند آموزش طراحی (کارگاه معماری طرح یک). نشریه صفه، 14(2)، 145-170.
Amini, Sara; Flamaki, Mohammad Mansour & Keramati, Ghazal. (2019). Typology of imagination in the architectural design process. Bagh-e-Nazar, 16(72), 53-64. [In Persian]
Ansari, Hamidreza. (2009). Generators & processors in the architectural design process. Architecture and Urbanism Fine Arts, Volume 1(39), 5-14. [In Persian]
Bagheri, Khosrow. (2007). The Position of Philosophy of Education Between Theory and Practice; A Reflection on the Latest Challenges of Analytic and Continental Philosophies. Educational Innovations Quarterly, 6(20), 87-108. [In Persian]
Burden, R. L., & Williams, M. (Eds.). (1998). Thinking through the curriculum. London: Routledge.
Daneshgar Moghadam, Golrokh. (2009). Understanding the design problem in architectural education: A study of the factors affecting the adequate understanding of the design problem as a starting point for novice designers. Fine Arts, 37, 68-59. [In Persian]
Darbandi, Maryam; Ahmadi, Mohammad; Alidoust Masouleh, Sanaz & Rahimi Atani, Samira. (2015). Improving the performance of contextual architectural elements in Guilan architecture and its recreation in modern structures using nanotechnology. Architecture and Urban Planning of Iran, 6(10), 5-18. [In Persian]
Flores, C. (2025). Classroom Management Practices and Student Performance in Architectural Drafting Technology. Journal of Mathematics Instruction, Social Research and Opinion, 4(2), 205-226.
Gorji Mahlabani, Yousef. (2007). Design Thinking and Its Process Patterns. Soffe. 16(45), 106-123. [In Persian]
Hadian, Mohammad & Pourmand, Hassanali. (2014). Thematic schema in architecture: A necessity in the design process and the challenges of its education in architecture schools. Applied Arts, 3(4), 73-80. [In Persian]
Hojjat, Isa. (2011). Architecture Practice. Tehran: Tehran University Publishing and Printing Institute. [In Persian]
Hwee, Chai, C. S., Wong, B., & Hong, H. Y. (2015). DT for education, Conceptions and Applications in Teaching and Learning. ISBN: 978-981-287-443-6
Jabal Ameli, Mahsa; Mozaffar, Farhang; Karimi, Mahmoud, & Ghasemi, Vahid. (2018). Application of TRIZ Functionalism Pillar in the Architectural Design Process. Architecture and Urbanism (Fine Arts), 23(3), 83-94. [In Persian]
Kalami, Maryam & Nadimi, Hamid. (2014). Reflection on the Role of Personal Knowledge of the Design Situation in the Formation of Initial Design Generators. Soffe. Volume 24(64), 19-32. [In Persian]
Kararmaz, Ö. (2024). An investigation of the self-construction experience in architect's education. Megaron, 19(4).
Karvan, Farhad. (2022). Developing a Designer Reasoning (DW) Model in Architectural Education Based on Cognitive Ability with the Mediating Role of Learning Styles. Karafen Scientific Quarterly, 20(4), 61-85. [In Persian]
Karvan, Farhad. (2024). Investigating the effect of teaching architectural recognition cards based on Gestalt theory on metacognition and mental images of students. Education and Evaluation. 16(61), 127-144. [In Persian]
Kashmiri, Samaneh; Khorshid, Abbas; Araghieh, Alireza; Barzegar, Nader & Doshman Ziari, Esfandiar. (2024). Presenting an Educational Policy Model for Skill Training of First-Year High School Students: With a Mixed Approach. Psychological Studies and Updates on Adolescents and Young People, 4(7), 59-69. [In Persian]
Khairollahi, Mehran. (2013). Imaginary Handwritings in the Architectural Design Process. Identity Shahr, 7(14), 82-71. [In Persian]
Khyabanian, Ali. (2009). Creativity in the Architectural Design Process. Tabriz: Mehrayman Publications. [In Persian]
Kian-Erthi, Mansoura & Mozaffar, Farhang. (2019). Main Components of Developing Design Thinking (Conventional and Situation-Based Thinking) in Teaching the Basics of Architectural Design. Iranian Restoration and Architecture (Restoration of Historical Cultural Monuments and Textures), 9(18), 1-18. [In Persian]
Lambe, N. & Dongre, A. (2017). A shape grammar approach to contextual design: A case study of the Pol houses of Ahmedabad, Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 0(0) 1–17.
Lawson, Brian. (2016). How Designers Think: Disambiguating the Design Process. Translated by Hamid Nadimi. Tehran: Shahid Beheshti University Press. [In Persian]
Mirzamohammadi, Mohammad Hassan; Fathi, Mohammad, & Nadirkhanlou, Samira. (2012). Examining the Role of Skill Training in Empowering Human Resources. Skill Training, 1(2), 103-122. [In Persian]
Nari Ghomi, Masoud. (2014). Training Architectural Technicians to Improve the Quality of Architecture (Introducing Real Users in Teaching Design Courses in Technical and Vocational Courses). Doctoral Thesis in Architecture. Faculty of Architecture, Fine Arts Campus. University of Tehran. [In Persian]
Navidi, Ahad; Khaleghi-nejad, Seyed Ali & Khalaghi, Ali Asghar. (2018). Designing a framework for teaching technical and professional skills to secondary school students of the theoretical branch: a qualitative study. Educational Technology, 13(1), 120-134. [In Persian]
Nesbit, Kate. (2021). The book of postmodern theories in architecture, translated by Mohammad Reza Shirazi, Nay Publishing, Tehran, second edition. [In Persian]
Noghrekar, Salman & Moein Mehr, Sedighe. (2010). Suggesting solutions for the effectiveness of "Islamic teachings on architecture courses" Case study: introductory courses in architectural design based on four approaches approved by the Council of Transformation of the Supreme Council of the Cultural Revolution (Islamization, localization, efficiency and modernization). Islamic Architecture Research, 8(28), 51-68. [In Persian]
Rezaei, Mahmoud. (2014). Rethinking the design process (decoding "analogy" as the main method of creating space and form). City Identity, 8(18), 71-80. [In Persian]
Sarmad, Zohreh; Bazargan, Abbas & Hejazi, Elaheh. (2014). Research methods in behavioral sciences. Tehran: Ageh Publishing. [In Persian]
Saylan, S., & Gürer, T. K. (2024). Typomorphology: A Methodological Approach to Context Analysis in Architectural Design Education. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 12(1), 189-210.
Serra, J., Llinares, C. Iñarra, S. Torres, A & Llopis, J. (2020). Improvement of the integration of visually impacting architectures in historical urban scene, an application of semantic differencial method, Environmental Impact ssessment Review.81.
Shahcheraghi, A. (2024). Synomorphic Design in Architecture. Academic Jihad Publications. [In Persian]
Shariat Rad, Farhad & Nadimi, Hamid. (2016). Framing the problem, a design-oriented way of facing the design problem. Soffe. Volume 26(74), 5-24. [In Persian]
Sharif, Hamid Reza & Nadimi, Hamid. (2013). Interaction between ideation and idea processing in architectural design thinking. Soffe. 23(3), 19-26. [In Persian]
Shiralinejad, Farzaneh; Emamipour, Suzan & Ghasemi, Masoud. (2021). Determining the comparison of the effectiveness of traditional education and blended education based on cognitive load theory in female high school students in District 1 of Kerman city. Psychological Studies of Adolescents and Youth. Volume 3(2), 198 -212. [In Persian]
Talischi, Gholam Reza. (2009). Developing architectural design expertise. PhD thesis. Faculty of Fine Arts. University of Tehran. [In Persian]
Wang, David & Grote, Linda. (2021). Research methods in architecture. Translated by Alireza Ainifar. University of Tehran. [In Persian]
Yazdanfar, Seyed Abbas. (2004). A review of students' mental schema and its growth in the design education process (Architecture Workshop, Plan 1). Soffe Journal, 14(2), 145-170. [In Persian]
Yinger, R. J. (2005). The promise of education. Journal of Education for Teaching, 31(4), 307-310.
Życzkowska, K., & Krawczyk-Bryłka, B. (2023). Levels of creativity in architectural education. Global Journal of Engineering Education, 25, 106-111.
