ارزیابی مقایسه¬ای اثرات ضدباکتریایی عصاره‌ء آبی سیر(Allium sativum) و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین متعاقب ایجاد عفونت تجربی توسط سالمونلا تایفی موریوم (PTCC:1709) در جوجه¬های گوشتی
محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی
بنیامین رحمانی دیزگاه
1
,
یونس انزابی
2
,
جعفر رحمانی کهنموئی
3
1 - دانش¬آموخته دکترای حرفه¬ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
کلید واژه: جوجه¬گوشتی, عفونت سالمونلایی, انروفلوکساسین, عصاره آبی سیر, خاصیت ضد¬باکتریایی.,
چکیده مقاله :
آلودگی به باکتری سالمونلا میتواند به عوارض جدی برای سلامتی انسان‌ها و همچنین حیوانات منجر شود و ارایه راهکارهای مؤثر برای کنترل آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سالهای اخیر گیاه سیر (Allium sativum) به دلیل خاصیت ضدباکتریایی طبیعی، در کنترل عفونت‌های باکتریایی، از جمله سالمونلا، مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی مقایسهای اثرات عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین علیه عفونت تجربی ناشی از سالمونلا تایفیموریوم (PTCC:1709) در جوجههای گوشتی انجام شد. بدین منظور از تعداد 35 قطعه جوجه گوشتی (در قالب 5 گروه) و آزمونهای آنتیبیوگرام، تعیین حداقل غلظتهای ممانعت از رشد (MIC) و باکتریکشی (MBC) و نیز شمارش کلی استفاده شد. مشخص گردید که آلودگی تجربی توسط باکتری مورد آزمایش، با استفاده از مقدار 8/0 میلیلیتر از سوسپانسیون میکروبی مطابق استاندارد 1 مک فارلند و پس از 48 ساعت حاصل میشود. همچنین آنتیبیوتیک انروفلوکساسین به طور موثرتری توانست باکتری سالمونلا تایفیموریوم را کنترل کند، بهطوریکه در آزمون نفوذ در چاهک، قطر منطقه عدم رشد 49 میلیمتری و MIC و نیز MBCمعادل00244/0 درصد ایجاد کرد، درحالیکه فاکتورهای مذکور برای عصاره آبی سیر به ترتیب 9 میلیمتر، 5/12 و 25 درصد بود. از طرف دیگر در مورد جوجههای گروه کنترل مثبت و گروه تیمار با انروفلوکساسین، تلفات نسبتاً قابل توجهی وجود داشت، در حالیکه در مورد گروه کنترل منفی و گروههای تیمارشده با عصاره سیر (در 2 دوز مختلف)، تلفاتی مشاهده نشد. بهنظر میرسد که یافتههای تحقیق حاضر میتواند به‌عنوان منبع اطلاعات علمی، جهت کاربردی سازی استفاده از گیاه سیر در صنعت پرورش طیور به منظور کنترل آلودگی نسبت به باکتری سالمونلا مؤثر باشد.
Infection with salmonella bacteria can lead to serious complications for the health of animals as well as humans, and providing effective control strategies is of particular importance. In recent years, the garlic plant (Allium sativum) has received widespread attention in the control of bacterial infections, including salmonella, due to its natural antibacterial properties. Therefore, the present study was conducted to compare the effects of aqueous extract of garlic and enrofloxacin antibiotic against experimental infection caused by Salmonella typhimurium (PTCC: 1709) in broilers. For this purpose, 35 broilers (in 5 groups) were used and antibiogram tests, determination of minimum inhibitory concentration (MIC) and bactericidal concentration (MBC) and total bacterial counts were performed. It was found that experimental infection with the tested bacteria was obtained by using 0.8 ml of microbial suspension according to McFarland standard 1 and after 48 hours. Also, enrofloxacin was able to control the growth of the mentioned bacteria more effectively, so that in the penetration test in the well, the diameter of the non-growth zone was 49 mm and the MIC and MBC were equal to 0.00244% while the mentioned factors for the aqueous extract of garlic were 9 mm, 12.5 and 25%, respectively. On the other hand, there were relatively significant mortalities in the chickens of the positive control group and the group treated with enrofloxacin, while no mortalities were observed in the negative control group and the groups treated with garlic extract (in 2 different doses). It seems that the findings of the present study can be used as a source of scientific information to implement the use of garlic in the poultry industry to control Salmonella infection.
آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی دوره 18، شماره 4، پیاپی 72، زمستان 1403، صفحات: 383-369
"مقاله پژوهشی" DOI: 10.71499/jvcp.2025.1188976
ارزیابی مقایسهای اثرات ضدباکتریایی عصاره‌ء آبی سیر(Allium sativum) و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین متعاقب ایجاد عفونت تجربی توسط سالمونلا تایفی موریوم (PTCC:1709) در جوجههای گوشتی
بنیامین رحمانی‌دیزگاه1، یونس انزابی2*، جعفر رحمانی‌کهنمویی3
1- دانشآموخته دکترای حرفهای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
2- دانشیار گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
3- استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
*نویسنده مسئول مکاتبات: anzabi@iaut.ac.ir
(تاریخ دریافت: 15/8/1403 تاریخ پذیرش: 13/12/1403)
چکیده
آلودگی به باکتری سالمونلا میتواند به عوارض جدی برای سلامتی انسان‌ها و همچنین حیوانات منجر شود و ارایه راهکارهای مؤثر برای کنترل آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سالهای اخیر گیاه سیر (Allium sativum) به دلیل خاصیت ضدباکتریایی طبیعی، در کنترل عفونت‌های باکتریایی، از جمله سالمونلا، مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی مقایسهای اثرات عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین علیه عفونت تجربی ناشی از سالمونلا تایفیموریوم (PTCC:1709) در جوجههای گوشتی انجام شد. بدین منظور از تعداد 35 قطعه جوجه گوشتی (در قالب 5 گروه) و آزمونهای آنتیبیوگرام، تعیین حداقل غلظتهای ممانعت از رشد (MIC) و باکتریکشی (MBC) و نیز شمارش کلی استفاده شد. مشخص گردید که آلودگی تجربی توسط باکتری مورد آزمایش، با استفاده از مقدار 8/0 میلیلیتر از سوسپانسیون میکروبی مطابق استاندارد 1 مک فارلند و پس از 48 ساعت حاصل میشود. همچنین آنتیبیوتیک انروفلوکساسین به طور موثرتری توانست باکتری سالمونلا تایفیموریوم را کنترل کند، بهطوریکه در آزمون نفوذ در چاهک، قطر منطقه عدم رشد 49 میلیمتری و MIC و نیز MBCمعادل00244/0 درصد ایجاد کرد، درحالیکه فاکتورهای مذکور برای عصاره آبی سیر به ترتیب 9 میلیمتر، 5/12 و 25 درصد بود. از طرف دیگر در مورد جوجههای گروه کنترل مثبت و گروه تیمار با انروفلوکساسین، تلفات نسبتاً قابل توجهی وجود داشت، در حالیکه در مورد گروه کنترل منفی و گروههای تیمارشده با عصاره سیر (در 2 دوز مختلف)، تلفاتی مشاهده نشد. بهنظر میرسد که یافتههای تحقیق حاضر میتواند به‌عنوان منبع اطلاعات علمی، جهت کاربردی سازی استفاده از گیاه سیر در صنعت پرورش طیور به منظور کنترل آلودگی نسبت به باکتری سالمونلا مؤثر باشد.
کلیدواژه‌ها: جوجهگوشتی، عفونت سالمونلایی، انروفلوکساسین، عصاره آبی سیر، خاصیت ضدباکتریایی.
مقدمه
خانواده انتروباکتریاسه، شامل مجموعه‌ای از باکتری‌های گرم‌منفی است که بیش از ۵۰ جنس، دهها گونه و هزاران سویه را در بر میگیرد که در همه‌جای کره زمین، مخصوصاً روده انسان و حیوانات یافت میشوند. سالمونلا، یکی از اعضای خانواده مذکور بوده و به عنوان یکی از عوامل اصلی بیماریهای غذازاد و تلفات بسیار بالا در جهان مطرح است. باکتری مذکور از طریق مدفوع، ادرار و غذاهای آلوده منتقل میشود و میتواند بیماری‌هایی مانند سپتیسمی و عفونت روده‌ای ایجاد کند (Alvez et al., 2022). با توجه به اینکه گزارشها نشان میدهد، آلودگی به باکتری سالمونلا، یکی از مسایل مهم و حیاتی در صنایع مرغداری و دامپروری است و میتواند به عوارض جدی برای سلامتی حیوانات و همچنین انسان‌ها منجر شود، بنابراین ارایه راهکارهای مؤثر برای کنترل و پیشگیری از آلودگی مذکور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (Khodadadeh-Jigheh and Anzabi, 2023).
آنتیبیوتیکها داروهایی هستند که با کشتن یا مهار رشد باکتریها، با عفونت‌های باکتریایی مقابله می‌کنند، اما استفاده نامناسب از آنها میتواند منجر به مقاومت باکتریایی شود، لذا برای انتخاب مناسب‌ترین آنتیبیوتیک، از آزمونهای اختصاصی لازم از جمله آنتیبیوگرام، تعیین حداقل غلظت ممانعت از رشد (minimum inhibitory concentrations; MIC) و نیز حداقل غلظت باکتریکشی (minimum bacterial concentrations; MBC) آنها استفاده میشود (European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control, 2019-2021). انروفلوکساسین آنتی‌بیوتیکی از خانواده فلوروکینولون‌هاست که بهطور گسترده در دامپزشکی برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌های گرم‌منفی و گرم‌مثبت استفاده میشود که از طریق مهار آنزیم DNA ژیراز (DNA gyrase) باکتریها عمل کرده و با اثرگذاری بر همانند سازی و عملکرد DNA، رشد و تکثیر باکتریها را متوقف می‌سازد. با این حال، بروز مقاومت باکتریها به فلوروکینولون‌ها از جمله انروفلوکساسین، در سالهای اخیر، به‌عنوان یک چالش مهم در بهداشت عمومی مطرح شدهاست (Grabowski et al., 2022). لذا در حال حاضر مقابله با مقاومت آنتی‌بیوتیکی با استفاده از جایگزین‌هایی نظیر گیاهان دارویی و مخصوصاً ترکیبات موثره آنها، بسیار مهم و حیاتی گزارش شدهاست. بر این اساس استفاده هوشمندانه از آنتیبیوتیکها و نیز جایگزین‌های آنها در روند درمان و پیشگیری، بسیار اهمیت دارد (Friedman, 2015).
گیاه سیر به عنوان منبع ارزشمندی از عناصر ماکرو و میکرو از جمله پتاسیم، فسفر، آهن، منگنز، سلنیوم، وانادیوم، مس و روی شناخته میشود که مقادیر متفاوتی از عناصر مذکور در ساختار سیر کشتشده در مناطق مختلف جهان وجود دارد (Polyakov et al., 2020). در سالهای اخیر، عصاره سیر به عنوان یک ماده ضدمیکروب طبیعی مؤثر شناخته شده و مورد تأیید قرار گرفته است (Anzabi, 2016; Chand, 2021; Bekele and Gebisa, 2022; Nada et al., 2022)، چراکه گیاه سیر حاوی حدود 2000 ترکیب زیست فعال مختلف از جمله ترکیبات گوگردی فرار مانند دیالیل سولفید (DADS) و دیالیل تریسولفید (DATS)، عصارههای روغنی، فیبرهای غذایی، قند، فلاونوییدها و پکتین است که دارای خواص ضداکسیدان، ضدسرطان، ضدمیکروب، ضدالتهاب و درعین حال، محافظتی برای قلب و سیستم ایمنی بدن هستند (Chand, 2021; Bekele and Gebisa, 2022).
چندین میکروارگانیسم بيماريزای مهم وجود دارد که شیوع بیماری از راه تماس و مصرف غذاهای با منشأ طیور، غالباً با آنها ارتباط دارد که از شایعترین آنها، بیشتر سروتیپهای باکتری سالمونلا اینتریکا میباشند (Antunes et al., 2016) و بر اين اساس گوشت مرغ و تخممرغ آلوده از مهمترین منابع انتقال آنها به انسان محسوب میشوند (Miranzadeh et al., 2012; Haji Seyedtaghiya et al., 2021). گزارش شده است كه سالمونلوزیس یکی از مهمترین بیماریهای عفونی مشترک انسان و حيوانات، با گستردگی جهانی است که مشکلات فراوانی را از نظر بهداشتی و اقتصادی در اكثر کشورها ایجاد مینماید. در واقع انواع سروتیپهای سالمونلا اینتریکا به عنوان باکتری مشترک بین انسان و حیوانات، می‌توانند عفونت‌های سالمونلایی را ایجاد کنند و بر این اساس، محصولات طیور، از جمله منابع بالقوه برای انتقال آن میباشند (Munck et al., 2020; Alvez et al., 2022; Kong et al., 2022).
با توجه به اهمیت مطالب ذکرشده و با توجه به اينكه، برای کاربردی کردن مصرف اسانس‌های گیاهی در طب مکمل، بررسی اثرات ضدمیکروبی آنها در ممانعت از رشد باکتری‌های بیماری‌زا در محیط آزمایشگاهی و مدل حيواني ضرورت دارد، لذا هدف از انجام مطالعه حاضر، بررسی اثرات ضدباکتریایی اسانس آبی سیر در مقایسه با آنتیبیوتیک انروفلوکساسین بر سویه استاندارد باکتری سالمونلا تایفیموریوم (PTCC:1709) و ارزيابي مقایسهای توانایي آنها علیه عفونت تجربي حاصله از باكتري مذكور بود.
مواد و روش‌ها
-تهیه عصاره آبی سیر: مطالعه حاضر از نوع تجربی توصیفی بود که در سال 1402 در دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز انجام گرفته است. بدین منظور ابتدا هویت علمی گیاه سیر (Allium sativum) خریداریشده از منطقه تالش استان گیلان از طریق مراجعه به هرباریوم دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان (33690451) تأیید شد. سپس حبه‌های تازهء سیرهای مذکور پس از پوست‌گیری، خرد شده و در شرایط سایه خشک گردیدند. در مرحله بعد، حبه‌های خردشده، با آب مقطر استریل آغشته شده و به مدت 48 ساعت در آن غوطه‌ور شدند. پس از این مرحله، عصاره آبی سیر مطابق روش توصیهشده توسط بکله و گیبیزا جدا شده و در دمای 50 درجه سلسیوس تا خشکشدن کامل تحت فرآیند گرمادهی توسط دستگاه گرمخانه (پارس آزمون، ایران) قرار گرفت (Bekele and Gebisa, 2022). در نهایت 100 میلیلیتر از عصاره به‌دست‌آمده برای انجام آزمونهای in vivo و in vitro مورد نظر، در یخچال نگهداری شده و استفاده گردید.
-سوش میکروبی استفادهشده: سوش میکروبی استفادهشده در تحقیق حاضر، سروتیپ استاندارد باکتری سالمونلا تایفیموریوم با کد PTCC:1709 بود که با سفارش به مركز كلكسيون میکروارگانیسمهاي صنعتی سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران (تهران، ایران) خریداری و تاأمین شدهبود.
- آماده‌سازی و بررسی عدم آلودگی جوجهها: تعداد 35 قطعه جوجه گوشتی یک‌روزه از یک مزرعه پرورشی واقع در جاده اهر- تبریز (استان آذربایجانشرقی) خریداری شده و پس از حمل به مرکز پرورش حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز، ضمن قرارگیری در داخل 7 جعبه کوچک تمیز با امکان هوادهی مناسب دسته‌بندی شدند، بهطوریکه هر جعبه شامل 5 قطعه جوجه بود. برای اطمینان از سالم بودن جوجهها، بلافاصله در روز اول تحقیق، به مقدار کافی از مدفوع همه جوجهها نمونه‌برداری شده و داخل ظروف استریل قرار گرفته در کیف مخصوص حمل نمونههای میکروبی (cool box)، به آزمایشگاه میکروب‌شناسی دانشکده دامپزشکی ارسال گردید. نمونههای مدفوع پس از غنی‌سازی اختصاصی در محیط تتراتیونات به مدت 24 ساعت در گرمخانه 37 درجه سلسیوس، با برداشت مقدار کافی از آن، در محیط XLD (Xylose Lysine Deoxycholate) کشت خطی منطقهای داده شدند و در ادامه و پس از گرمخانهگذاری به مدت 24 الی 48 ساعت در دمای 43 درجه سلسیوس، مشاهده پرگنه‌های قرمز و تولید گازH2S ، نشانه حضور باکتری سالمونلا تلقی شد (Markey, et al., 2013). لازم به ذکر است که همه محیطهای کشت استفاده شده، ساخت شرکت مرک (Merck, Germany) و دستگاه گرمخانه استفاده شده هم ساخت شرکت ممرت (Memmert, Germany) بودند. همچنین وزن تمامی جوجهها نیز در روز اول بهوسیله ترازوی دقیق آزمایشگاهی (Matheo, China) اندازهگیری شد (میانگین وزن جوجهها در محدوده 150گرم ثبت گردید). آب و غذا به صورت آزاد در دسترس جوجهها قرار گرفت و دمای محیط نگهداری آنها، در محدوده 36 درجه سلسيوس تنظیم شد. برای تهویه هوای محیط، دستگاه هواده و هواکش مناسب هم تعبیه شد. لازم به ذکر است که در همه مراحل تحقیق حاضر، كليه پروتكل‌هاي لازم جهت كار بر روي حيوانات آزمايشگاهي و نیز همه ملاحظات اخلاقي مورد تایيد كميته نظارت بر حقوق حيوانات، رعایت گردید.
-نحوه انجام آزمون انتشار از چاهک جهت بررسی فعالیت ضدباکتریایی ترکیبات مورد آزمایش (آزمون آنتیبیوگرام): در بخش بررسیهای آزمایشگاهی (in vitro) تحقیق حاضر، ابتدا جهت بررسی فعالیت ضدباکتریایی آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر بر روی سوش مورد نظر از باکتری سالمونلا، از آزمون نفوذ عصاره و آنتیبیوتیک به چاهک براساس روش کربی- بویر، استفاده گردید (European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control, 2021).
- تعیین حداقل غلظت بازدارندگی از رشد (minimum inhibition concentration; MIC) تركيبات مورد آزمايش: حداقل غلظت بازدارندگي از رشد عصار آبی تهيهشده از گیاه سیر و نیز آنتیبیوتیک مورد نظر، به روش میکرورقیق‌سازی مايع و با استفاده از میکروپلیت 96 چاهکی تعیین شد. بدين منظور، ابتدا در همه چاهکهای رديفهای لازم، بهطور جداگانه مقدار 100 میکرولیتر از محیط کشت مولرهینتون‌براث (Merck, Germany) را اضافه نموده، سپس10 میکرولیتر از سوسپانسیون باکتریایی تهيهشده با رقت 5/0 مک فارلند، به همه چاهک‌ها اضافه شد. در ادامه به هرکدام از چاهک‌هاي شماره 1 تا شماره 14، مقدار 100 میکرولیتر از رقتهای متوالی (serial two-fold dilutions) از عصاره و آنتیبیوتیک مورد آزمايش (معادل 195/0 الي100 میلیگرم در میلیلیتر) اضافه گرديد. لازم به ذكر است كه چاهک شماره 15 فقط حاوی سوسپانسیون باکتریائی به عنوان شاهد باکتری و چاهک شماره 16 حاوی محیط کشت مولرهینتون‌براث به اضافه سوسپانسیون باکتریایی، به عنوان کنترل محیط کشت(کنترل منفی) و چاهک شماره 17 حاوی محیط کشت مذكور به اضافه عصاره و یا آنتیبیوتیک (بسته به مورد)، به عنوان کنترل ماده (کنترل مثبت)، با حجم نهایي مشابه حجم نهایي ديگر چاهكها، در نظر گرفته شد. در نهايت پس از مخلوطکردن يكنواخت محتويات همه چاهكها توسط شیکر صفحهای، میکروپلیت به مدت 18 تا 24 ساعت در گرمخانه 37 درجه سلسیوس قرار دادهشد. پس از طي مدت مذكور، محتويات چاهک‌ها از نظر وجود یا عدم وجود کدورت مورد بررسی قرار ميگرفتند و رقت چاهکي كه حاوی کمترین غلظت (بالاترين رقت) از عصاره يا آنتيبيوتيك مورد آزمايش بود و باعث جلوگیری از رشد باکتری شدهبود (مشاهده عدم ایجاد کدورت)، به عنوان حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد باکتری مورد آزمايش توسط تركيب مورد نظر (MIC)، ثبت میشد (Maghsoudi and Saeidi, 2020; Bekele and Gebisa 2022; Siddique et al., 2022).
- تعیین حداقل غلظت باكتريكشي (minimum bactericidal concentration; MBC) تركيبات مورد آزمايش: جهت سنجش حداقل غلظت باكتريكشي عصاره و آنتیبیوتیک مورد آزمايش، از غلظتهای معادل MIC هريك از تركيبات مورد آزمايش و نيز یک غلظت كمتر و یک غلظت بيشتر از غلظت مربوط به MIC تركيبات مورد آزمايش که در مرحله قبل تعیین گردیدهبود، استفاده شد. بدين منظور در شرایط کاملاً استریل و در نزدیکی شعله به مقدار كافي از ترکیبات فوق با غلظتهای ذكرشده، بوسیله آنس برداشت گردید و جداگانه در سطح 3 محیط كشت جامد عصاره قلب و مغز (Merck, Germany) به صورت نقطه‌ای كشت دادهشد. در ادامه و پس از گرمخانه‌گذاري در دمای 37 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت، بالاترين رقتی از تركيب مورد آزمايش (كمترين غلظت) که منجر به عدم رشد باکتری مورد نظر شدهبود، به عنوان حداقل غلظت باكتريكشي (MBC) هريك از تركيبات مورد آزمايش، در نظر گرفته شد (Maghsoudi and Saeidi, 2020; Bekele and Gebisa, 2022; Siddique et al., 2022).
- روش شمارش کلی سالمونلاها: در تحقیق حاضر برای دقت بیشتر در ارزیابی میزان آلودگی تجربی سالمونلایی براساس شمارش کلی باکتریها، از روش MPN (the most probable number) نیز همزمان با کشت و جداسازی باکتری سالمونلا تایفی موریوم استفادهگردید، به این صورت که با استفاده از 5/0 گرم از هر نمونه مدفوع و بافر فسفاته استریل، سوسپانسیون مدفوعی 10 درصد تهیه شد و سپس از رقت حاصله، 5/0 میلیلیتر برداشت کرده و مطابق پروتکل توصیف شده توسط سازمان استاندارد ملی ایران عمل گردید (Iranian National Standardization Organization: 1810-1, 2019).
- نحوه ايجاد عفونت تجربي سالمونلایی در جوجههاي گوشتي مورد آزمايش: در ادامه تحقیق و در مرحله ايجاد عفونت تجربي اولیه، در روز پنجم تحقیق (پس از اطمینان از سالم بودن جوجهها)، تعداد 5 قطعه جوجه تحت عنوان گروه پایلوت انتخاب گردید و با استفاده از مقادیر 5/0 و 8/0 میلیلیتر از سوسپانسيون ميكروبي با غلظتی معادل استاندارد شماره 1 مکفارلند (3×108 cells/mL)، تهيهشده از كشت تازه باکتری سالمونلا تايفيموريوم (PTCC:1709)، عمل آلودهسازی را با سرنگ انسولینی که در سر آن فیدر مخصوص غذادهی به جوجهها نصب شدهبود، با عمل گاواژ انجام گردید. لازم به ذکر است که جهت اطمینان از بلیدهشدن مناسب و کامل محتویات سرنگ توسط جوجه، به همه جوجههای مورد آزمایش در این مرحله، مدت ۳ ساعت گرسنگی و تشنگی دادهشدهبود.
-نمونهگیری بعد از ايجاد عفونت تجربي اولیه: در ساعات ۲۴، ۴۸ و ۷۲ (روزهای ششم، هفتم و هشتم) بعد از آلودهسازی تجربی، مشابه پروتکل استفاده شده در روز اول، نمونهگیری از مدفوع همه جوجهها انجام گردید تا زمان ایجاد آلودگی و دوز مورد نیاز جهت آلودگی به‌دست آید، بهطوریکه بعد از مشاهده پرگنه‌های مربوط به باکتری سالمونلا در محیط کشت XLD، اقدام به درمان شد و داده‌های حاصله از مرحله پایلوت، نقشه راهی برای انجام آلودگی تجربی و شروع درمان در گروههای آلوده و تیمار گردیدند.
- نحوه تعیین دوز تیمارسازی جوجهها: مقادیر لازم جهت تیمارکردن گروههای آلودهشده تجربی توسط ترکیبات مورد نظر در تحقیق، با استفاده از غلظتهای مؤثره به‌دست‌آمده با آزمونهای MIC و MBC و نیز با تکیه بر یافتههای پژوهشهای مرتبط، مخصوصاً براساس غلظت پیشنهادی برای آنتیبیوتیک انروفلوکساسین، محاسبه و به‌دست آمد (Sang et al., 2016; Li et al., 2017; Bekele and Gebisa, 2022; Wang et al., 2022)، بدین صورت که برای عصاره آبی سیر نسبت ۳۰ به ۷۰ و برای آنتیبیوتیک انروفلوکساسین نسبت ۱۰ به ۹۰ انتخاب شد. همچنین دوز لازم برای تیمار، براساس یافتههای حاصله از آلودهسازی تجربی جوجههای پایلوت، مقادیر 5/0 و ۱ میلیلیتر برای عصاره سیر، ۱ میلیلیتر برای آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و برای انجام تیمار ترکیبی با استفاده از هر دو ماده مذکور نیز در مجموع، مقدار ۱ میلیلیتر از مقادیر مساوی آنها تعیین شد.
-تقسیم‌بندی گروههای آزمایش: در روز نهم، بعد از بررسی و تبیین نتایج مربوط به جوجههای گروه پایلوت، جوجههای باقیمانده به ۶ گروه، به شرح زیر تقسیم‌بندی شد که هرگروه شامل 5 قطعه جوجه بود:
گروه اول (A)، شامل جوجههای سالم و بدون تیمار (کنترل منفی).
گروه دوم (B)، شامل جوجههای آلودهشده تجربی و بدون تیمار (کنترل مثبت).
گروه سوم (C)، شامل جوجههای آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 5/0 میلیلیتر از عصاره آبی سیر.
گروه چهارم (D)، شامل جوجههای آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 1 میلیلیتر از عصاره آبی سیر.
گروه پنجم (E)، شامل جوجههای آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 1 میلیلیتر از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین.
گروه ششم (F)، شامل جوجههای آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 1 میلیلیتر از ترکیب مساوی عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین.
- نحوه آلودهسازی تجربی جوجههای گروههای آزمایش: بدین منظور در روز نهم، همه جوجههای گروههای B، C، D، E وF با استفاده از مقدار 8/0 میلیلیتر (براساس مقدار تعیینشده در گروه پایلوت) از سوسپانسیون میکروبی تهيهشده از كشت تازه باکتری سالمونلا تايفيموريوم (PTCC:1709)، با غلظتی معادل استاندارد شماره ۱ مک فارلند، بهروش گاواژ از راه دهان، آلودهسازی شدند. در ادامه تحقیق و در روز دهم، فقط غذادهی و آب‌دهی به جوجهها انجام شد و فعلاً نمونهگیری از مدفوع جوجهها انجام نگرفت، چراکه با توجه به داده‌های حاصله از پایلوت، مدت ۲۴ ساعت، زمان کافی جهت آلوده شدن تجربی جوجهها نبود.
-مراحل تیمار جوجهها و نمونهگیری: در روز یازدهم تحقیق، ابتدا مطابق پروتکل درنظر گرفته شده از روز اول تحقیق، نمونهگیری مدفوع از جوجهها انجام شد. همچنین این روز اولین روز شروع تیمار در نظر گرفته شد، چرا که مدت ۴۸ ساعت از آلودگی تجربی جوجهها گذشته بود. بدین منظور عمل تیمار و درمان هر یک از جوجههای مربوط به گروههای مختلف ذکرشده، جداگانه و به صورت گاواژ دهانی، با استفاده از مقادیر تعیین شده برای آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر، انجام گردید.
-پایش تیمار انجامگرفته و ارزیابی نتایج: در روز دوازدهم تحقیق (روز دوم تیمار) نمونهگیری مدفوع (مطابق پروتکل) انجام شد و همزمان همچنین رنگ مدفوع و وضعیت ظاهری جوجهها نیز بررسی شد. در ادامه، عمل درمان و نمونهگیری از مدفوع جوجهها تا روز هفدهم دوره تحقیق (روز هفتم تیمار) ادامه یافت.
لازم به ذکر است که روز چهارم تیمار برای مشاهده تاثیرات درمان سه‌روزه و نهایتاً روز هشتم تیمار هم برای مشاهده تاثیرات درمان هفت‌روزه (کل دوره درمان)، در گروههای مختلف تیمار در نظر گرفته شد.
-تحلیل آماری دادهها: براي تحليل دادهها از بسته نرم‌افزاري SPSS نسخه 19 استفاده شد. همچنین جهت بررسی و مقایسه تفاوتهای مشاهدهشده در میزان MIC و MBC آنتیبیوتیک و عصاره آبی سیر، از آمار توصیفی و نیز برای یافتن ارتباط بین میانگین قطر مناطق عدم رشد باکتری در قبال عصاره و آنتیبیوتیک، از آزمون آماری پساواریانس دانکن در دامنه معنیداری 05/0p<، استفاده گردید.
یافتهها
-نتایج مربوط به سلامت جوجهها و عدم آلودگی به باکتری سالمونلا: نتایج حاصله از بررسی آزمایشگاهی کشت مدفوع جوجههای خریداریشده به‌وضوح بیانگر سالم بودن جوجهها و عاری از آلودگی اولیه آنها به باکتری سالمونلا بود چرا که نشانهای از رشد باکتری سالمونلا در محیطهای غنیکننده و جدا کننده اختصاصی مربوطه، مشاهده نشد.
-نتایج بررسی روز و دوز آلودگی تجربی سالمونلایی در جوجهها: در روز اول، دوزهای 5/0 و 8/0 میلیلیتر از غلظت معادل استاندارد 1 مک فارلند سوش میکروبی استفادهشده، توانایی ایجاد آلودگی در جوجهها را نداشتند و هیچگونه یافته آزمایشگاهی از آلودگی مشاهده نشد. اما در روز دوم، تغییرات آشکاری مشاهده شد بهطوریکه استفاده از دوز 8/0 میلیلیتر، آلودگی تجربی را ایجاد کرد که این الگو در روز سوم نیز ادامه یافت (اما استفاده از دوز 5/0 میلیلیتر از روز سوم، آلودگی تجربی را حاصل کرد) و مشخص گردید که دوز 8/0 میلیلیتر پس از حدود 48 ساعت، قادر به ایجاد آلودگی مؤثر در جوجهها میشود (جدول 1). این الگو نشاندهنده نیاز به زمان بیشتر برای تثبیت باکتریها و ایجاد آلودگی تجربی بود و به عنوان مرجعای برای تعیین مقدار لازم در مرحله ایجاد آلودگی تجربی، مورد استفاده قرار گرفت.
جدول 1- نتایج مربوط به آزمونهای تعیین روز و دوز آلودگی تجربی سالمونلایی در مطالعه
نتیجه آلودگی تجربی | دوز استفادهشده از باکتری | روز دوره آزمایشی |
- | 5/0 میلیلیتر از غلظت 1 مک فارلند | اول |
- | 8/0 میلیلیتر از غلظت 1 مک فارلند | |
- | 5/0 میلیلیتر از غلظت 1 مک فارلند | دوم |
+ | 8/0 میلیلیتر از غلظت 1 مک فارلند | |
+ | 5/0 میلیلیتر از غلظت 1 مک فارلند | سوم |
+ | 8/0 میلیلیتر از غلظت 1 مک فارلند |
(+): نشاندهنده آلودگی به سویه آزمایش شده از باکتری سالمونلا تایفیموریوم میباشد.
(-): نشاندهنده عدم آلودگی به سویه آزمایش شده از باکتری سالمونلا تایفیموریوم میباشد.
- نتایج مربوط به تعیین فعالیت ضدباکتریایی آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر به روش انتشار از چاهک: آزمایش‌های انجامشده با استفاده از روش انتشار از چاهک برای بررسی تأثیر آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر علیه سویه استاندارد باکتری سالمونلا تایفی موریوم (PTCC:1709) نشان داد که هر دو ماده دارای فعالیت، علیه باکتری مذکور هستند و طبق اطلاعات ارایه شده در جدول 2، قطر مناطق مهاری که اطراف چاهکهای مربوط به دو ترکیب ذکرشده تشکیل گردید، نشاندهنده توانایی آنها در مهار رشد باکتری مورد آزمایش بود، هر چند یافتههای مذکور نشان دادند که در شرایط آزمایشگاهی، آنتیبیوتیک انروفلوکساسین به طور موثرتری توانست از رشد سویه مورد آزمایش باکتری سالمونلا تایفی موریوم جلوگیری کند.
جدول 2- نتایج آزمون نفوذ در چاهک آنتی بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر بر باکتری سالمونلا تایفی موریوم
نتیجه آزمون | قطر منطقه عدم رشد در اطراف چاهک | ماده مورد آزمایش |
حساسیت بالای باکتری (S) حساسیت متوسط باکتری (I) | 46 میلیمتر 9 میلیمتر | آنتی بیوتیک انروفلوکساسین عصاره آبی سیر |
S: sensitive, I: intermediate
- نتایج مربوط به سنجش حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر: جداول 3 و 4 یافتههای مربوط به تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر بر سویه استاندارد باکتری سالمونلا تایفیموریوم در مطالعه میباشد که در آنها مقادیر مثبت گزارششده برای حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی، نشاندهنده غلظت‌هایی هستند که به ترتیب از رشد و تکثیر باکتری مذکور جلوگیری کرده و منجر به کشندگی آن شدهاند. بر اساس نتایج ارایهشده، ملاحظه میشود که هر دو ترکیب آزمایش شده در تحقیق حاضر دارای اثرات بازدارنده و کشنده علیه باکتری مذکور بودهاند.
جدول 3- نتایج آزمونهای تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی آنتیبیوتیک انروفلوکساسین بر باکتری مورد آزمایش
17 | 16 | 15 | 14 | 13 | 12 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | شماره چاهک |
شاهد ماده | شاهد محیط | شاهدباکتری | 00122/0 | 00244/0 | 00488/0 | 00976/0 | 0195/0 | 039/0 | 078/0 | 156/0 | 312/0 | 625/0 | 25/1 | 5/2 | 5 | 10 | مقدار ماده استفادهشده (درصد) |
- | - | + | + | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | حداقل غلظت بازدارندگی |
+ | + | + | + | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | حداقل غلظت کشندگی |
(+): نشان دهنده جلوگیری از رشد باکتری است.
(-): نشان دهنده عدم جلوگیری از رشد است.
17 | 16 | 15 | 14 | 13 | 12 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | شماره چاهک |
شاهد ماده | شاهد محیط | شاهدباکتری | 0122/0 | 0244/0 | 0488/0 | 0976/0 | 195/0 | 39/0 | 78/0 | 56/1 | 125/3 | 25/6 | 5/12 | 25 | 50 | 100 | مقدار ماده استفادهشده (درصد) |
- | - | + | + | + | + | + | + | + | + | + | + | + | - | - | - | - | حداقل غلظت بازدارندگی |
+ | + | + | + | + | + | + | + | + | + | + | + | + | + | - | - | - | حداقل غلظت کشندگی |
جدول 4- نتایج آزمونهای تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی عصاره آبی سیر بر باکتری مورد آزمایش
(+): نشان دهنده جلوگیری از رشد باکتری است.
(-): نشان دهنده عدم جلوگیری از رشد است.
-نتایج مقایسهای تاثیر تیمارها بر اساس یافتههای کشت در محیط XLD و روش شمارش کلی MPN در گروههای مختلف: بر اساس نتایج مشاهده شده در محیط XLD، در نمونههای مدفوع جوجههای گروه کنترل منفی (A)، از ابتدای تحقیق تا انتها، جواب کشت کاملا منفی بود و جوجههای سالم مذکور، غیرآلوده باقی ماندهبودند. همچنین در نمونههای مدفوع جوجههای گروه کنترل مثبت (B)، از ابتدا تا انتهای تحقیق جواب کشت مثبت بود و جوجههای آلوده شده مذکور، آلوده باقی ماندهبودند. اما در گروه تیمار شده با مقدار 5/0 میلیلیتر از عصاره آبی سیر (C)، نمونههای مدفوع جوجهها از روز اول تا روز هفتم دارای بار میکروبی بودند، با این حال، در نمونهگیری روز هشتم، جواب کشت منفی شده و غیرآلوده به سالمونلا بودند. همچنین در گروه تیمار شده با مقدار1میلیلیتر از عصاره آبی سیر (D)، نمونههای مدفوع جوجهها از روز اول تا روز ششم، بار میکروبی داشتند، اما در نمونهگیری روز هفتم، جواب کشت منفی شده و غیرآلوده به سالمونلا بودند. در گروه تیمار شده با مقدار 1 میلیلیتر از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین (E)، نمونههای مدفوع جوجهها در روزهای اول و دوم بار میکروبی داشتند، ولی در نمونهگیری مربوط به روزهای سوم تا هشتم تیمار، جواب کشت میکروبی کاملاً منفی شده و غیرآلوده به سالمونلا بودند. بالاخره در گروه تیمار شده با مقدار 1 میلیلیتر از ترکیب آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر (F)، جواب کشت نمونههای مدفوع جوجهها از روز اول تا چهارم، مثبت بود، در حالیکه در نمونهگیری مربوط به روزهای پنجم تا هشتم تیمار، جواب کشت منفی شده و لذا غیرآلوده به سالمونلا بودند.
از طرف دیگر براساس نتایج مشاهدهشده در روش شمارش کلی MPN، در نمونههای مدفوع جوجههای گروه کنترل منفی (A)، از ابتدای تحقیق تا انتها، بار میکروبی سالمونلایی صفر بود و جوجههای سالم مذکور، غیرآلوده باقی ماندهبودند. درگروه کنترل مثبت (B)، نمونههای مدفوع جوجههای کنترل مثبت، از نظر آلودگی به سالمونلا مثبت بودند ولی بار میکروبی نمونههای مذکور، با گذشت زمان در دوره تحقیق، نزولی شدهبود. همچنین در گروه تیمار شده با مقدار 5/0 میلیلیتر از عصاره آبی سیر (C)، تا روز هفتم تیمار، بار میکروبی مشاهده شد، اما نهایتاً در روز هشتم، بار میکروبی کاملاً صفر شد. در نمونههای گروه Cهم با گذشت زمان، سیر نزولی بار میکروبی مشاهده گردید. در مورد نمونههای مدفوع جوجههای گروه تیمار شده با مقدار 1 میلیلیتر از عصاره آبی سیر (D)، از ابتدای درمان تا روز ششم، بار میکروبی مشاهده شد، ولی نهایتاً در روزهای هفتم و هشتم تیمار، بار میکروبی کاملاً صفر شد. در نمونههای گروه D نیز با گذشت زمان، سیر نزولی بار میکروبی مشاهده گردید. اما در گروه تیمار شده با مقدار1میلیلیتر از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین (E)، در ابتدای درمان یعنی تا روز دوم تیمار، بار میکروبی در نمونههای مدفوع جوجهها مشاهده شد. اما در نهایت، از روز سوم تا هشتم، بار میکروبی کاملاً صفر شد. بالاخره در مورد نمونههای مدفوع جوجههای گروه تیمار شده با مقدار 1 میلیلیتر از ترکیب آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر (F)، مشاهده گردید که تا روز چهارم دوره تیمار، بار میکروبی قابل ملاحظه وجود دارد، اما از روز پنجم تا روز هشتم، بار میکروبی کاملاً صفر شد و روند نزولی بار میکروبی هم ثبت گردید. نتایج ارایهشده در این قسمت از تحقیق با اینکه نشاندهنده کارایی عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین در کاهش بار میکروبی و کنترل آلودگی به باکتری مورد آزمایش بودند و نیز استفاده از ترکیب دو ماده فوق هم، اثر بخشی بیشتری را نشان داد، اما بایستی توجه کرد که کارایی آنتیبیوتیک انروفلوکساسین به عنوان داروی انتخابی، به تنهایی به مراتب بالاتر ثبت شد.
- نتایج مربوط به ارزیابی تلفات جوجهها در طول دوره تحقیق: درجوجههای گروه کنترل منفی (A)، یعنی جوجههای سالم بدون دخالت درمانی، تلفاتی وجود نداشت. اما در جوجههای گروه کنترل مثبت (B) (جوجههای آلودهشده تجربی بدون دخالت درمانی)، تعداد 5 قطعه تلفات مشاهده گردید (100 درصد). ولی در مورد جوجههای گروههای تیمار شده با مقادیر 5/0 و 1 میلیلیتر از عصاره آبی سیر (C و D)، تلفات صفر بود. جالب اینکه در گروه تیمار شده با مقدار1 میلیلیتر از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین (E)، در روز دوم تعداد 2 قطعه و در روز سوم هم تعداد 4 قطعه از جوجهها تلف شدند. البته در سایر روزهای دوره تحقیق، تلفاتی مشاهده نگردید. بالاخره در مورد جوجههای گروه تیمار شده با مقدار1میلیلیتر از ترکیب آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر (F)، هیچ تلفاتی مشاهده نشد.
بحث و نتیجهگیری
در طی تحقیق حاضر مشخص گردید که آلودگی تجربی با سویه سالمونلای مورد آزمایش، با استفاده از مقدار 8/0 میلیلیتر از سوسپانسیون باکتریایی تهیهشده با غلظت معادل استاندارد 1 مکفارلند از آن و پس از 48 ساعت حاصل میشود (جدول 1). بر خلاف برخی گزارشات قبلی، آلودگی تجربی با استفاده از مقادیر 5/0 میلیلیتر و 8/0 میلیلیتر از سوسپانسیون باکتری سالمونلا تایفیموریوم با غلظت معادل 1 مک فارلند، در 24 ساعت بعد از آلودگی، مشاهده نشد (Sang et al., 2016; Li et al., 2017; Bekele and Gebisa, 2022; Wang et al., 2022).
از طرف دیگر بر اساس عدم مشاهده تلفات در استفاده از دوز 8/0 میلیلیتر در مرحله پایلوت، دوز مذکور برای بررسی تغییرات بار میکروبی در طی مرحله آلودگی تجربی تحقیق انتخاب شد (جدول 1). در واقع نتایج این بخش تحقیق حاضر نشان داد که زمان و دوز آلودگی به باکتری در آلودگی تجربی میتواند بهطور موثری تحت تأثیر قرار گیرد و انتخاب دوز مناسب میتواند در بهبود نتایج آلودگی تجربی مؤثر باشد.
از طرف دیگر نتایج حاصله از آزمونهای مختلف سنجش توانایی ضد میکروبی در شرایط آزمایشگاهی در تحقیق حاضر نشان داد که استفاده از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر خاصیت ممانعتی بر باکتری سالمونلا دارد، بهطوریکه ملاحظه گردید استفاده از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر باعث ایجاد مناطق مهار رشدی شده که قطر آنها به ترتیب 46 میلیمتر و 9 میلیمتر بود. البته درعین حال در طی تحقیق حاضر مشخص گردید که آنتیبیوتیک انروفلوکساسین دارای توانایی مهار رشد بیشتری نسبت به عصاره آبی سیر بودهاست (جدول 2).
یافتههای آزمونهای MICو MBC تحقیق حاضر همراستا با برخی از گزارشات قبلی، نشان دادند که هم آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و هم عصاره آبی سیر، توانایی ممانعتی و کنترلی بر رشد و بقاء باکتری سالمونلا تایفیموریوم را دارند (Choudhary, et al., 2022; Grabowski et al., 2022Anzabi, 2016; )، بهطوریکه براساس اطلاعات ارایهشده در جدول 3، استفاده از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین با غلظت 00244/0 درصد، تا چاهک سیزدهم میکروپلیت استفادهشده در تحقیق، عدم رشد باکتری را نشان داد و نیز با استفاده از عصاره آبی سیر هم تا غلظت مربوط به چاهک چهارم (5/12 درصد)، عدم رشد باکتری مشاهده شد ولی در رقتهای بالاتر رشد باکتریها حاصل شدهبود (جدول 4). همچنین بررسی نتایج شمارش باکتریایی به روش MPNنیز، مشابه برخی تحقیقات انجام شده، تأثیر مثبت استفاده از آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر بر کنترل بار باکتریایی را نشان داد (Anzabi, 2016; Li et al., 2017)، بهطوریکه در طی تحقیق حاضر هم در محیطهای کشت مربوط به نمونههای مدفوع جوجههای تیمارشده با آنتیبیوتیک فوق و عصاره آبی سیر، میزان کمتری از باکتری سالمونلا رشد کردهبود و بار میکروبی بهطور محسوس کاهش داشت. در این راستا تأثیر آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و نیز عصاره آبی سیر به تنهایی بر رشد باکتری سالمونلا تایفیموریوم در جوجهها بررسی شده و نتایج تحقیقات قبلی هم نشان داده که هر دو ترکیب ذکر شده توانایی مهار رشد باکتری فوق را دارند و می‌توانند در کنترل آلودگی و بهبود سلامت جوجهها از نظر آلودگی سالمونلایی مؤثر باشند. همچنین نتیجهگیری کلی از مطالعات انجامشده نشان میدهد که عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین دارای خواص ضدمیکروبی قابل‌توجهی هستند و می‌توانند بهطور مؤثری در کنترل و مهار رشد باکتریها، به‌ویژه سالمونلا تایفی موریوم، مؤثر باشند. نتایج حاصله از آزمایش‌های مختلف در این خصوص نشان داده که استفاده از ترکیبات فوق، به‌ویژه در دوزهای مختلف، توانایی مهار رشد باکتری را دارند و می‌توانند به‌عنوان پتانسیل‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرند (Zhang et al., 2019). اما در عین حال، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که استفاده از ترکیب آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر میتواند تأثیر مثبت بیشتری در کاهش رشد باکتری سالمونلا داشته باشد. در این خصوص اعلام شده، علی‌رغم اینکه استفاده از آنتیبیوتیکها ممکن است که مدت زمان درمان را کاهش دهند، اما از نظر تلفات، این امر غالبا به نفع نیست. به عبارت دیگر، به نظر میرسد که در طی تحقیق حاضر، ترکیب عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین، هم از نظر زمان و هم از نظر تلفات، مؤثرتر عمل کردهاست. همچنین گزارش شده که وضعیت جسمانی جوجه‌هایی که به تنهایی با عصاره سیر تیمار شدهاند، بسیار بهتر بوده و لذا سرحال‌تر بودهاند. عقیده بر این است که این موضوع ممکن است به دلیل عملکرد دیگر ترکیبات معدنی و مواد مغذی موجود در سیر باشد که وضعیت سلامت و ایمنی جوجهها را بهبود دادهاست (Bazaraliyeva et al., 2022; Luan et al., 2022; Zhang et al., 2022; Adams et al., 2023).
نتیجه گیری نهایی اینکه در طی تحقیق حاضر، در مورد جوجههای گروه کنترل منفی و گروههای تیمار شده با عصاره سیر (در2 دوز مختلف) تلفاتی مشاهده نشد که بهنظر میرسد این امر نشاندهنده اثر مثبت عصاره آبی سیر در جلوگیری از تلفات جوجهها است، چرا که در گروه کنترل مثبت و گروه تیمار با انروفلوکساسین، تلفات نسبتاً قابل توجهی وجود داشت. البته چون هدف اصلی از انجام تحقیق حاضر بررسی تاثثیر عصاره آبی سیر و آنتیبیوتیک انروفلوکساسین و نیز ترکیب آن دو بر میزان خاصیت ضدباکتریایی علیه سویه استانداردی از باکتری سالمونلا تایفیموریوم (PTCC:1709) و به طبع آن ممانعت از آلودگی تجربی ایجاد شده بود و ارزیابی مقایسهای تلفات در مورد جوجههای گروههای مختلف تحقیق، هدف اصلی تحقیق ما نبود، لذا به نظر میرسد که بررسی این امر میتواند به عنوان موضوعی جالب برای بررسی در تحقیقات آتی، مورد کاوش و ارزیابی دقیقتر قرار گیرد! در واقع یافتههای علمی مذکور میتواند به ما کمک کند تا بهترین شرایط و مقادیر استفاده از عصاره سیر را برای کنترل آلودگی باکتریایی در جوجههای پرورشی تعیین کنیم و نیز برای بهبود سلامت و عملکرد جوجهها از آن بهره‌مند شویم. البته به نظر میرسد که جهت توجیه و توصیف کامل راهکارهای کنترل و پیشگیری از آلودگی سالمونلایی در جوجههای پرورشی، بررسی جزء به جزء ترکیبات موجود در عصارههای مختلف سیر بایستی در تحقیقات آینده، مد نظر قرار گیرد چرا که یافتههای حاصله در این خصوص احتمالاً‌ً بتوانند به‌عنوان منبع اطلاعات علمی، جهت تأیید و کاربردی سازی استفاده از ترکیبات موثره موجود در گیاه سیر، در صنعت پرورش طیور و نیز کنترل آلودگیهای سالمونلایی مربوطه، مؤثر باشند.
سپاسگزاری
اطلاعات مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه مصوب 12/10/1401 به شماره 150210201279 در گروه پاتوبیولوژی دانشکده دامپزشکی است. لذا نویسندگان از مجموعه حوزه معاونت محترم پژوهش و فنآوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز، مخصوصاً کارشناسان محترم آزمایشگاههای میکروب‌شناسی و کلینیکال پاتولوژی دانشکده دامپزشکی، تشکر و قدردانی مینمایند.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام میدارند که هیچگونه تضاد منافع ندارند.
منابع
Adams, J.R.G., Mehat, J., La Ragione, R. and Behboudi, S. (2023). Preventing bacterial disease in poultry in the post-antibiotic era: a case for innate immunity modulation as an alternative to antibiotic use. Front Immunology, 3(3): 14-19.
Alves, Â., Santos-Ferreira, N., Magalhães, R., Ferreira, V. and Teixeira P. (2022). From chicken to salad: Cooking salt as a potential vehicle of Salmonella spp. and Listeria monocytogenes cross-contamination. Food Control, 1(2): 137-159.
Antunes, P., Mourão, J., Campos, J. and Peixe, L. (2016). Salmonellosis: The role of poultry meat. Clinical Microbiology and Infection, 22(2): 110-121.
Anzabi, Y. (2016). Evaluation of Antibacterial Effect of Some Standard Antibiotics and The Aqueous Extracts of Berberis Vulgaris, Allium Cepa L. and Allium Sativum L. on Clostridium Perfrigenes Isolates. Journal of Veterinary Microbiology, 12(2): 105-117. [In Persian]
Bazaraliyeva, A., Moldashov, D., Turgumbayeva, A., Kartbayeva, E., Kalykova, A., Sarsenova, L. et al. (2022). Chemical and biological properties of bio-active compounds from garlic (Allium sativum). Pharmacia, 69(4): 955-964.
Bekele, D. and Gebisa, G. (2022). Antibacterial Activity of Garlic (Allium Sativum) on Salmonella, Shigella, and E.coli. Research Square,11(1): 1-14.
Chand, B. (2021) Antibacterial effect of Garlic (Allium sativum) and Ginger (Zingiber officinale) against Staphylococcus aureus, Salmonella Typhi, Escherichia coli and Bacillus cereus. Journal of Microbiology, Biotechnology and Food Sciences, 6(6): 2481-2491.
Choudhary, S., Noor, M.U., Hussain, M.S., Mishra, M. and Tyagi, S. (2022). Pharmacological properties and phytoconstituents of Garlic (Allium sativum L.): A review. Biological Sciences, 2(4): 338-346.
European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control (EFSA and ECDC) (2019). The European Union one health zoonoses report. EFSA Journal, 17(12): 26-59.
European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control (EFSA and ECDC) (2021). The European Union One Health 2020 Zoonoses Report. EFSA Journal, 20(1): 69-71.
Friedman, M. (2015) Antibiotic-resistant bacteria: Prevalence in food and inactivation by food-compatible compounds and plant extracts. Journal of Agricaltural Food Chemistry, 63(15): 3805-3822.
Grabowski, L., Gaffke, L., Pierzynowska, K., Cyske, Z., Choszcz, M., Węgrzyn, G., et al. (2022). Enrofloxacin- The Ruthless Killer of Eukaryotic cells or the Last Hope in the Fight against Bacterial Infections? International Journal of Molecular Sciences, 23(7): 36-48.
Iranian National Standardization Organization, 1810-1 (2019). Microbiology of the food Chain-Horizontal method for the detection, enumeration and serotyping of Salmonella-Part 1: Detection of Salmonella spp., 1th. Ed. (ICS: 07.100.30), pp:11-22. [In Persian]
Khodadadeh-Jigheh, A. and Anzabi, Y. (2023). Rapid recognition of typhoid and non-typhoid Salmonella in poultry samples using multiple polymerase chain reaction method (multiplex-PCR). Journal of Comprative Pathobiology, 20(2): 4121-4130. [In Persian]
Kong-Ngoen T., Santajit, S., Tunyong, W., Pumirat, P., Sookrung, N., Chaicumpa, W., et al. (2022). Antimicrobial Resistance and Virulence of Non-Typhoidal Salmonella from Retail Foods Marketed in Bangkok, Thailand. Foods, 11(5): 661-669.
Li, J., Hao, H., Cheng, G., Wang, X., Ahmed, S., Shabbir, M.A., et al. (2017) The effects of different Enrofloxacin dosages on clinical efficacy and resistance development in chickens experimentally infected with Salmonella Typhimurium. Scientific reports, 7(1): 1-2.
Luan, Y., Chen, K., Zhao, J. and Cheng, L. (2022). Comparative study on synergistic toxicity of Enrofloxacin combined with three antibiotics on proliferation of THLE-2 cell. Antibiotics,16;11(3): 394-399.
Maghsoudi, A. and Saeidi S. (2020). Evaluation of Antimicrobial Activity of Ethanol Extract of Nine Zagros Native Medicinal Plants Against Salmonella Typhimurium. Journal of Veterinary Research, 75(3): 380-389. [In Persian]
Markey, B., Leonard, F., Archambault, M., Cullinane, A. and Maguire, D. (2013). Clinical Veterinary Microbiology. Second ed. Mosby- Elsevier Ltd. London, U.K., pp: 255-266.
Miranzadeh, H., Zahraei Salehi, T. and Karimi, V. (2012). The count of aerobic mesophill bacteria and isolate Salmonella spp on egg in Isfahan. Veterinary Researches & Biological Products, 36(1):31-35. [In Persian]
Miranzadeh, H., Zahraei Salehi, T. and Karimi, V. (2012). The count of aerobic mesophill bacteria and isolate Salmonella spp on egg in Isfahan. Veterinary Researches & Biological Products, 36(1): 31-35. [In Persian]
Munck, N., Smith, J., Bates, J., Glass, K., Hald, T. and Kirk, M.D. (2020). Source attribution of Salmonella in Macadamia nuts to animal and environmental reservoirs in Queensland, Australia. Foodborne Pathogens and Disease, 17(5): 357–364.
Nada, H., Khatab, R., Hashem, A., Elhifnawi, H. and Ashraf, E. (2022). In vitro enhancement of Ciprofloxacin, Tobramycin, and Nystatin activity by irradiated aqueous garlic extract against multidrug-resistant pathogens causing otitis media. Arab Journal of Nuclear Sciences and Applications, 55(1): 132-146.
Polyakov, A., Alekseeva, T. and Muravieva, I. (2020). The elemental composition of garlic (Allium sativum L.) and its variability. In E3S Web of Conferences, EDP Sciences, 175: 10-16.
Sang, K., Hao, H., Huang, L., Wang, X. and Yuan, Z. (2016). Pharmacokinetic–pharmacodynamic modeling of Enrofloxacin against Escherichia coli in broilers. Frontiers in veterinary science, 7(2): 80-89.
Siddique, M., Waqas, M., Imran, M. and Ali, S. (2022). Synergistic antibacterial efficacy of Enrofloxacin and Garlic extract against multidrug-resistant Salmonella enterica isolated from poultry. Journal of Applied Microbiology, 132(4): 2183-2193.
Wang, S., Huang, A., Gu, Y., Li, J., Huang, L., Wang, X., et al. (2022) Rational Use of Danofloxacin for treatment of Mycoplasma gallisepticum in Chickens based on the clinical breakpoint and Lung microbiota shift. Antibiotics, 11(3): 403-409.
Zhang, Q., Sun, X., Wang, T., Chen, B., Huang, Y., Chen, H. and Chen, Q. (2019). The Postembryonic development of the immunological barrier in the Chicken spleens. Journal of Immunological Reserch, 15(5): 62-69.
