ارزیابی مقایسه¬ای اثرات ضدباکتریایی عصاره‌ء آبی سیر(Allium sativum) و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین متعاقب ایجاد عفونت تجربی توسط سالمونلا تایفی موریوم (PTCC:1709) در جوجه¬های گوشتی

الموضوعات :

بنیامین رحمانی دیزگاه ¹ , یونس انزابی ² , جعفر رحمانی کهنموئی ³

1 - دانش¬آموخته دکترای حرفه¬ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 03 الإثنين , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الثلاثاء , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: جوجه¬گوشتی, عفونت سالمونلایی, انروفلوکساسین, عصاره آبی سیر, خاصیت ضد¬باکتریایی.,

ملخص المقالة :

آلودگی به باکتری سالمونلا می‌تواند به عوارض جدی برای سلامتی انسان‌ها و همچنین حیوانات منجر شود و ارایه راهکارهای مؤثر برای کنترل آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سال­های اخیر گیاه سیر (Allium sativum) به دلیل خاصیت ضدباکتریایی طبیعی، در کنترل عفونت‌های باکتریایی، از جمله سالمونلا، مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی مقایسه­ای اثرات عصاره آبی سیر و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین علیه عفونت تجربی ناشی از سالمونلا تایفی­موریوم (PTCC:1709)­ در جوجه‌های گوشتی انجام شد. بدین منظور از تعداد 35 قطعه جوجه گوشتی (در قالب 5 گروه) و آزمون­های آنتی­بیوگرام، تعیین حداقل غلظت­های ممانعت از رشد (MIC) و باکتری­کشی (MBC) و نیز شمارش کلی استفاده شد. مشخص گردید که آلودگی تجربی توسط باکتری مورد آزمایش، با استفاده از مقدار 8/0 میلی­لیتر از سوسپانسیون میکروبی مطابق استاندارد 1 مک فارلند و پس از 48 ساعت حاصل می­شود. همچنین آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین به طور موثرتری توانست باکتری سالمونلا تایفی­موریوم را کنترل کند، به­طوری­که در آزمون نفوذ در چاهک، قطر منطقه عدم رشد 49 میلی­متری و MIC و نیز  MBCمعادل00244/0 درصد ایجاد کرد، در­حالی­که فاکتورهای مذکور برای عصاره آبی سیر به ترتیب 9 میلی­متر، 5/12 و 25 درصد بود­. از طرف دیگر در مورد جوجه­های گروه کنترل مثبت و گروه تیمار با انروفلوکساسین، تلفات نسبتاً قابل توجهی وجود داشت، در حالی­که در مورد گروه کنترل منفی و گروه‌های تیمارشده با عصاره‌ سیر (در 2 دوز مختلف)، تلفاتی مشاهده نشد. به­نظر می­رسد که یافته‌های تحقیق حاضر می‌تواند به‌عنوان منبع اطلاعات علمی، جهت کاربردی‌ سازی استفاده از گیاه سیر در صنعت پرورش طیور به منظور کنترل آلودگی نسبت به باکتری سالمونلا مؤثر باشد.

نص كامل:



آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی                                                                                                          دوره 18، شماره 4، پیاپی 72، زمستان 1403، صفحات: 383-369

 

 

"مقاله پژوهشی"                                                                                          DOI: 10.71499/jvcp.2025.1188976

ارزیابی مقایسه­ای اثرات ضدباکتریایی عصاره‌ء آبی سیر(Allium sativum) و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین متعاقب ایجاد عفونت تجربی توسط سالمونلا تایفی موریوم (PTCC:1709) در جوجه­های گوشتی

 

بنیامین رحمانی‌دیزگاه1­، یونس انزابی2*، جعفر رحمانی‌کهنمویی3

 

1- دانش­آموخته دکترای حرفه­ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2- دانشیار گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

3- استادیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(تاریخ دریافت: 15/8/1403 تاریخ پذیرش: 13/12/1403)

 

 

چکیده

آلودگی به باکتری سالمونلا می‌تواند به عوارض جدی برای سلامتی انسان‌ها و همچنین حیوانات منجر شود و ارایه راهکارهای مؤثر برای کنترل آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سال­های اخیر گیاه سیر (Allium sativum) به دلیل خاصیت ضدباکتریایی طبیعی، در کنترل عفونت‌های باکتریایی، از جمله سالمونلا، مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی مقایسه­ای اثرات عصاره آبی سیر و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین علیه عفونت تجربی ناشی از سالمونلا تایفی­موریوم (PTCC:1709)­ در جوجه‌های گوشتی انجام شد. بدین منظور از تعداد 35 قطعه جوجه گوشتی (در قالب 5 گروه) و آزمون­های آنتی­بیوگرام، تعیین حداقل غلظت­های ممانعت از رشد (MIC) و باکتری­کشی (MBC) و نیز شمارش کلی استفاده شد. مشخص گردید که آلودگی تجربی توسط باکتری مورد آزمایش، با استفاده از مقدار 8/0 میلی­لیتر از سوسپانسیون میکروبی مطابق استاندارد 1 مک فارلند و پس از 48 ساعت حاصل می­شود. همچنین آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین به طور موثرتری توانست باکتری سالمونلا تایفی­موریوم را کنترل کند، به­طوری­که در آزمون نفوذ در چاهک، قطر منطقه عدم رشد 49 میلی­متری و MIC و نیز  MBCمعادل00244/0 درصد ایجاد کرد، در­حالی­که فاکتورهای مذکور برای عصاره آبی سیر به ترتیب 9 میلی­متر، 5/12 و 25 درصد بود­. از طرف دیگر در مورد جوجه­های گروه کنترل مثبت و گروه تیمار با انروفلوکساسین، تلفات نسبتاً قابل توجهی وجود داشت، در حالی­که در مورد گروه کنترل منفی و گروه‌های تیمارشده با عصاره‌ سیر (در 2 دوز مختلف)، تلفاتی مشاهده نشد. به­نظر می­رسد که یافته‌های تحقیق حاضر می‌تواند به‌عنوان منبع اطلاعات علمی، جهت کاربردی‌ سازی استفاده از گیاه سیر در صنعت پرورش طیور به منظور کنترل آلودگی نسبت به باکتری سالمونلا مؤثر باشد.

 

کلیدواژه‌ها: جوجه­گوشتی، عفونت سالمونلایی، انروفلوکساسین، عصاره آبی سیر، خاصیت ضد­باکتریایی.

 

مقدمه

      خانواده انتروباکتریاسه، شامل مجموعه‌ای از باکتری‌های گرم‌منفی است که بیش از ۵۰ جنس، ­ده­ها گونه و هزاران سویه را در بر می­گیرد که در  همه‌جای کره زمین، مخصوصاً روده انسان و حیوانات یافت می‌شوند. سالمونلا، یکی از اعضای خانواده مذکور بوده و به عنوان یکی از عوامل اصلی بیماری­های غذازاد و تلفات بسیار بالا در جهان مطرح است. باکتری مذکور از طریق مدفوع، ادرار و غذاهای آلوده منتقل می‌شود و می‌تواند بیماری‌هایی مانند سپتی­سمی و عفونت روده‌ای ایجاد کند (­Alvez et al., 2022). با توجه به این­که گزارش­ها نشان می­دهد، آلودگی به باکتری سالمونلا، یکی از مسایل مهم و حیاتی در صنایع مرغداری و دامپروری است و می‌تواند به عوارض جدی برای سلامتی حیوانات و همچنین انسان‌ها منجر شود، بنابراین ارایه راهکارهای مؤثر برای کنترل و پیشگیری از آلودگی مذکور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (Khodadadeh-­Jigheh and Anzabi, 2023).

     آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که با کشتن یا مهار رشد باکتری‌ها، با عفونت‌های باکتریایی مقابله می‌کنند، اما استفاده نامناسب از آن­ها می‌تواند منجر به مقاومت باکتریایی شود، لذا برای انتخاب مناسب‌ترین آنتی‌بیوتیک، از آزمون‌های اختصاصی لازم از جمله آنتی­بیوگرام، تعیین حداقل غلظت ممانعت از رشد (minimum inhibitory concentrations; MIC) ­و نیز حداقل غلظت باکتری­کشی (minimum bacterial concentrations; MBC) آن­ها استفاده می‌شود (European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control, 2019-2021). انروفلوکساسین آنتی‌بیوتیکی از خانواده فلوروکینولون‌هاست که به‌طور گسترده در دامپزشکی برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌های گرم‌منفی و گرم‌مثبت استفاده می‌شود که از طریق مهار آنزیم DNA ژیراز (­DNA gyrase)­ باکتری‌ها عمل کرده و با اثرگذاری بر همانند سازی و عملکرد DNA، رشد و تکثیر باکتری­ها را متوقف می‌سازد. با این حال، بروز مقاومت باکتری‌ها به فلوروکینولون‌ها از جمله انروفلوکساسین، در سال­های اخیر، به‌عنوان یک چالش مهم در بهداشت عمومی مطرح شده­است (Grabowski et al., 2022). لذا در حال حاضر مقابله با مقاومت آنتی‌بیوتیکی با استفاده از جایگزین‌هایی نظیر گیاهان دارویی و مخصوصاً ترکیبات موثره آن­ها، بسیار مهم و حیاتی گزارش شده­است. بر این اساس استفاده هوشمندانه از آنتی‌بیوتیک‌ها و نیز جایگزین‌های آن­ها در روند درمان و پیشگیری، بسیار اهمیت دارد (Friedman, 2015).

     گیاه سیر به عنوان منبع ارزشمندی از عناصر ماکرو و میکرو از جمله پتاسیم، فسفر، آهن، منگنز، سلنیوم، وانادیوم، مس و روی شناخته می‌شود که مقادیر متفاوتی از عناصر مذکور در ساختار سیر کشت­شده در مناطق مختلف جهان وجود دارد (Polyakov et al., 2020)­. در سال­های اخیر، عصاره سیر به عنوان یک ماده ضدمیکروب طبیعی مؤثر شناخته شده و مورد تأیید قرار گرفته است (Anzabi, 2016; Chand, 2021;­ Bekele and Gebisa, 2022; Nada et al., 2022)، چرا­که گیاه سیر حاوی حدود 2000 ترکیب زیست فعال مختلف از جمله ترکیبات گوگردی فرار مانند دی­الیل سولفید (DADS) و دی­الیل تری­سولفید (DATS)­، عصاره‌های روغنی، فیبرهای غذایی، قند، فلاونوییدها و پکتین است که دارای خواص ضداکسیدان، ضد­سرطان، ضد­میکروب، ضد­التهاب و درعین حال، محافظتی برای قلب و سیستم ایمنی بدن هستند (Chand, 2021; Bekele and Gebisa, 2022).

چندین میکروارگانیسم بيماري­زای مهم وجود دارد که شیوع بیماری از راه تماس و مصرف غذاهای با منشأ طیور، غالباً با آن­ها ارتباط دارد که از شایع­ترین آن­ها، بیشتر سروتیپ­های باکتری سالمونلا اینتریکا می­باشند (Antunes et al., 2016) و بر اين اساس گوشت مرغ و تخم­مرغ آلوده از مهم­ترین منابع انتقال آن­ها به انسان محسوب می­شوند (Miranzadeh et al., 2012; Haji Seyedtaghiya et al., 2021). گزارش شده است كه سالمونلوزیس یکی از مهم‌ترین بیماری­های عفونی مشترک انسان و حيوانات، با گستردگی جهانی است­ که مشکلات فراوانی را از نظر بهداشتی و اقتصادی در اكثر کشور­ها ایجاد می­نماید. در واقع انواع سروتیپ‌های سالمونلا اینتریکا به عنوان باکتری مشترک بین انسان و حیوانات، می‌توانند عفونت‌های سالمونلایی را ایجاد کنند و بر این اساس، محصولات طیور، از جمله منابع بالقوه برای انتقال آن می­باشند (Munck et al., 2020; Alvez et al., 2022; Kong et al., 2022).

      با توجه به اهمیت مطالب ذکرشده و با توجه به اين­كه، برای کاربردی کردن مصرف اسانس‌های گیاهی در طب مکمل، بررسی اثرات ضدمیکروبی آن‌ها در ممانعت از رشد باکتری‌های بیماری‌زا در محیط آزمایشگاهی و مدل حيواني ضرورت دارد، لذا هدف از انجام مطالعه حاضر، بررسی اثرات ضدباکتریایی اسانس آبی سیر در مقایسه با آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین بر سویه استاندارد باکتری سالمونلا تایفی‌موریوم (PTCC:1709) و ارزيابي مقایسه­ای توانایي آن­ها علیه عفونت تجربي حاصله از باكتري مذكور بود. 

 

مواد و روش‌ها

-تهیه عصاره آبی سیر: مطالعه حاضر از نوع تجربی توصیفی بود که در سال 1402 در دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز انجام گرفته است. بدین منظور ابتدا هویت علمی گیاه سیر (Allium sativum) خریداری‌شده از منطقه تالش استان گیلان از طریق مراجعه به هرباریوم دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان (33690451) تأیید شد. سپس حبه‌های تازهء سیر­های مذکور پس از پوست‌گیری، خرد شده و در شرایط سایه خشک گردیدند. در مرحله بعد، حبه‌های خردشده، با آب مقطر استریل آغشته شده و به مدت 48 ساعت در آن غوطه‌ور شدند. پس از این مرحله، عصاره آبی سیر مطابق روش توصیه­شده توسط بکله و گیبیزا جدا شده و در دمای 50 درجه سلسیوس تا خشک­شدن کامل تحت فرآیند گرمادهی توسط دستگاه گرمخانه (پارس آزمون، ایران) قرار گرفت (Bekele and Gebisa, 2022). در نهایت 100 میلی‌لیتر از عصاره به‌دست‌آمده برای انجام آزمون‌های in vivo و in vitro مورد نظر، در یخچال نگه­داری شده و استفاده گردید. 

-سوش میکروبی استفاده­‌شده: سوش میکروبی استفاده­شده در تحقیق حاضر، سروتیپ استاندارد باکتری سالمونلا تایفی‌موریوم با کد PTCC:1709 بود که با سفارش به مركز كلكسيون میکروارگانیسم­هاي­ صنعتی سازمان پژوهش­های علمی و صنعتی ایران (تهران، ایران) خریداری و تاأمین شده­بود.

- آماده‌سازی و بررسی عدم آلودگی جوجه‌ها: تعداد 35 قطعه جوجه گوشتی یک‌روزه از یک مزرعه پرورشی واقع در جاده اهر- تبریز (­استان آذربایجان­شرقی) خریداری شده و پس از حمل به مرکز پرورش حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز، ضمن قرارگیری در داخل 7 جعبه کوچک تمیز با امکان هوادهی مناسب دسته‌بندی شدند، به­طوری­که هر جعبه شامل 5 قطعه جوجه بود. برای اطمینان از سالم بودن جوجه‌ها، بلافاصله در روز اول تحقیق، به مقدار کافی از مدفوع همه جوجه­ها نمونه‌برداری شده و داخل ظروف استریل قرار گرفته در کیف مخصوص حمل نمونه­های میکروبی (cool box)، به آزمایشگاه میکروب‌شناسی دانشکده دامپزشکی ارسال گردید. نمونه‌های مدفوع پس از غنی‌سازی اختصاصی در محیط تتراتیونات به مدت 24 ساعت در گرمخانه 37 درجه سلسیوس، با برداشت مقدار کافی از آن، در محیط XLD (Xylose Lysine Deoxycholate)­ کشت خطی منطقه­ای داده شدند و در ادامه و پس از گرمخانه­گذاری به مدت 24 الی 48 ساعت در دمای 43 درجه سلسیوس، مشاهده پرگنه‌های قرمز و تولید گازH2S ، نشانه حضور باکتری سالمونلا تلقی ­شد (Markey, et al., 2013­­). لازم به ذکر است که همه محیط­های کشت استفاده شده، ساخت شرکت مرک (Merck, Germany) و دستگاه گرمخانه استفاده شده هم ساخت شرکت ممرت (Memmert, Germany) بودند. همچنین وزن تمامی جوجه­ها نیز در روز اول به­وسیله ترازوی دقیق آزمایشگاهی (Matheo,­ China) اندازه­گیری شد (میانگین وزن جوجه­ها در محدوده 150­گرم ثبت گردید). آب و غذا به صورت آزاد در دسترس جوجه‌ها قرار گرفت و دمای محیط نگهداری آ­ن­ها، در محدوده 36 درجه سلسيوس تنظیم شد. برای تهویه هوای محیط، دستگاه هواده و هواکش مناسب هم تعبیه شد. لازم به ذکر است که در همه مراحل تحقیق حاضر­، كليه پروتكل‌هاي لازم جهت كار بر روي­ حيوانات آزمايشگاهي و نیز همه ملاحظات اخلاقي مورد تایيد كميته نظارت بر حقوق حيوانات، رعایت گردید.

-نحوه انجام آزمون انتشار از چاهک جهت بررسی فعالیت ضدباکتریایی ترکیبات مورد آزمایش (آزمون آنتی­بیوگرام): در بخش بررسی­های آزمایشگاهی (in vitro) تحقیق حاضر، ابتدا جهت بررسی فعالیت ضد­باکتریایی آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر بر روی سوش مورد نظر از باکتری سالمونلا، از آزمون نفوذ عصاره و آنتی­بیوتیک به چاهک براساس روش کربی- بویر، استفاده گردید (European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control, 2021).

- تعیین حداقل غلظت بازدارندگی از رشد (minimum inhibition concentration; MIC) تركيبات مورد آزمايش: حداقل غلظت بازدارندگي از رشد عصار آبی تهيه­شده از گیاه سیر و نیز آنتی‌بیوتیک‌ مورد نظر، به روش میکرورقیق‌سازی مايع و با استفاده از میکروپلیت 96 چاهکی تعیین شد. بدين منظور، ابتدا در همه چاهک­های رديف­های لازم، به­طور جداگانه مقدار 100 میکرولیتر از محیط کشت مولرهینتون‌براث (Merck, Germany) را اضافه نموده، سپس10 میکرولیتر از سوسپانسیون باکتریایی تهيه­شده با رقت 5/0 مک فارلند، به همه چاهک‌ها اضافه ­شد. در ادامه به هرکدام از چاهک‌هاي شماره 1 تا شماره 14، مقدار 100 میکرولیتر از رقت‌های متوالی (serial two-fold dilutions) از عصاره‌ و آنتی‌بیوتیک‌ مورد آزمايش (معادل 195/0 الي100 میلی­گرم در میلی­لیتر) اضافه گرديد. لازم به ذكر است كه چاهک شماره 15 فقط حاوی سوسپانسیون باکتریائی به عنوان شاهد باکتری و چاهک شماره 16 حاوی محیط کشت مولرهینتون‌براث به اضافه سوسپانسیون باکتریایی، به عنوان کنترل محیط کشت(کنترل منفی) و چاهک شماره 17 حاوی محیط کشت مذكور به اضافه عصاره ­و یا آنتی­بیوتیک­ (بسته به مورد)، به عنوان کنترل ماده (کنترل مثبت)، با حجم نهایي مشابه حجم نهایي ديگر چاهك­ها، در نظر گرفته ­شد. در نهايت پس از مخلوط­کردن يكنواخت محتويات همه چاهك­ها توسط شیکر صفحه­ای، میکروپلیت به مدت 18 تا 24 ساعت در گرمخانه 37 درجه سلسیوس قرار داده­­شد. پس از طي مدت مذكور، محتويات چاهک‌ها از نظر وجود یا عدم وجود کدورت مورد بررسی قرار مي­گرفتند و رقت چاهکي كه حاوی کمترین غلظت (بالاترين رقت) از عصاره يا آنتي­بيوتيك مورد آزمايش بود و باعث جلوگیری از رشد باکتری شده­بود (مشاهده عدم ایجاد کدورت)، به عنوان حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد باکتری مورد آزمايش توسط تركيب مورد نظر (MIC)، ثبت می­شد (Maghsoudi and Saeidi, 2020; Bekele and Gebisa 2022; Siddique et al., 2022­).

- تعیین حداقل غلظت باكتري­كشي (minimum bactericidal concentration; MBC) تركيبات مورد آزمايش: جهت سنجش حداقل غلظت باكتري­كشي عصاره‌ و آنتی‌بیوتیک مورد آزمايش، از غلظت‌های معادل MIC هريك از تركيبات مورد آزمايش و نيز یک غلظت­ كمتر و یک غلظت­ بيشتر از غلظت مربوط به MIC تركيبات مورد آزمايش که در مرحله قبل تعیین گردیده­بود، استفاده شد. بدين منظور در شرایط کاملاً استریل و در نزدیکی شعله به مقدار كافي از ترکیبات فوق با غلظت­های ذكرشده، بوسیله آنس برداشت گردید و جداگانه در سطح 3 محیط كشت جامد عصاره قلب و مغز (Merck, Germany) به صورت نقطه‌ای كشت داده­شد. در ادامه و پس از گرمخانه‌گذاري در دمای 37 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت، بالاترين رقتی از تركيب مورد آزمايش (كمترين غلظت) که منجر به عدم رشد باکتری مورد نظر شده­بود، به عنوان حداقل غلظت باكتري­كشي (MBC) هريك از تركيبات مورد آزمايش، در نظر گرفته ­شد (Maghsoudi and Saeidi, 2020; Bekele and Gebisa, 2022; Siddique et al., 2022­).

- روش شمارش کلی سالمونلا­ها: در تحقیق حاضر برای دقت بیشتر در ارزیابی میزان آلودگی تجربی سالمونلایی براساس شمارش کلی باکتری‌ها، از روش MPN (the most probable number) نیز همزمان با کشت و جداسازی باکتری سالمونلا تایفی موریوم استفاده­گردید، به این صورت که با استفاده از 5/0 گرم از هر نمونه مدفوع و بافر فسفاته استریل، سوسپانسیون مدفوعی 10 درصد تهیه شد و سپس از رقت حاصله، 5/0 میلی­لیتر برداشت کرده و مطابق پروتکل توصیف شده توسط سازمان استاندارد ملی ایران عمل گردید (Iranian National Standardization Organization: 1810-1, 2019).

- نحوه ايجاد عفونت تجربي سالمونلایی در جوجه­هاي گوشتي مورد آزمايش: در ادامه تحقیق و در مرحله ايجاد عفونت تجربي اولیه، در روز پنجم تحقیق (پس از اطمینان از سالم بودن جوجه‌ها)، تعداد 5 قطعه جوجه تحت عنوان گروه پایلوت انتخاب گردید و با استفاده از  مقادیر 5/0 و 8/0 میلی­لیتر از سوسپانسيون ميكروبي با غلظتی معادل استاندارد شماره ­1 مک­فارلند (3×108 cells/mL)، تهيه­شده از كشت تازه باکتری سالمونلا ­تايفي­موريوم (PTCC:1709)­­، عمل آلوده‌سازی را با سرنگ انسولینی که در سر آن فیدر مخصوص غذا‌دهی به جوجه‌ها نصب شده­بود، با عمل گاواژ انجام گردید. لازم به ذکر است که جهت اطمینان از بلیده­شدن مناسب و کامل محتویات سرنگ توسط جوجه‌، به همه جوجه‌های مورد آزمایش در این مرحله، مدت ۳ ساعت گرسنگی و تشنگی داده­شده­بود.

-نمونه‌گیری بعد از ايجاد عفونت تجربي اولیه: در ساعات ۲۴، ۴۸ و ۷۲ (روزهای ششم، هفتم و هشتم) بعد از آلوده‌سازی تجربی، مشابه پروتکل استفاده شده در روز اول، نمونه‌گیری از مدفوع همه جوجه­ها انجام گردید تا زمان ایجاد آلودگی و دوز مورد نیاز جهت آلودگی به‌دست آید، به­طوری­که بعد از مشاهده پرگنه‌های مربوط به باکتری سالمونلا در محیط کشت ­XLD، اقدام به درمان شد و داده‌های حاصله از مرحله پایلوت، نقشه راهی برای انجام آلودگی تجربی و شروع درمان در گروه‌های آلوده و تیمار گردیدند.

- نحوه تعیین دوز تیمارسازی جوجه­ها: مقادیر لازم جهت تیمارکردن گروه‌های آلوده­شده تجربی توسط ترکیبات مورد نظر در تحقیق، با استفاده از غلظت­های مؤثره به‌دست‌آمده با آزمون­های MIC­ و MBC و نیز با تکیه بر یافته­های پژوهش­های مرتبط، مخصوصاً براساس غلظت پیشنهادی برای آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین، محاسبه و به‌دست آمد (Sang et al., 2016; Li et al., 2017; Bekele and Gebisa, 2022; Wang et al., 2022)­، بدین صورت که برای عصاره‌ آبی سیر نسبت ۳۰ به ۷۰ و برای آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین نسبت ۱۰ به ۹۰ انتخاب شد. همچنین دوز لازم برای تیمار­، براساس یافته­های حاصله از آلوده­سازی تجربی جوجه‌های پایلوت، مقادیر 5/0 و ۱­ میلی­لیتر برای عصاره سیر، ۱ میلی­لیتر برای آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین و برای انجام تیمار ترکیبی با استفاده از هر دو ماده مذکور نیز در مجموع، مقدار ۱ میلی­لیتر از مقادیر مساوی آن­ها تعیین شد.

-تقسیم‌بندی گروه‌های آزمایش: در روز نهم، بعد از بررسی و تبیین نتایج مربوط به جوجه­های گروه پایلوت، جوجه‌های باقیمانده به ۶ گروه، به شرح زیر تقسیم‌بندی شد  که هرگروه شامل 5 قطعه جوجه بود:

گروه اول (A)، شامل جوجه‌های سالم و بدون تیمار (کنترل منفی).

گروه دوم (B)، شامل جوجه‌های آلوده­شده تجربی و بدون تیمار (­کنترل مثبت).

گروه سوم (C)، شامل جوجه‌های آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 5/0 میلی­لیتر از عصاره آبی سیر.

گروه چهارم (D)، شامل جوجه‌های آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 1 میلی­لیتر از عصاره آبی سیر.

گروه پنجم (E­)، شامل جوجه‌های آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 1 میلی­لیتر از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین.

گروه ششم (F)، شامل جوجه‌های آلوده تجربی و تیمارشده با دوز 1 میلی­لیتر از ترکیب مساوی عصاره آبی سیر و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین.

- نحوه آلوده‌سازی تجربی جوجه­های گروه‌های آزمایش: بدین منظور در روز نهم، همه جوجه­های گروه‌های B، C، D، E وF با استفاده از مقدار 8/0 میلی­لیتر (براساس مقدار تعیین­شده در گروه پایلوت) از سوسپانسیون میکروبی تهيه­شده از كشت تازه باکتری سالمونلا تايفي­موريوم (PTCC:1709)­­، با غلظتی معادل استاندارد شماره ۱­ مک فارلند، به­روش گاواژ از راه دهان، آلوده­سازی شدند. در ادامه تحقیق و در روز دهم، فقط غذادهی و آب‌دهی به جوجه­ها انجام شد و فعلاً نمونه­گیری از مدفوع جوجه­ها انجام نگرفت، چراکه با توجه به داده‌های حاصله از پایلوت، مدت ۲۴ ساعت، زمان کافی جهت آلوده شدن تجربی جوجه‌ها نبود.

-مراحل تیمار جوجه­ها و نمونه‌گیری: در روز یازدهم تحقیق، ابتدا مطابق پروتکل درنظر گرفته شده از روز اول تحقیق، نمونه‌گیری مدفوع از جوجه­ها انجام شد. همچنین این روز اولین روز شروع تیمار در نظر گرفته شد، چرا که مدت ۴۸ ساعت از آلودگی تجربی جوجه‌ها گذشته بود. بدین منظور عمل تیمار و درمان هر یک از جوجه‌های مربوط به گروه‌های مختلف ذکرشده، جداگانه و به صورت گاواژ دهانی، با استفاده از مقادیر تعیین شده برای آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر، انجام گردید.

-پایش تیمار انجام­گرفته و ارزیابی نتایج: در روز دوازدهم تحقیق (روز دوم تیمار) نمونه‌گیری مدفوع (مطابق پروتکل) انجام شد و همزمان همچنین رنگ مدفوع و وضعیت ظاهری جوجه‌ها نیز بررسی شد. در ادامه، عمل درمان و نمونه‌گیری از مدفوع جوجه­ها تا روز هفدهم دوره تحقیق (روز هفتم تیمار) ادامه یافت.

لازم به ذکر است که روز چهارم تیمار برای مشاهده‌ تاثیرات درمان سه‌روزه و نهایتاً روز هشتم تیمار هم برای مشاهده‌ تاثیرات درمان هفت‌روزه (­کل دوره درمان)، در گروه‌های مختلف تیمار در نظر گرفته شد.

-تحلیل آماری داده­ها: براي تحليل داده‌ها از بسته نرم‌افزاري SPSS نسخه 19 استفاده شد. همچنین جهت بررسی و مقایسه تفاوت­های مشاهده­شده در میزان MIC و MBC آنتی‌بیوتیک‌ و عصاره آبی سیر، از آمار توصیفی و نیز برای یافتن ارتباط بین میانگین قطر مناطق عدم رشد باکتری در قبال عصاره و آنتی‌بیوتیک‌، از آزمون آماری پسا­واریانس دانکن در دامنه معنی­داری 05/0p<­، استفاده گردید.

 

یافته­ها

-نتایج مربوط به سلامت جوجه‌ها و عدم آلودگی به باکتری سالمونلا: نتایج حاصله از بررسی آزمایشگاهی کشت مدفوع جوجه‌های خریداری­شده به‌وضوح بیانگر سالم بودن جوجه‌ها و عاری از آلودگی اولیه آن­ها به باکتری سالمونلا بود چرا که نشانه­ای از رشد باکتری سالمونلا در محیط­های غنی­کننده و جدا کننده اختصاصی مربوطه، مشاهده نشد.

-نتایج بررسی روز و دوز آلودگی تجربی سالمونلایی در جوجه‌ها: در روز اول، دوزهای 5/0 و 8/0 میلی­لیتر از غلظت معادل استاندارد 1 مک فارلند سوش میکروبی استفاده­شده، توانایی ایجاد آلودگی در جوجه‌ها را نداشتند و هیچ‌گونه یافته آزمایشگاهی از آلودگی مشاهده نشد. اما در روز دوم، تغییرات آشکاری مشاهده شد به­طوری­که استفاده از دوز 8/0 میلی­لیتر، آلودگی تجربی را ایجاد کرد که این الگو در روز سوم نیز ادامه یافت (اما استفاده از دوز 5/0 میلی­لیتر از روز سوم، آلودگی تجربی را حاصل کرد) و مشخص گردید که دوز 8/0 میلی­لیتر پس از حدود 48 ساعت، قادر به ایجاد آلودگی مؤثر در جوجه‌ها می­شود (جدول 1). این الگو نشان‌دهنده نیاز به زمان بیشتر برای تثبیت باکتری‌ها و ایجاد آلودگی تجربی بود و به عنوان مرجع­ای برای تعیین مقدار لازم در مرحله ایجاد آلودگی تجربی، مورد استفاده قرار گرفت.

 

 

جدول 1- نتایج مربوط به آزمون­های تعیین روز و دوز آلودگی تجربی سالمونلایی در مطالعه

نتیجه آلودگی تجربی	دوز استفاده­شده از باکتری	روز دوره آزمایشی
-	5/0 میلی­لیتر از غلظت 1 مک فارلند	اول
-	8/0 میلی­لیتر از غلظت 1 مک فارلند
-	5/0 میلی­لیتر از غلظت 1 مک فارلند	دوم
+	8/0 میلی­لیتر از غلظت 1 مک فارلند
+	5/0 میلی­لیتر از غلظت 1 مک فارلند	سوم
+	8/0 میلی­لیتر از غلظت 1 مک فارلند

                          (+): نشان­دهنده آلودگی به سویه آزمایش شده از باکتری سالمونلا تایفی­موریوم می­باشد.

                          (-): نشان­دهنده عدم آلودگی به سویه آزمایش شده از باکتری سالمونلا تایفی­موریوم می­باشد.

 

 

- نتایج مربوط به تعیین فعالیت ضدباکتریایی آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر به روش انتشار از چاهک: آزمایش‌های انجام­شده با استفاده از روش انتشار از چاهک برای بررسی تأثیر آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر علیه سویه استاندارد باکتری سالمونلا تایفی موریوم (PTCC:1709) نشان داد که هر دو ماده دارای فعالیت، علیه باکتری مذکور هستند و طبق اطلاعات ارایه شده در جدول 2، قطر مناطق مهاری که اطراف چاهک­های مربوط به دو ترکیب ذکرشده تشکیل گردید­، نشان‌دهنده توانایی آن‌ها در مهار رشد باکتری مورد آزمایش بود، هر چند یافته‌های مذکور نشان دادند که در شرایط آزمایشگاهی، آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین به طور موثرتری توانست از رشد سویه مورد آزمایش باکتری سالمونلا تایفی موریوم جلوگیری کند.

 

 

جدول 2- نتایج آزمون نفوذ در چاهک آنتی بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر بر باکتری سالمونلا تایفی موریوم

نتیجه آزمون	قطر منطقه عدم رشد در اطراف چاهک	ماده مورد آزمایش
حساسیت بالای باکتری (S) حساسیت متوسط باکتری (I)	46 میلی­متر 9 میلی­متر	آنتی بیوتیک انروفلوکساسین عصاره آبی سیر

 S: sensitive, I: intermediate

 

 

- نتایج مربوط به سنجش حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر: جداول‌ 3 و 4 یافته­های مربوط به تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر بر سویه استاندارد باکتری سالمونلا تایفی­موریوم در مطالعه می‌باشد که در آن­ها مقادیر مثبت گزارش­شده برای حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی، نشان‌دهنده غلظت‌هایی هستند که به ترتیب از رشد و تکثیر باکتری مذکور جلوگیری کرده و منجر به کشندگی آن شده­اند. بر اساس نتایج ارایه­شده، ملاحظه می­شود که هر دو ترکیب آزمایش شده در تحقیق حاضر دارای اثرات بازدارنده و کشنده علیه باکتری مذکور بوده­اند.

 

 

جدول 3- نتایج آزمون­های تعیین حداقل غلظت­ بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین بر باکتری مورد آزمایش

17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	شماره چاهک
شاهد ماده	شاهد محیط	شاهدباکتری	00122/0	00244/0	00488/0	00976/0	0195/0	039/0	078/0	156/0	312/0	625/0	25/1	5/2	5	10	مقدار ماده استفاده­شده (درصد)
-	-	+	+	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	حداقل غلظت بازدارندگی
+	+	+	+	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	حداقل غلظت کشندگی

­(+): نشان دهنده جلوگیری از رشد باکتری است.

­(-): نشان دهنده عدم جلوگیری از رشد است.

 

17	16	15	14	13	12	11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	شماره چاهک
شاهد ماده	شاهد محیط	شاهدباکتری	0122/0	0244/0	0488/0	0976/0	195/0	39/0	78/0	56/1	125/3	25/6	5/12	25	50	100	مقدار ماده استفاده­شده (درصد)
-	-	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	-	-	-	-	حداقل غلظت بازدارندگی
+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	+	-	-	-	حداقل غلظت کشندگی

جدول 4- نتایج آزمون­های تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و حداقل غلظت کشندگی عصاره آبی سیر بر باکتری مورد آزمایش

(+): نشان دهنده جلوگیری از رشد باکتری است.

­(-): نشان دهنده عدم جلوگیری از رشد است.

 

 

-نتایج مقایسه‌ای تاثیر تیمارها بر اساس یافته­های کشت در محیط XLD و روش شمارش کلی MPN در گروه‌های مختلف: بر اساس نتایج مشاهده شده در محیط ­XLD­، در نمونه­های مدفوع جوجه­های گروه کنترل منفی (A)­، از ابتدای تحقیق تا انتها، جواب کشت کاملا منفی بود و جوجه­های سالم مذکور، غیرآلوده باقی مانده­بودند. همچنین در نمونه­های مدفوع جوجه­های گروه کنترل مثبت (B)­، از ابتدا تا انتهای تحقیق جواب کشت مثبت بود و جوجه­های آلوده شده مذکور، آلوده باقی مانده­بودند. اما در گروه تیمار شده با مقدار 5/0 میلی­لیتر از عصاره آبی سیر (C)، نمونه­های مدفوع جوجه­ها از روز اول تا روز هفتم دارای بار میکروبی بودند، با این حال، در نمونه‌گیری روز هشتم، جواب کشت منفی شده و غیر­آلوده به سالمونلا بودند. همچنین در گروه تیمار شده با مقدار1میلی­لیتر از عصاره آبی سیر (D)­، نمونه­های مدفوع جوجه­ها از روز اول تا روز ششم، بار میکروبی داشتند، اما در نمونه‌گیری روز هفتم، جواب کشت منفی شده و غیرآلوده به سالمونلا بودند. در گروه تیمار شده با مقدار 1 میلی­لیتر از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین (E)، نمونه­های مدفوع جوجه­ها در روز­های اول و دوم بار میکروبی داشتند، ولی در نمونه‌گیری مربوط به روز­های سوم تا هشتم تیمار، جواب کشت میکروبی کاملاً منفی شده و غیر­آلوده به سالمونلا بودند. بالاخره در گروه تیمار شده با مقدار 1 میلی­لیتر از ترکیب آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر (F)، جواب کشت نمونه­های مدفوع جوجه­ها از روز اول تا چهارم، مثبت بود­، در حالی­که در نمونه‌گیری مربوط به روزهای پنجم تا هشتم تیمار­، جواب کشت منفی شده و لذا غیر­آلوده به سالمونلا بودند.

     از طرف دیگر براساس نتایج مشاهده­شده در روش شمارش کلی ­MPN، در نمونه­های مدفوع جوجه­های گروه کنترل منفی­ (A)­، از­ ابتدای تحقیق تا انتها، بار میکروبی سالمونلایی صفر بود و جوجه­های سالم مذکور، غیرآلوده باقی مانده­بودند. درگروه کنترل مثبت ­(B)، نمونه‌های مدفوع جوجه­های کنترل مثبت، از نظر آلودگی به سالمونلا مثبت بودند ولی بار میکروبی نمونه­های مذکور، با گذشت زمان در دوره تحقیق، نزولی شده­بود. همچنین در گروه تیمار شده با مقدار 5/0 میلی­لیتر از عصاره آبی سیر ­(C­)، تا روز هفتم تیمار، بار میکروبی مشاهده شد، اما نهایتاً در روز هشتم، بار میکروبی کاملاً صفر شد. در نمونه­های گروه Cهم با گذشت زمان، سیر نزولی بار میکروبی مشاهده گردید. در مورد نمونه­های مدفوع جوجه­های گروه تیمار شده با مقدار 1 میلی­لیتر از عصاره آبی سیر­ (D)­، از ابتدای درمان تا روز ششم، بار میکروبی مشاهده شد، ولی نهایتاً در روز­های هفتم و هشتم تیمار، بار میکروبی کاملاً صفر شد. در نمونه­های گروه  D نیز با گذشت زمان، سیر نزولی بار میکروبی مشاهده گردید. اما در گروه تیمار شده با مقدار1میلی­لیتر از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین ­(E)، در ابتدای درمان یعنی تا روز دوم تیمار، بار میکروبی در نمونه‌های مدفوع جوجه­ها مشاهده شد. اما در نهایت، از روز سوم تا هشتم، بار میکروبی کاملاً صفر شد. بالاخره در مورد نمونه­های مدفوع جوجه­های گروه تیمار شده با مقدار 1 میلی­لیتر از ترکیب آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر ­(F)، مشاهده گردید که تا روز چهارم دوره تیمار، بار میکروبی قابل ملاحظه وجود دارد، اما از روز پنجم تا روز هشتم، بار میکروبی کاملاً صفر شد و روند نزولی بار میکروبی هم ثبت گردید. نتایج ارایه­شده در این قسمت از تحقیق با این­که نشان‌دهنده کارایی عصاره‌ آبی سیر و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین در کاهش بار میکروبی و کنترل آلودگی به باکتری مورد آزمایش بودند و نیز استفاده از ترکیب دو ماده فوق هم، اثر بخشی بیشتری را نشان داد، اما بایستی توجه کرد که کارایی آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین به عنوان داروی انتخابی، به تنهایی به مراتب بالاتر ثبت شد.

- نتایج مربوط به ارزیابی تلفات جوجه‌ها در طول دوره تحقیق: درجوجه­های گروه کنترل منفی ­(A)، یعنی جوجه­های سالم بدون دخالت درمانی­، تلفاتی وجود نداشت. اما در جوجه­های گروه کنترل مثبت ­(B) (جوجه­های آلوده­شده تجربی بدون دخالت درمانی)­، تعداد 5 قطعه تلفات مشاهده گردید (100 درصد). ولی در مورد جوجه­های گروه­های تیمار شده با مقادیر 5/0 و 1 میلی­لیتر از عصاره آبی سیر ­(C­­ و D)، تلفات صفر بود. جالب این­که در گروه تیمار شده با مقدار1 میلی‌لیتر از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین ­(E)، در روز دوم تعداد 2 قطعه و در روز سوم هم تعداد 4 قطعه از جوجه­ها تلف شدند. البته در سایر روزهای دوره تحقیق، تلفاتی مشاهده نگردید. بالاخره در مورد جوجه­های گروه تیمار شده با مقدار1میلی­لیتر از ترکیب آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر ­(F)، هیچ تلفاتی مشاهده نشد. 

 

بحث و نتیجه­گیری

      در طی تحقیق حاضر مشخص گردید که آلودگی تجربی با سویه سالمونلای مورد آزمایش، با استفاده از مقدار 8/0 میلی­لیتر از سوسپانسیون باکتریایی تهیه­شده با غلظت معادل استاندارد 1 مک­فارلند از آن­ و پس از 48 ساعت حاصل می­شود (جدول 1). بر خلاف برخی گزارشات قبلی، آلودگی تجربی با استفاده از مقادیر 5/0 میلی­لیتر و 8/0 میلی­لیتر از سوسپانسیون باکتری سالمونلا ­تایفی­موریوم با غلظت معادل 1 مک فارلند، در 24 ساعت بعد از آلودگی، مشاهده نشد (Sang et al., 2016; Li et al., 2017; Bekele and Gebisa, 2022; Wang et al., 2022)­. 

      از طرف دیگر بر اساس عدم مشاهده‌ تلفات در استفاده از دوز 8/0 میلی­لیتر در مرحله پایلوت­، دوز مذکور برای بررسی تغییرات بار میکروبی در طی مرحله آلودگی تجربی تحقیق انتخاب شد (جدول 1). در واقع نتایج این بخش تحقیق حاضر نشان داد که زمان و دوز آلودگی به باکتری در آلودگی تجربی می‌تواند به‌طور موثری تحت تأثیر قرار گیرد و انتخاب دوز مناسب می‌تواند در بهبود نتایج آلودگی تجربی مؤثر باشد. 

از طرف دیگر نتایج حاصله از آزمون‌های مختلف سنجش توانایی ضد میکروبی در شرایط آزمایشگاهی در تحقیق حاضر نشان داد که استفاده از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر خاصیت ممانعتی بر باکتری سالمونلا دارد، به­طوری­که ملاحظه گردید استفاده از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر باعث ایجاد مناطق مهار رشدی شده که قطر آن‌ها به ترتیب 46 میلی‌متر و 9 میلی‌متر بود­. البته درعین حال در طی تحقیق حاضر مشخص گردید که آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین دارای توانایی مهار رشد بیشتری نسبت به عصاره‌ آبی سیر بوده­است (جدول 2). 

      یافته­های آزمون‌های MICو MBC تحقیق حاضر هم­راستا با برخی از گزارشات قبلی، نشان دادند که هم آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و هم عصاره‌ آبی سیر، توانایی ممانعتی و کنترلی بر رشد و بقاء باکتری‌ سالمونلا تایفی­موریوم را دارند (Choudhary, et al., 2022; Grabowski et al., 2022­­Anzabi, 2016; )، به­طوری­که براساس اطلاعات ارایه­شده در جدول 3، استفاده از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین با غلظت 00244/0 درصد، تا چاهک سیزدهم میکروپلیت استفاده­شده در تحقیق، عدم رشد باکتری را نشان داد و نیز با استفاده از عصاره آبی سیر هم تا غلظت مربوط به چاهک چهارم (5/12­ درصد)­، عدم رشد باکتری مشاهده شد ولی در رقت­های بالاتر رشد باکتری­ها حاصل شده­بود (جدول 4)­. همچنین بررسی نتایج شمارش باکتریایی به روش MPNنیز، مشابه برخی تحقیقات انجام شده، تأثیر مثبت استفاده از آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره‌ آبی سیر بر کنترل بار باکتریایی را نشان داد (Anzabi, 2016; Li et al., 2017)، به­طوری­که در طی تحقیق حاضر هم در محیط­های کشت مربوط به­ نمونه‌های مدفوع جوجه‌های تیمارشده با آنتی‌بیوتیک فوق و عصاره‌ آبی سیر، میزان کمتری از باکتری سالمونلا رشد کرده­بود و بار میکروبی به­طور محسوس کاهش داشت. در این راستا تأثیر آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و نیز عصاره آبی سیر به تنهایی بر رشد باکتری سالمونلا تایفی‌موریوم در جوجه‌ها بررسی شده و نتایج تحقیقات قبلی هم نشان داده که هر دو ترکیب ذکر شده توانایی مهار رشد باکتری فوق را دارند و می‌توانند در کنترل آلودگی و بهبود سلامت جوجه‌ها از نظر آلودگی سالمونلایی مؤثر باشند. همچنین نتیجه‌گیری کلی از مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که عصاره آبی سیر و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین دارای خواص ضد‌میکروبی قابل‌توجهی هستند و می‌توانند به‌طور مؤثری در کنترل و مهار رشد باکتری‌ها، به‌ویژه سالمونلا تایفی موریوم، مؤثر باشند­. نتایج حاصله از آزمایش‌های مختلف در این خصوص نشان داده که استفاده از ترکیبات فوق، به‌ویژه در دوزهای مختلف، توانایی مهار رشد باکتری را دارند و می‌توانند به‌عنوان پتانسیل‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرند (­Zhang et al., 2019). اما در عین حال، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که استفاده از ترکیب آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین و عصاره آبی سیر می‌تواند تأثیر مثبت بیشتری در کاهش رشد باکتری سالمونلا داشته باشد. در این خصوص اعلام شده، علی‌رغم این­که استفاده از آنتی‌بیوتیک­ها ممکن است که مدت زمان درمان را کاهش دهند، اما از نظر تلفات، این امر غالبا به نفع نیست. به عبارت دیگر، به نظر می­رسد که در طی تحقیق حاضر، ترکیب عصاره آبی سیر و آنتی‌بیوتیک انروفلوکساسین، هم از نظر زمان و هم از نظر تلفات، مؤثرتر عمل کرده­است­. همچنین گزارش شده که وضعیت جسمانی جوجه‌هایی که به تنهایی با عصاره سیر تیمار شده­اند، بسیار بهتر بوده و لذا سرحال‌تر بوده‌اند. عقیده بر این است که این موضوع ممکن است به دلیل عملکرد دیگر ترکیبات معدنی و مواد مغذی موجود در سیر باشد که وضعیت سلامت و ایمنی جوجه‌ها را بهبود داده­است­ (Bazaraliyeva et al., 2022; Luan et al., 2022; Zhang et al., 2022; Adams et al., 2023).

      نتیجه گیری نهایی این­که در طی تحقیق حاضر، در مورد جوجه­های گروه کنترل منفی و گروه‌های تیمار شده با عصاره‌ سیر (در2 دوز مختلف) تلفاتی مشاهده نشد که به­نظر می­رسد این امر نشان‌دهنده‌ اثر مثبت عصاره آبی سیر در جلوگیری از تلفات جوجه‌ها است­، چرا که در گروه کنترل مثبت و گروه تیمار با انروفلوکساسین، تلفات نسبتاً قابل توجهی وجود داشت. البته چون هدف اصلی از انجام تحقیق حاضر بررسی تاثثیر عصاره آبی سیر و آنتی­بیوتیک انروفلوکساسین و نیز ترکیب آن دو­ بر میزان خاصیت ضد­باکتریایی علیه سویه استانداردی از باکتری سالمونلا  تایفی‌موریوم (PTCC:1709) و به طبع آن ممانعت از آلودگی تجربی ایجاد شده بود و ارزیابی مقایسه­ای تلفات در مورد جوجه­های گروه­های مختلف تحقیق، هدف اصلی تحقیق ما نبود، لذا به نظر می­رسد که بررسی این امر می­تواند به عنوان موضوعی جالب برای بررسی در تحقیقات آتی، مورد کاوش و ارزیابی دقیق­تر قرار گیرد! در واقع یافته­های علمی مذکور می‌تواند به ما کمک کند تا بهترین شرایط و مقادیر استفاده از عصاره سیر را برای کنترل آلودگی باکتریایی در جوجه‌های پرورشی تعیین کنیم و نیز برای بهبود سلامت و عملکرد جوجه‌ها از آن بهره‌مند شویم. البته به نظر می‌رسد که جهت توجیه و توصیف کامل راهکارهای کنترل و پیشگیری از آلودگی سالمونلایی در جوجه‌های پرورشی، بررسی جزء به جزء ترکیبات موجود در عصاره­های مختلف سیر بایستی در تحقیقات آینده، مد نظر قرار گیرد چرا که یافته‌های حاصله در این خصوص احتمالاً‌ً بتوانند به‌عنوان منبع اطلاعات علمی، جهت تأیید و کاربردی‌ سازی استفاده از ترکیبات موثره موجود در گیاه سیر، در صنعت پرورش طیور و نیز کنترل آلودگی­های سالمونلایی مربوطه، مؤثر باشند.

 

سپاسگزاری

     اطلاعات مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه مصوب 12/10/1401 به شماره 150210201279 در گروه پاتوبیولوژی دانشکده دامپزشکی است. لذا نویسندگان از مجموعه حوزه معاونت محترم پژوهش و فن­آوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی تبریز، مخصوصاً کارشناسان محترم آزمایشگاه­های میکروب‌شناسی و کلینیکال پاتولوژی دانشکده دامپزشکی، تشکر و قدردانی می­نمایند.

 

تعارض منافع

     نویسندگان اعلام می­دارند که هیچگونه تضاد منافع ندارند.

 

 

 

 

منابع

 Adams, J.R.G., Mehat, J., La Ragione, R. and Behboudi, S. (2023). Preventing bacterial disease in poultry in the post-antibiotic era: a case for innate immunity modulation as an alternative to antibiotic use. Front Immunology, ­3(3): 14-19.

 Alves, Â., Santos-Ferreira, N., Magalhães, R., Ferreira, V. and Teixeira P. (2022). From chicken to salad: Cooking salt as a potential vehicle of Salmonella spp. and Listeria monocytogenes cross-contamination. Food Control, 1(2): 137-159.

 Antunes, P., Mourão, J., Campos, J. and Peixe, L. (2016). Salmonellosis: The role of poultry meat. Clinical Microbiology and Infection, 22(2): 110-121.

 Anzabi, Y. (2016). Evaluation of Antibacterial Effect of Some Standard Antibiotics and The Aqueous Extracts of Berberis Vulgaris, Allium Cepa L. and Allium Sativum L. on Clostridium Perfrigenes Isolates. Journal of Veterinary Microbiology, 12(2): 105-117. [In Persian]

 Bazaraliyeva, A., Moldashov, D., Turgumbayeva, A., Kartbayeva, E., Kalykova, A., Sarsenova, L. et al. (­2022). Chemical and biological properties of bio-active compounds from garlic (Allium sativum). Pharmacia, 69(4): 955-964.

 Bekele, D. and Gebisa, G. (2022). Antibacterial Activity of Garlic (Allium Sativum) on Salmonella, Shigella, and E.­coli. Research Square,11(1): 1-14.

 Chand, B. (2021) Antibacterial effect of Garlic (Allium sativum) and Ginger (Zingiber officinale) against Staphylococcus aureus, Salmonella Typhi, Escherichia coli and Bacillus cereus. Journal of Microbiology, Biotechnology and Food Sciences, 6(6): 2481-2491.

 Choudhary, S., Noor, M.U., Hussain, M.S., Mishra, M. and Tyagi, S. (­2022). Pharmacological properties and phytoconstituents of Garlic (Allium sativum L.): A review. Biological Sciences, 2(4): 338-346.

 European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control (EFSA and ECDC) (2019). The European Union one health zoonoses report. EFSA Journal, 17(12): 26-59.

 European Food Safety Authority and European Centre for Disease Prevention and Control (EFSA and ECDC) ­ (2021). The European Union One Health 2020 Zoonoses Report. EFSA Journal, 20(1): 69-71.

 Friedman, M. (2015) Antibiotic-resistant bacteria: Prevalence in food and inactivation by food-compatible compounds and plant extracts. Journal of Agricaltural Food Chemistry, 63(15): 3805-3822.

 Grabowski, L., Gaffke, L., Pierzynowska, K., Cyske, Z., Choszcz, M., Węgrzyn, G., et al. (2022). Enrofloxacin- The Ruthless Killer of Eukaryotic cells or the Last Hope in the Fight against Bacterial Infections? International Journal of Molecular Sciences, 23(7): 36-48.

 Iranian National Standardization Organization, 1810-1 (2019). Microbiology of the food Chain-Horizontal method for the detection, enumeration and serotyping of Salmonella-­Part 1: Detection of Salmonella spp., 1th. Ed. (­ICS: 07.100.30), pp:11-22. [In Persian]

 Khodadadeh-­Jigheh, A. and Anzabi, Y. (2023)­. Rapid recognition of typhoid and non-typhoid Salmonella in poultry samples using multiple polymerase chain reaction method (multiplex-PCR). Journal of Comprative Pathobiology, 20(2): 4121-4130.  [In Persian]

 Kong-Ngoen T., Santajit, S., Tunyong, W., Pumirat, P., Sookrung, N., Chaicumpa, W., et al. (2022). Antimicrobial Resistance and Virulence of Non-Typhoidal Salmonella from Retail Foods Marketed in Bangkok, Thailand. Foods, 11(5): 661-669.

 Li, J., Hao, H., Cheng, G., Wang, X., Ahmed, S., Shabbir, M.A., et al. (2017) The effects of different Enrofloxacin dosages on clinical efficacy and resistance development in chickens experimentally infected with Salmonella Typhimurium. Scientific reports, 7(1): 1-2.

 Luan, Y., Chen, K., Zhao, J. and Cheng, L. (2022). Comparative study on synergistic toxicity of Enrofloxacin combined with three antibiotics on proliferation of THLE-2 cell. Antibiotics,16;11(3): 394-399.

Maghsoudi, A. and Saeidi S. (2020). Evaluation of Antimicrobial Activity of Ethanol Extract of Nine Zagros Native Medicinal Plants Against Salmonella Typhimurium. Journal of Veterinary Research, 75(3): 380-389. ‎ [In Persian]

 Markey, B., Leonard, F., Archambault, M., Cullinane, A. and Maguire, D. (2013). Clinical Veterinary Microbiology. Second ed. Mosby- Elsevier Ltd. London, U.K., pp: 255-266.

Miranzadeh, H., Zahraei Salehi, T. and Karimi, V. (2012). The count of aerobic mesophill bacteria and isolate Salmonella spp on egg in Isfahan. Veterinary Researches & Biological Products, 36(1):31-35. [In Persian]

Miranzadeh, H., Zahraei Salehi, T. and Karimi, V. (2012). The count of aerobic mesophill bacteria and isolate Salmonella spp on egg in Isfahan. Veterinary Researches & Biological Products, 36(1): 31-35. [In Persian]

Munck, N., Smith, J., Bates, J., Glass, K., Hald, T. and Kirk, M.­D. (2020). Source attribution of Salmonella in Macadamia nuts to animal and environmental reservoirs in Queensland, Australia. Foodborne Pathogens and Disease, 17(5): 357–364.

 Nada, H., Khatab, R., Hashem, A., Elhifnawi, H. and Ashraf, E. (2022). In vitro enhancement of Ciprofloxacin, Tobramycin, and Nystatin activity by irradiated aqueous garlic extract against multidrug-resistant pathogens causing otitis media. Arab Journal of Nuclear Sciences and Applications, 55(1): 132-146.

 Polyakov, A., Alekseeva, T. and Muravieva, I. (2020). The elemental composition of garlic (Allium sativum L.) and its variability. In E3S Web of Conferences, EDP Sciences, 175­: 10-16­.

 Sang, K., Hao, H., Huang, L., Wang, X. and Yuan, Z. (­2016). Pharmacokinetic–pharmacodynamic modeling of Enrofloxacin against Escherichia coli in broilers. Frontiers in veterinary science, 7(2): 80-89.

 Siddique, M., Waqas, M., Imran, M. and Ali, S. (2022). Synergistic antibacterial efficacy of Enrofloxacin and Garlic extract against multidrug-resistant Salmonella enterica isolated from poultry. Journal of Applied Microbiology, 132(4): 2183-2193.

 Wang, S., Huang, A., Gu, Y., Li, J., Huang, L., Wang, X., et al. (2022) Rational Use of Danofloxacin for treatment of Mycoplasma gallisepticum in Chickens based on the clinical breakpoint and Lung microbiota shift. Antibiotics, 11(3): 403-409.

Zhang, Q., Sun, X., Wang, T., Chen, B., Huang, Y., Chen, H. and Chen, Q. (2019). The Postembryonic development of the immunological barrier in the Chicken spleens. Journal of Immunological Reserch, 15(5): 62-69.         

 

 

 

 

 

 

369

---