ترامتنیت در ساختار و محتوای نمایشنامۀ آناکارنینا از آرش عبّاسی
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبیمهلا اکبری 1 , شروین خمسه 2 , عالیه یوسف فام 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحدتهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: آرش عباسی, آناکارنینا, ترامتنیت, تولستوی, ژرار ژنت,
چکیده مقاله :
روابط میانمتنی از موضوعات مطرح دهههای اخیر است که محققان بسیاری به آن پرداختهاند. در این میان ژرار ژنت با نظریۀ ترامتنیت در ابعاد گستردهتری آن را بررسی نمودهاست. در این مقاله نمایشنامۀ آناکارنینای آرش عباسی با رمان آناکارنینای تولستوی به روش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی براساس نظریۀ ترامتنیت ژرار ژنت نقد و بررسی شدهاست. هدف اصلی این پژوهش، کشف انواع روابط ترامتنی بین بیشمتن نمایشنامۀ عباسی و پیشمتن آن یعنی رمان آناکارنینا اثر تولستوی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که عباسی در نمایشنامۀ آناکارنینا آگاهانه با رمان آناکارنینای تولستوی ارتباط بینامتنی برقرار کردهاست و در این راستا با حفظ استقلال با متن نوشتاری مبدأ از انواع روابط ترامتنی بهره بردهاست از جمله: بینامتنیت صریح (نقلقول) و نیز ضمنی (ارجاع، تلمیح و کنایه) به شیوههای گوناگون؛ پیرامتنیت با برگزیدن عنوان پیشمتن؛ فرامتنیت با مصاحبههای خویش مبنی بر امروزیبودن نمایشنامه آناکارنینا؛ سرمتنیت با انتخاب ژانر عاشقانۀ پیشمتن؛ همچنین رابطۀ بیشمتنیت در دو نوع: 1- بیشمتنیت همانگونگی با گزینش سبک واقعگرایانۀ پیشمتن 2- بیشمتنیت تراگونگی از دو دیدگاه: الف) تراگونگی کمّی بهصورت تقلیلی ب) تراگونگی از دیدگاه تغییرات درونی (حذف، افزایش و جانشینی).
Intertextual relationships have been a prominent topic in recent decades, with many researchers exploring this subject. Among them, Gérard Genette has examined it more extensively through his theory of transtextuality. This article analyzes Arash Abbasi's play Anna Karenina in comparison to Tolstoy's novel Anna Karenina using a descriptive-analytical and comparative method based on Gérard Genette's theory of transtextuality. The main objective of this research is to discover the various transtextual relationships between Abbasi's hypertext (the play) and its hypotext (Tolstoy's novel Anna Karenina). The research results indicate that Abbasi has consciously established an intertextual connection with Tolstoy's Anna Karenina in his play, while maintaining independence from the original written text. He has utilized various types of transtextual relationships, including: explicit intertextuality (quotation) and implicit intertextuality (reference, allusion, and irony) in various ways; paratextuality by choosing the title of the hypotext; metatextuality through his interviews, emphasizing the contemporary nature of the Anna Karenina play; architextuality by selecting the romantic genre of the hypotext; as well as hypertextuality in two forms: 1- homogeneous hypertextuality by adopting the realistic style of the hypotext 2- transformative hypertextuality from two perspectives: a) quantitative transformation in the form of reduction b) internal transformations (deletion, addition, and substitution).
آلن، گراهام.(1380). بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، چاپ اول، تهران: نشرمرکز.
احمدی، بابک.(1370). ساختار و تأویل متن (نشانه‌شناسی و ساختارگرایی)، ج 1، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
ابرامز، ام. اچ.(1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان، چاپ اول، تهران: انتشارات رهنما.
پاکتچی، احمد.(1397). کتاب مجموعه ¬درس¬گفتارهایی دربارۀ نقد متن، چاپ سوم، تهران: نشر دانشگاه امام صادق (ع).
پوریزدانپناه کرمانی، آرزو و شیخ¬حسنی، زینب.(1398). «تحلیل روابط بیش¬متنی رمان کاخ اژدها با میراث متنی کهن»، نشریۀ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 72، شماره 240.
تولستوی، لئو.(1402). آناکارنینا، ترجمۀ مشفق همدانی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
خمسه، شروین و خلیلیان¬وایقان، افروز.(1399). «تحلیل روابط بیش‌متنی رمان اشوزدنگهه با تکیه بر کهن‌الگوی جاودانگی»، چهارمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات زبان و ادبیات ملل، نمایه‌شده در تارنمای سیویلیکا.
شوکتی، آیت و بیگی، محمدرضا.(1402). «تحلیل و تطبیق صفاءالقلوب شیروانی و نان و حلوای شیخ¬ بهایی براساس نظریۀ ترامتنیت ژنت»، فصلنامۀ علمی مطالعات ادبیات تطبیقی، دورۀ 17، شمارۀ 67، صص 282 تا 299.
عبّاسی، آرش.(1398). آناکارنینا، چاپ اول، تهران: نیماژ.
عرفانی¬فرد، آمنه.(1395). درآمدی بر ترامتنیت، چاپ اول، تهران: سنجش و دانش.
نامورمطلق، بهمن.(1386). «ترامتنیت، مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن¬ها»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش 56، صص 83 تا 98.
نامورمطلق، بهمن.(1395). بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم، چاپ اول، تهران: نشر سخن.
نامورمطلق، بهمن.(1390). درآمدی بر بینامتنیت (نظریه¬ها و کاربردها)، چاپ اول، تهران: نشر سخن.
Allen,G.(2000).Intertextuality.London&NewYork:Routledge.
Genette, G.(1997). Palimpsestes. La littérature au second degré. Paris: Seuil.
